سخن‌شناسی فرهنگ‌ بنیاد سعدی در نقد نگرش او به فرهنگ ایران باستان

الموضوعات :

لیلا میری ¹ ( دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران. )
اصغر دادبه ² ( استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران. )

تاريخ الإرسال : 22 الأربعاء , رجب, 1443 تاريخ التأكيد : 02 الأربعاء , ربيع الأول, 1444 تاريخ الإصدار : 04 الخميس , ذو الحجة, 1444

الکلمات المفتاحية: نقد فرهنگی, فردوسی, سعدی, فرهنگ ایران باستان, سخن‌شناسی ‌فرهنگ ‌بنیاد,

ملخص المقالة :

سعدی و اندیشه‌های او همواره مورد توجه منتقدان بوده است. یکی از جنبه‌های نقد که می‌تواند مخاطب را با اندیشه‌ها و سرچشمه‌های تفکر سعدی آشنا کند نقد فرهنگ بنیاد است. سخن‌شناسی فرهنگ بنیاد بر مؤلفه‌های فرهنگی به کار رفته در متن با توجه به تاریخ پدید آمدن اثر توجه می‌کند. در آثار سعدی سه آبشخور فکری می‌توان یافت که هر سه قدرتمند و مؤثر هستند. یکی سرچشمه‌های ایران باستان و توجه سعدی به فرهنگ ایران پیش از اسلام است، دوم جریان حکمت اسلامی است که سعدی را تحت تأثیر متکلمان و حکیمان بزرگ جهان اسلام نظیر امام محمد غزالی قرار داده و سومین آبشخور اندیشه او را می‌توان جریان عرفان ایرانی دانست که در کار تلطیف فضای زهدی و ایجاد جوّ شاعرانه در برخورد با مقولات اعتقادی است. سعدی در برخورداری از اندیشه‌های ایران پیش از اسلام بسیار تحت تأثیر فردوسی بوده است. در این تحقیق نشان داده‌ایم که سعدی چگونه نشانه‌های ایران باستان را در آثار خود به کار گرفته و در زمانه‌ای که از نظر تاریخی توجه به آیین‌ها و شخصیت‌های ایران باستان نوعی کفر به شمار می‌آمده چگونه توانسته گفتمان جدیدی در ستایش از داد و خرد و شکوه ایران پیش از اسلام بیافریند. این پژوهش با اتکا به اصول نقد فرهنگی در پی آن است که بداند چرا در بین شاعران و هنرمندان قبل از قرن هفتم توجه سعدی بیش از همه به فردوسی بوده است.

المصادر:

کتاب‌ها

البنداری اصفهانی، فتح بن علی (1380) شاهنامه فردوسی، تحریر عربی، به کوشش عبدالمحمد آیتی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

پاینده، حسین (1382) گفتمان نقد، مقالاتی در نقد ادبی، تهران: نشر روزنگار.

پاینده، حسین (1397) نظریه و نقد ادبی، درسنامه‌ای میان‌رشته‌ای، جلد2، تهران: سمت.

جوزجانی، منهاج السراج ابو عمر عثمان (1363) طبقات ناصرى، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران: دنیای کتاب.

حسن لی، کاووس (1380) فرهنگ سعدی پژوهی، شیراز: بنیاد فارس‌شناسی با همکاری مرکز سعدی‌شناسی.

خالقی مطلق، جلال (1372) گل رنج‌های کهن؛ برگزیدۀ مقالات دربارۀ شاهنامه فردوسی، تهران: مرکز.

دشتی، علی (1380) قلمرو سعدی، زیر نظر مهدی ماحوزی، تهران: اساطیر .

رضایی کیشه‌خاله، محرم (1391) سیمرغ، دانشنامه زبان و ادب فارسی، جلد 4، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

سعدی شیرازی (1365) کلیات سعدی، به کوشش محمدعلی فروغی، تهران: امیرکبیر.

شمیسا، سیروس (1371) فرهنگ تلمیحات، تهران: فردوس با همکاری انتشارات مجید.

صفوی، کورش (1397) آشنایی با نشانه‌شناسی ادبیات، تهران: علمی.

طهماسبی، فرهاد (1395) جامعه‌شناسی غزل فارسی، تهران: علمی و فرهنگی.

فرغانی، سیف‌الدین محمد (1364) دیوان سیف‌الدین محمد فرغانی، با تصحیح و مقدمه ذبیح‌الله صفا، تهران: فردوس.

نرشخی، ابوبکر محمد بن جعفر (1363) تاریخ بخارا، ترجمه ابونصر احمد بن محمد بن نصر القباوی، تلخیص محمد بن زفر بن عمر، به کوشش محمدتقی مدرس رضوی، کابل: انتشارات وزارت اطلاعات و کولتور جمهوری افغانستان.

یاحقی، محمدجعفر (1386) فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها، تهران: فرهنگ معاصر.

مقالات

دست‌غیب، عبدالعلی. (1346). تحلیلی از اندیشه و هنر سعدی شیراز. نگین، (25)، 54-52.

رجایی بخارایی، علی‌محمد. (1337). سیر سعدی در آثار گذشتگان. زبان و ادب فارسی دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز، (48)، 438-434.

رستگار فسایی، منصور. (1386). سعدی و اساطیر ایرانی. سعدی‌شناسی، (10)، 72-45.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1389). تلقی قدما از وطن. بخارا، (75)، 45-15.

موحد، محمدعلی. (1390). صیت سخن سعدی. بخارا، (81)، 28-25.

یزدان‌پرست، حمید. (1395). سعدی و یاد ایران باستان. اطلاعات سیاسی اقتصادی، (304)، 115-94.

منابع لاتین

Greenblatt, Stephen (2005) The Greenblatt Reader. Ed. Michael Payne. Malden: Blackwell Publishing.

Straub, D., Loch, K., Evaristo, R., Karahanna, E., Srite, M. (2002). Toward a Theory-Based Measurement of Culture. Global Information Management (JGIM), 13-24.

Books

Absolute Khaleghi, Jalal (1993) The Flower of Old Sufferings: Selected Articles on Ferdowsi's Shahnameh, Tehran: Center.

Al-Bandari Isfahani, Fateh bin Ali (2001) Ferdowsi's Shahnameh, written in Arabic, by Abdul Mohammad Aiti, Tehran: Association of Culture and Cultural Heritage.

Dashti, Ali (2001) The Realm of Saadi,. under the supervision of Mehdi Mahouzi, Tehran: Asatir.

Farghani, Seifuddin Mohammad (1985) Diwan Seifuddin Mohammad Ferghani, with correction and introduction by Zabihullah Safa, Tehran: Ferdous.

Hasan Lee, Kavos (2010) Saadi Studies, Shiraz: Persian Linguistics Foundation in collaboration with Saadi Linguistics Center.

Jawzjani, Menhaj al-Sarraj Abu Omar Othman (1984) Tabaqat Naseri, by the effort of Abdul Hai Habibi, Tehran: World of Books.

Narashkhi, Abu Bakr Muhammad bin Jafar (1984) History of Bukhara, Trans. Abu Nasr Ahmed bin Muhammad bin Nasr al-Qabawi, Talkhis Muhammad bin Zafar bin Umar, edited by Mohammad Taqi Modares Razavi, Kabul: Publications of the Ministry of Information and Culture of the Republic of Afghanistan.

Payandeh, Hossein (2003) Discourse of Criticism, Essays in Literary Criticism, Tehran: Rozengar Publishing House.

Payandeh, Hossein (2017) Literary Theory and Criticism, an Interdisciplinary Textbook, volume 2, Tehran: Smet.

Rezaei Kisehkhale, Muharram (2011) Simorgh, Encyclopedia of Persian Language and Literature, Volume 4, Tehran: Academy of Persian Language and Literature.

Saadi Shirazi (1986) Saadi's Generalities, by Mohammad Ali Foroughi, Tehran: Amir Kabir.

Safavi, Koresh (2017) Introduction to Persian Semiotics, Tehran: Scientific.

Shamisa, Siros (1992) Farhang Talmihat, Tehran: Ferdous in collaboration with Majid Publications.

Tahmasabi, Farhad (2015) Sociology of Persian Ghazal, Tehran: Scientific and Cultural .

Yahaghi, Mohammad Jaafar (2007) The Culture of Myths and Stories, Tehran: Contemporary Culture.

Articles

Dast Ghaib, A. A. (1967). An Analysis of the Thought and Art of Saadi Shiraz. Negin, (25), 54-52.

Movahed, M. A. (2011). The Reputation of Saadi's Words. Bukhara, (81), 28-25.

Rajai Bokharai, A.M. (1958). Saidi’s Survey in the Works of the Past. Persian language and literature of Tabriz University Faculty of Literature, (48), 438-434.

Rastegar Fasai, M. (2007). Saadi and Iranian Mythology. Saadian Studies, (10), 45-72.

Shafii Kadkani, M. R. (2010). The Ancients Perception of Homeland. Bukhara, (75), 15-45.

Yazdanparast, H. (2015). Saadi and the Memory of Ancient Iran. Political Economic Information, (304), 115-94.

Latin References

Greenblatt, Stephen (2005) The Greenblatt Reader. Ed. Michael Payne. Malden: Blackwell Publishing.

Straub, D., Loch, K., Evaristo, R., Karahanna, E., Srite, M. (2002). Toward a Theory-Based Measurement of Culture. Global Information Management (JGIM), 13-24.