تبیین مفهوم آزادی در اندیشه آیت‌الله بهشتی، تحلیل مبانی و محدودیت‌ها براساس مدل مک کالوم

الموضوعات : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

محمدرضا عبداله نسب ¹ , مقصود رنجبر ²

1 - دکتری علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
2 - استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

تاريخ الإرسال : 27 الأحد , شوال, 1440 تاريخ التأكيد : 09 الإثنين , شوال, 1441 تاريخ الإصدار : 12 الثلاثاء , ذو القعدة, 1442

الکلمات المفتاحية: آزادی درونی, آیت‌الله بهشتی, مدل مک کالوم, آزادی بیرونی,

ملخص المقالة :

هدف پژوهش حاضر تبیین مفهوم آزادی در اندیشه آیت‌الله بهشتی، براساس مدل مک کالوم است. بنابراین، سوال اصلی پژوهش این است که با توجه به اینکه در اندیشه شهید بهشتی آزادی دارای دو بُعد درونی و بیرونی است، نگرش وی به آزادی، براساس مولفه‌های سه گانه مدل مک کالوم (فاعل، مانع و هدف) چگونه قابل تحلیل است؟ پژوهش بر این فرضیه استوار می‌باشد که شهید بهشتی با اینکه برآزادی درونی بیش از آزادی بیرونی اهمیت می‌دهد، ولی در عین حال سعی می‌کند آزادی درونی را به‌مثابه مقدمه‌ای برای آزادی بیرونی تحلیل کند و رابطه دوسویه آزادی درونی و اجتماعی را برقرار کند. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که خاستگاه نگرش شهید بهشتی به عناصر مدل کالوم تحت‌الشعاع اولویتی است که ایشان به آزادی درونی می‌دهد. شهید بهشتی در سه مولفه مذکور، برخلاف تعریف اندیشمندان غربی از آزادی که اعتنایی به خاستگاه درونی آزادی ندارند، به بُعد درونی آزادی توجه ویژه‌ای دارد و همین امر موجب می‌شود که نتوان مراد وی از آزادی را رهیافت مدرن از آزادی ترسیم کرد.

المصادر:

قرآن کریم.

نهج البلاغه

اطهری، سید حسین؛ درودی، مسعود (1392). بررسی تطبیقی مفهوم آزادی از نگاه امام خمینی و آیت‌الله بهشتی. پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 3(9)، ص91-108.

برلین، آیزایا (1392). چهار مقاله درباره آزادی. تهران: خوارزمی.

بشیریه، حسین (1380). تاریخ اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم. تهران: نشر نی، ج2.

بهشتی، محمد (1381). آزادی هرج و مرج و زورمداری. تهران: بقعه.

بهشتی، محمد (1383). ولایت، رهبری و روحانیت. تهران: بقعه.

بهشتی، محمد (1386). اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا. تهران: بقعه.

بهشتی، محمد (1390). مبانی نظری قانون اساسی. تهران: بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید بهشتی.

بهشتی، محمد (1390/الف). نقش آزادی در تربیت کودک. تهران: بقعه.

بهشتی، محمد (1390/ب). خدا از دیدگاه قرآن. تهران: بقعه.

بهشتی، محمد (1390/ج). حزب جمهوری اسلامی. تهران: روزنه.

بهشتی، محمد (2/1/1362). سخنرانی درباره آزادی در جامعه اسلامی. روزنامه جمهوری اسلامی. ص4.

بهشتی، محمد (3 مهر 1358). صورت مشروح مذاکرات قانون اساسى‏: جلسه سی‌ام.

بهشتی، محمد (بی‌تا). بررسی تحلیلی از جهاد، عدالت، لیبرالیسم، امامت. تهران: ستاد برگزاری مراسم هفتم تیر.

بهشتی، محمد؛ باهنر، محمدجواد؛ گلزاده غفوری، علی (1390).شناخت اسلام. تهران: نشر بقعه.

بی‌نا (1361). سخنرانی‌های شهید مظلوم آیت‌الله بهشتی. تهران: سید جمال.

بی‌نا (1387). مواضع ما، اعضای حزب جمهوری اسلامی. تهران: روزنامه جمهوری اسلامی.

جوادی آملی، عبدالله (1379). فلسفه حقوق بشر. قم: نشر اسراء.

جیمز، لوسی و همکاران (1383). مطالعات امنیتی نوین. ترجمه علیرضا طیب و وحید بزرگی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

سروش، عبدالکریم (1373). فربه‌تر از ایدئولوژی. تهران: صراط.

سویفت، آدام (1385). فلسفه سیاسی: راهنمایی مقدماتی برای دانشجویان و سیاست‌مداران. ترجمه پویا موحد. تهران: ققنوس.

فیرحی، داود (1385). تاریخ تحول دولت در اسلام. قم: دانشگاه مفید.

قاسمی، صدیقه (1385). اسلام و مقتضیات زمان از دیدگاه شهید آیت‌الله دکتر سید محمدحسین بهشتی. تهران: بقعه.

لک‌زایی، شریف (1380). سازوکارهای آزادی سیاسی در اندیشه آیت‌الله بهشتی. علوم سیاسی، 4(13)،
ص 179-159.

لوئیس، برنارد (1366). مفهوم آزادی در اندیشة سیاسی معاصر اسلامی. کیهان فرهنگی، 4(10)، ص36.

مجتهد شبستری، محمد (1375). ایمان و آزادی. تهران: طرح نو.

محمودی، علی (1376). گفتارهایی در باب فلسفه سیاست عدالت و آزادی. تهران: اندیشه معاصر.

مطهری، مرتضی (1377). آزادی معنوی. تهران: صدرا.

مک کالوم، جرالد سی (1395). فلسفه سیاسی. ترجمه بهروز جندقی. تهران: طاها.

مهاجری، مسیح (1397). جاودانه‌های تاریخ. تهران: دانشیاران ایران.

نساج، حمید؛ پوررنجبر، مهدیه؛ مینا نظری، مینا (1395). جایگاه آزادی در منظومه فکری شهید بهشتی. پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، 22(2).

نویمان، فرانتس (1373). آزادی و قدرت و قانون. ترجمه عزت‌الله فولادوند. تهران: انتشارات خوارزمی.

واحد فرهنگی‌ بنیاد شهید انقلاب‌ اسلامی‌ (1361).راست‌قامتان جاودانه تاریخ اسلام: بهشتی اسطوره‌ای بر جاودانه تاریخ. تهران: بنیاد شهید انقلاب اسلامی، واحد فرهنگی، دفتر سوم.

Quran.

Nahj al-Balagha.

Athary, H. & Doroudi, M. (2013). A comparative study of the concept of freedom from the perspective of Imam Khomeini and Ayatollah Beheshti. Journal of the Islamic Revolution, 3(9), P.91-108. [In Persian]

Bashieieh, H. (2001). History of political thought in the twentieth century.Tehran: Ney, Vol.2. [In Persian]

Beheshti, M. (1979). Detailed form of constitutional negotiations: Session 30. [In Persian]

Beheshti, M. (1983). Lecture on freedom in Islamic society. Jomhuri Eslami newspaper. P.4. [In Persian]

Beheshti, M. (2002). Freedom from chaos and tyranny. Tehran: Boghe. [In Persian]

Beheshti, M. (2004). Province, leadership and clergy. Tehran: Boghe. [In Persian]

Beheshti, M. (2007). Union of Islamic Student Associations in Europe. Tehran: Boghe.
[In Persian]

Beheshti, M. (2011 a). The role of freedom in raising a child. Tehran: Boghe. [In Persian]

Beheshti, M. (2011 j). Islamic Republic Party. Tehran: Rozaneh. [In Persian]

Beheshti, M. (2011). Theoretical foundations of the constitution.Tehran: Foundation for the Publication of the Works and Thoughts of Shahid Beheshti. [In Persian]

Beheshti, M. (2011b). God from the perspective of the Quran. Tehran: Boghe. [In Persian]

Beheshti, M. (bita). An analytical study of jihad, justice, liberalism, Imamate. Tehran: The headquarters of the 7th of Tir ceremony. [In Persian]

Beheshti, M.; Bahonar, M.J. & Golzadeh Ghafouri, A. (2011). Knowledge of the Quran. Tehran: Boghe. [In Persian]

Berlin, I. (2013). Four articles about freedom. Tehran: kharazmi. [In Persian]

Bina (1982). Lectures of the oppressed martyr Ayatollah Beheshti. Tehran: Seyed Samal. [In Persian]

Bina (2008). Our positions, members of the Islamic Republic Part. Tehran: Jomhuri Eslami newspaper.

Cultural Unit of the Martyr of the Islamic Revolution Foundation (1982). Rast Ghamatan Javdaneh Tarikh Islam: Beheshti Ostorehi bar Javdaneh Tarikh. Tehran: Bonyad shahid enqelab eslami, Cultural unit, Vol.3. [In Persian]

Feirahi, D. (2006). History of the evolution of the state in Islam. Qom: Mofid University.
[In Persian]

Javadi Amoli, A. (2000). Philosophy of human rights. Qom: Esra. [In Persian]

Lakzaei, SH. (2001). Mechanisms of political freedom in the thought of Ayatollah Beheshti. Political science, 4(13), P. 159-179. [In Persian]

Losi, J. & et al. (2004). New security studies. Translated by Alireza Tayeb & Vahid Bozorgi. Tehran: Research Institute for Strategic Studies. [In Persian]

Louis, B. (1987). The concept of freedom in contemporary Islamic political thought. Keyhan Farhangi, 4(10), P.36. [In Persian]

Mac Callum, G.C. (2016). Political philosophy. Translated by Behrouz Jandaghi. Tehran: Taha. [In Persian]

Mahmoudi, A. (1997). Discourses on the philosophy of the politics of justice and freedom. Tehran: Andishe Moaser. [In Persian]

Mohajeri, M. (2018). Immortals of History. Tehran: Daneshyaran Iran. [In Persian]

Mojtahed Shabestari, M. (1996). Faith and freedom. Tehran: Tarhe No. [In Persian]

Motahari, M. (1998). Spiritual freedom. Tehran: Sadra. [In Persian]

Nasaj, H.; Pour Ranjbar, M. & Nazari, M. (2016). The place of freedom in the intellectual system of Shahid Beheshti. Pajouheshhaye Ejtemaii Eslami, 22(2). [In Persian]

Noyman, F. (1994). Freedom, power and law. Translated by Ezat Allah Fouladvand. Tehran: Kharazmi Publications. [In Persian]

Qasemi, S. (2006). Islam and the requirements of the time from the perspective of the martyr Ayatollah Dr. Seyyed Mohammad Hossein Beheshti. Tehran: Boghe. [In Persian]

Soroush, A. (1994). Farbehtar az Ideology. Tehran: Serat. [In Persian]

Swift, A. (2006). Political Philosophy: An Introductory Guide for Students and Politicians. Teranslated by Pouya Movahed. Tehran: Qoqnous. [In Persian]