بررسی فقهی وضعیت ثمن شناور از دیدگاه صاحب جواهر، آیت‌الله خویی، با تکیه ‌بر دیدگاه‌های امام خمینی

الموضوعات :

مراد جعفرزاده ¹ (دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.)
سید محسن رزمی ² (استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران)
محمدرضا کاظمی ³ (دانشیار، گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشکده علوم انسانی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.)

تاريخ الإرسال : 30 السبت , صفر, 1442 تاريخ التأكيد : 15 الأربعاء , جمادى الأولى, 1442 تاريخ الإصدار : 04 السبت , صفر, 1443

الکلمات المفتاحية: امام خمینی, صاحب جواهر, بیع, ثمن شناور, فقهای امامیه, آیت‌الله خوئی,

ملخص المقالة :

یکی از این اشکال انعقاد بیع با ثمن شناور است. از آنجا که بیع پیشینه فقهی دارد، در این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی این نوع ثمن در عقود و قراردادها پرداخته ‌شده است. لزوم تعیین ثمن از مشهورات در فقه هنگام انعقاد قرارداد بیع است، به ‌طوری ‌که اگر چنین امرى محقق نباشد، بیع باطل است و هیچ‌گونه شکی وجود ندارد. در نقطه مقابل این نظر مشهور ثمن شناور، عوض مبیع به ‌صورت دقیق تعیین نمی‌شود، بلکه تعیین آن با توجّه به معیارهایی بعد از انعقاد قرارداد مشخص می شود. آیت‌الله خویی پیرامون این نوع ثمن این‌گونه اظهار می‌دارد: در جایی که تعیین ثمن در آینده هیچ‌گونه غرری ایجاد نمی‌کند، لزومی به تعیین ثمن در هنگام عقد نیست. ایشان نخست ادلّه سه‌گانه قول مشهور را بیان و رد نموده و سپس در دو مقام، مسئله را براساس قواعد اولیه و نیز ادلّه خاصه بررسی نموده است. اما صاحب جواهر با غرری دانستن بیعی که ثمن آن مشخص نیست، این نوع بیع را باطل تلقی کرده و در آخر با نتیجه‌گیری از ادلّه اشخاصی همچون، ابن جنید، صاحب حدائق درصدد توجیه این نوع ثمن برمی‌آید. همچنین امام خمینی به‌عنوان شخصیتی که نظریاتی مبتنی بر عرف دارد نیز ازجمله کسانی است که این نوع ثمن را تائید کرده است. ایشان با دقت در مفهوم غرر خیلی از عقود و قراردادهایی را که امکان انعقاد نبوده است را عملاً تائید می‌کند.

المصادر:

توحیدى، میرزا محمدعلى (1387). مصباح الفقاهه. قم: انتشارات مدرسه امیرالمومنین، ج5.

خمینی، سید روح‌الله (1379). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج3، 1.

داراب‌پور، مهراب (1376). جنبه‌هایی از حقوق بازرگانی بین‌الملل. تهران: کتابخانه گنج دانش، ج2.

سنهوری، عبدالرزاق (2001م). الوسیط فی شرح القانون المدنی. لبنان: دارالکتاب، ج3.

طباطبایی، علی ‌بن ‌محمد (1419ق). ریاض المسائل. قم: موسسه آل البیت، ج8.

طوسی، محمد بن ‌حسن (1387). الخلاف. قم: مؤسسه‌ النشر الاسلامی، ج2.

کاتوزیان، ناصر(1393). حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها. تهران: انتشارات میزان، ج3.

محقق کرکی، علی ‌بن ‌حسین (1408ق). جامع المقاصد فی الشرح القواعد. قم: نشر آل البیت، ج4.

معلوف، لوییس (1362). فرهنگ بزرگ جامع نوین. تهران: نشر اسلام.

نجفی، محمدحسن (1368). جواهر الکلام. تهران: دارالکتب الاسلامی، ج22.

نجفی، محمدحسن (1426ق). جواهر‌ الکلام. قم: انتشارات دارالهادی، ج13-14.