مبانی و راهکارهای حفظ حقوق بنیادین مشتریان و دریافت‌کنندگان خدمات از منظر فقه اسلامی

الموضوعات :

زهرا سادات سرکشیکیان ¹ , عصمت السادات طباطبایی لطفی ² , هرمز اسدی کوه باد ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی،اصفهان،ایران.
2 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
3 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران.

تاريخ الإرسال : 06 الجمعة , شوال, 1441 تاريخ التأكيد : 08 الخميس , محرم, 1442 تاريخ الإصدار : 03 السبت , محرم, 1442

الکلمات المفتاحية: کار و خدمات, فقه, حقوق مصرف کننده, عرضه کننده, مشتری,

ملخص المقالة :

یکی از مسائل حقوقی مدرن، حقوق مشتریان و دریافت کنندگان خدمات است که بخشی از مسائل حقوق مصرف‌ کنندگان را تشکیل می دهد. شناسایی و توجه به این حقوق می تواند موجبات رضایت مشتری و سلامت و کیفیت در ارائه خدمات را فراهم آورده، از منازعات در بازار خدمات جلوگیری نماید. در تحقیق حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی به تبیین و بررسی مبانی و راهکارهای حمایت از حقوق مشتریان خدمات از منظر فقهای اسلامی، پرداخته شده است. در زمینه پاسداری از حق آزادی انتخاب و برخورداری از بازار رقابتی و ضد انحصاری، برخورداری از اطلاعات صحیح و کامل نسبت به خدمات، برخورداری از سلامتی و ایمنی خدمات، که از آنها به عنوان حقوق بنیادین مصرف‌ کنندگان کالا و خدمات یاد می‌شود، مسائل و احکامی، با اختلافات جزئی در برخی موارد، در راستای جلوگیری از وقوع ضرر وجود دارد. حمایت دولت و دخالت در قبال خدمات زیان آور و رویه های فریب کارانه، از طریق نهاد حسبه و نهادهای دیگر مورد تأیید و تأکید است.

المصادر:

1. ابن أبی سهل، شمس­الدین (1421ق). المبسوط للسرخسی. لبنان: دارالفکر، ج24، 20.


2. ابن إدریس القرافی، شهاب­الدین (1994م). الذخیرة. بیروت: دارالغرب، ج10


3. ابن إدریس، منصور (1996م). شرح منتهى الإرادات المسمى. بیروت: عالم الکتب، ج2.


4. ابن الأخوة، محمد (بی­تا). معالم القربة فی طلب الحسبة. بی­جا: بی­نا، ج1.


5. ابن الحاج، محمد (بی­تا). المدخل. بی­جا: دارالتراث، ج2.


6. ابن الفراء، محمد (1405ق). المسائل الفقهیة من کتاب الروایتین والوجهین. ریاض: مکتبة المعارف، ج2.


7. ابن بورنو، محمد (1416ق). الوجیز فی إیضاح قواعد الفقة الکلیة. لبنان: الرسال.


8. ابن حجر، أحمد (1357). تحفة المحتاج فی شرح المنهاج. بی­جا: المکتبة التجاریة، ج4.


9. ابن حسین غیتابى، محمود (1420ق). البنایة شرح الهدایة. لبنان: دارالکتب، ج6، 10.


10. ابن رشد القرطبی، محمد (1400ق). البیان و التحصیل. لبنان: دارالغرب، ج7.


11. ابن رشد القرطبی، محمد (بی­تا). بدایة المجتهد ونهایة المقتصد. بی­جا: بی­نا، ج1.


12. ابن زکریا، زکریا (بی­تا). أسنى المطالب شرح روض الطالب. بی­جا: بی­نا، ج4.


13. ابن زکریا، زکریا (بی­تا). الغرر البهیة فی شرح البهجة الوردیة. بی­جا: المطبعة المیمنیة، ج21، 2.


14. ابن سالم التغلبی الشیبانی، عبدالقادر (1403ق). نیل المآرب بشرح دلیل الطالب. کویت: مکتبة الفلاح، ج1.


15. ابن سالم العمرانی، یحیى (1421ق). البیان فی مذهب الإمام الشافعی. جده: دارالمنهاج، ج5.


16. ابن سعید، أبوالحسن (1428ق). مناهج التحصیل ونتائج لطائف التأویل. بی­جا: دار ابن حزم، ج2.


17. ابن شرف، محیی­الدین (بی­تا). المجموع شرح المهذب. بی­جا: بی­نا، ج9.


18. ابن عابدین، محمد (1412ق). رد المحتار على الدر المختار. بیروت: دارالفکر، ج4، 5.


19. ابن عاصم، یوسف (1400ق). الکافی فی فقه أهل المدینة. ریاض: مکتبة الریاض، ج2.


20. ابن عامر، مالک (1415ق).المدونة. بی­جا: دارالکتب، ج3.


21. ابن عبدالبر، یوسف (2000م). الاستذکار. بیروت: دارالکتب، ج1.


22. ابن عبدالرحمن النفزی، عبدالله (1999م). النوادر و الزیادات. بیروت: دارالغرب، ج4.


23. ابن عبدالمحسن، عبدالعزیز (بی­تا). الأسئلة و الأجوبة الفقهیة. بی­جا: بی­نا، ج4.


24. ابن عرفة، محمد (بی­تا). حاشیة الدسوقی. بی­جا: دارالفکر، ج3.


25. ابن عمر التَّمِیمی، محمد (2008م). شرح التلقین. بی­جا: دارالغرب، ج2.


26. ابن قاسم العاصمی، عبدالرحمن (1397ق). حاشیة الروض المربع. بی­جا: بی­نا، ج7.


27. ابن قدامة المقدسی، عبدالله (1405ق). المغنی فی فقه الإمام أحمد بن حنبل. بیروت: دارالفکر، ج11، 4، ج8.


28. ابن محمد الحسینی، أبوبکر (بی­تا). کفایة الأخیار. بی­جا: بی­نا، ج1.


29. ابن محمد اللخمی الغرناطی، إبراهیم (1417ق). الموافقات. بی­جا: دارابن عفان، ج1.


30. ابن محمد رافعی، عبدالکریم (بی­تا). فتح العزیر بشرح الوجیز. بی­جا: بی­نا، ج8.


31. ابن منصور، إسحاق (1425ق). مسائل الإمام أحمد بن حنبل وإسحاق بن راهویه. بی­جا: عمادة البحث العلمی، ج6.


32. ابن موسى، موسى (بی­تا). الإقناع فی فقه الإمام أحمد بن حنبل. لبنان: دارالمعرفة، ج4.


33. ابن ناصر السعدی، عبدالرحمن (بی­تا). منظومة القواعد الفقهیة. بی­جا: بی­نا، ج1.


34. ابن نجیم، زین‌العابدین (1400ق). الاشباه النظائر. لبنان: دارالکتب، ج1.


35. ابن نجیم، زین­الدین (بی­تا). البحر الرائق شرح کنز الدقائق. بیروت: دارالمعرفة، ج5-6.


36. ابن یوسف، إبراهیم (بی­تا). التنبیة فی الفقه الشافعی. بی­جا: عالم الکتب، ج1.


37. ابوالبقاء، محمد (1425ق). النجم الوهاج. جده: دارالمنهاج، ج4.


38. ابوالمحاسن، یوسف (بی­تا). المعتصر. بیروت: عالم الکتب، ج1.


39. ابوالمعالی، عبدالملک (1428ق). نهایة المطلب فی درایة المذهب. بی­جا: دارالمنهاج، ج6.


40. ابوحامد الغزالی، محمد (1417ق). الوسیط فی المذهب. قاهره: دارالسلام، ج3.


41. انصارى‌، مرتضى (1415ق). کتاب المکاسب(ط- الحدیثة). قم: کنگره جهانى‌، ج3.


42. بجنوردى، حسن (‌1419ق). القواعد الفقهیة‌. قم: الهادی‌، ج2-1.


43. بجنوردى، محمد (1401ق). قواعد فقهیه. تهران: عروج‌، ج1.


44. بغدادى(مفید)، محمّد (1413ق). المقنعة. قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید.‌


45. بویداین، ابراهیم (بی­تا). التأویل. بی­جا: بی­نا، ج1.


46. بهجت، محمدتقى (1426ق). جامع المسائل. قم: دفتر آیت‌الله بهجت، ج2.


47. بهجت، محمد­تقى (1428ق). استفتائات. قم: دفتر حضرت آیت­ الله بهجت، ج1.


48. جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین‌الدین (1413ق). مسالک الافهام. قم: المعارف الاسلامیه، ج3-4.


49. جمعى از مؤلفان (بی­تا). مجله فقه اهل بیت ع‌ (فارسى). قم: دائرة المعارف‌، ج44، 5.


50. حرعاملی، محمد (‌1409ق). وسایل الشیعه. قم: آل البیت، ج21.


51. حکیمى، محمدرضا؛ حکیمى، محمد؛ حکیمى، على ‏(1380). الحیاة. احمد آرام. تهران‏: فرهنگ اسلامى‏.


52. حلبى، ابن­زهره (1417ق). غنیة النزوع‌. قم: امام صادق(ع).


53. حیدر، علی (بی­تا). درر الحکام شرح مجلة الأحکام. بیروت: دار الکتب العلمیة، ج1.


54. خلخالى، محمد­مهدى (1422ق). حاکمیت در اسلام یا ولایت فقیه‌. جعفر الهادى‌. قم: انتشارات اسلامى.


55. خمینى، روح اللّه (‌1424ق).‌ توضیح المسائل( محشّى). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ هشتم، ج2.‌


56. خمینى، روح­اللّه‌ (1426ق). توضیح المسائل‌. بی­جا‌: بی‌نا.


57. خِنْ، مُصطفى؛ بُغا، مُصطفى؛ شّرْبجی، علی (1413ق). الفقه المنهجی على مذهب الإمام الشافعی. دمشق: دار القلم، ج6.


58. خوانسارى، احمد‌ (1405ق). جامع المدارک. قم: اسماعیلیان، چاپ دوم، ج3.


59. خویى، ابوالقاسم (بی­­تا). مصباح الفقاهة (المکاسب). بی­جا: بی‌نا، ج1.


60. رُّعینی، شمس­الدین (1423ق). مواهب الجلیل لشرح مختصر الخلیل. بی­جا: دارعالم الکتب، ج6،4، 12.


61. زحیلی، محمد (1427ق). القواعد الفقهیة و تطبیقاتها فی المذاهب الأربعة. دمشق: دارالفکر، ج1.


62. سلار، حمزه (1404ق). المراسم. قم: منشورات الحرمین.


63. سید رضى، محمد (1414ق). نهج البلاغة. قم: مؤسسه نهج‌البلاغه.


64. سیوطی، شمس­الدین (بی­تا). جواهر العقود و معین القضاة. بی­جا: بی­نا، ج1.


65. شربینی، محمد (بی­تا). مغنی المحتاج إلى معرفة معانی ألفاظ المنهاج. بیروت: دارالفکر، ج4، 2.


66. طباطبایى یزدى، محمدکاظم (1419ق). العروة الوثقى. قم: اسلامى، ج5.


67. طباطبایى­حائرى، على (1418ق). ریاض المسائل. قم: آل البیت(ع)، ج8.


68. عدد من العلماء والباحثین (بی‌تا). ندوة القضاء الشرعی فی العصر الحاضر. بی­جا: بی­نا، ج12.


69. علیش، محمد (1409ق). منح الجلیل.شرح على مختصر سید خلیل. بیروت: دارالفکر، ج11.


70. فاضل لنکرانى، محمد (1416ق). القواعد الفقهیة. قم: مهر‌.


71. کلینی،‌ محمد (1407). الکافی. قم: دارالکتاب، ج1، 5، 3.


72. کاسانی، علاء­الدین (1982م). بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع. بیروت: دارالکتاب العربی، ج5.


73. گلپایگانى، محمدرضا (1409ق‌). ‌مجمع المسائل‌. قم: دارالقرآن‌، ج5.


74. ماوردى، أبوالحسن (بی­تا). الحاوى الکبیر. بیروت: دارالفکر، ج15-16.


75. ماوردی، علی (بی­تا). الأحکام السلطانیة. بی­جا: بی­نا، ج1.


76. مجددی، محمد (1407ق). قواعد الفقه. کراتشی: الصدف ببلشرز، ج1.


77. محقق حلّى، نجم­الدین (‌1418ق). المختصر النافع. قم: المطبوعات الدینیة‌، چاپ ششم‌، ج1.


78. محقق داماد‌، مصطفى (1406ق). قواعد فقه. تهران: علوم اسلامى، چاپ دوازدهم‌، ج1.


79. مقدس اردبیلی، احمد (1417ق). مجمع الفائده و البرهان. قم: النشر الاسلامی، ج8.


80. مکارم شیرازی ، ناصر (1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتاب، ج3، 12.


81. مکی عاملى(شهید اول)، محمد (1410ق). اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة. بیروت‌: دارالتراث‌.


82. مکی عاملی (شهید اول)، محمد (1417ق). الدروس الشرعیه.‌ قم: اسلامى، چاپ دوم، ج3.


83. مکارم شیرازى، ناصر (1429ق). رساله توضیح المسائل. قم:‌ مدرسه امام على(ع)‌.


84. منتظرى، حسین­على (1409ق). مبانى فقهى حکومت اسلامى‌. محمود صلواتى. قم: کیهان‌، ج8.


85. منتظرى، حسین­على ‌(1417ق). نظام الحکم فی الإسلام‌. قم: سرایى‌، چاپ دوم‌.


86. منتظرى، حسین­على (بی­تا). رساله استفتائات. قم: بی­جا: بی‌نا، ج2.


87. مواق، محمد (بی­تا). التاج والإکلیل لمختصر خلیل. بی­جا: بی­نا، ج6.


88. نجفی، محمد (1404ق). جواهر الکلام. بیروت: دارالاحیاء التراث، چاپ هفتم، ج22، 26.


89. نفراوی، أحمد (1415ق). الفواکه الدوانی على رسالة ابن أبی زید القیروانی. بی­جا: دارالفکر، ج2.