تبیین و تحلیل فقهی معانی تأویل در قرآن

الموضوعات :

محمدحسین زائری ¹ , جعفر نکونام ² , مهرداد عباسی ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - دانشیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران
3 - استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 12 الأربعاء , رجب, 1442 تاريخ التأكيد : 08 الثلاثاء , رمضان, 1442 تاريخ الإصدار : 18 الأربعاء , جمادى الأولى, 1443

الکلمات المفتاحية: تأویل, تعبیر خواب, تفسیری قرآن, تفسیر فقهی,

ملخص المقالة :

هدف پژوهش حاضر بررسی معانی مختلف تأویل، بر اساس منابع تفسیری، فقهی و حقوقی است. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است که معنای مورد توجه ا واژه تأویل بیشتر برگرفته از مباحث علوم قرآنی، خصوصاً موضوع محکم و متشابه است. این واژه، علاوه بر معنای تعبیر، تأویل خواب و تأویل آیات متشابه و حتی محکم، یک معنای خاص دارد. معنای خاص این واژه، فرا رسیدن قیامت و دیدن عذاب الهی در قیامت است که این نکته در آیات دیگر مطرح شده است.

المصادر:

قرآن کریم.

ابن اثیر، مبارک بن محمد (1407ق). النهایه فی غریب الحدیث والاثر. اسکندریه: دارالکتب العلمیه.

ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم (بی‌تا). الاکلیل فی المتشابه. اسکندریه: دارالایمان.

ابن فارس، احمد (1411ق). معجم مقاییس اللغه. بیروت: دارالجبل.

ابن منظور، جمال‌الدین (1408ق). لسان العرب. بیروت: داراحیاء التراث العربی، ج11.

ازهری الهروی، أبو منصور (2001م). تهذیب اللغه. تحقیق محمد عوض مرعب. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

افرام البستانی، فؤاد (1954ق). الروائع. بی‌جا: بی‌نا.

ایازی، سید محمدعلی (۱۴۱۴ق). المفسرون حیاتهم و منهجهم. تهران: وزارت ارشاد.

بابایی، علی اکبر (بی‌تا). تأویل قرآن. معرفت، شماره 6، ص 49-44.

ترمذی، محمد بن عیسی (1401ق). الجامع. استانبول: دارالدعوه، ج5.

جعفر، شرف‌الدین‏ (1420ق). الموسوعة القرآنیة خصائص السور. بیروت‏: دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه، ج3-2.

جوهری، اسماعیل بن حماد (1376ق). الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیه. تحقیق و تصحیح احمد عبدالغفور عطار. بیروت: دارالعلم للملایین.

حسن‌زاده، صالح؛ جعفری، عبدالله (1393). حقیقت تأویل در قرآن از منظر علامه طباطبائی. اندیشه علامه طباطبائی،1(1)، ص 33-50. 
خامه‌گر، محمد (1382). ساختار هندسى سوره‌هاى قرآن. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.

خرمشاهی، قوام‌الدین (1377). سوره یونس. در: دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی. تهران: انتشارات دوستان.

رضایی اصفهانی، محمدعلی (1387). رابطه قرآن و علم و راهکار حل تعارض‌های ظاهری آن‌ها. قرآن و علم، 2(2).

سیوطی، جلال‌الدین (1404ق). الدر المنثور فی تفسیر المأثور. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ج2.

شافعی قرشی مطلبی، ابوعبدالله محمد (1412ق). احکام القرآن. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج2.

  شاکر، محمدکاظم (1381). روش‌های تأویل قرآن. قم: بوستان کتاب.

طباطبایی، سید محمدحسین (1393ق). المیزان فی تفسیر القرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج13، 3، 8.

طبرسى، فضل بن حسن (1415ق). مجمع البیان فى تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ج2. 
طوسى، محمد بن حسن (1409ق). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج2.

طبری، ابوجعفر محمد (1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دارالمعرفة، ج2-3.

قاسم‌پور، محسن (1392). مقایسه دیدگاه‌های رجالی ابن غضائری و نجاشی (عنوان عربی: مقارنة منطلقات ابن الغضائری والنجاشی الرجالیة). حدیث پژوهی، 5(9)، ص 85-112.

قرشى، سید على اکبر (1366). احسن الحدیث. تهران: بنیاد بعثت، ج2.

قطب راوندى، سعید بن عبدالله (1415ق). کنز العرفان فی فقه القرآن. قم: نشر مرتضوی.

قطب، سید (1425ق). فى ظلال القرآن. بیروت: دار الشروق، چاپ سی و پنجم.

معرفت، محمدهادى (1378). علوم قرآنى. قم: مؤسسه التمهید،
معرفت، محمدهادی (1378). التفسیر و المفسرون. قم: موسسه تمهید.

نصیری، علی؛ نصیری، محمدحسین؛ کریمی، حمید؛ ملکی دیزینی، محمدرضا (1398). روش‌شناسی تفسیر آیات متشابه در روایات رضوی. فرهنگ رضوی، 7(28)، ص111-134.

وزیری، مجید (1391). روش‌شناسی تفسیر فقهی شیعه. مطالعات قرآنی، 33(11)، ص161-184.