آشنایی‌زدایی در قرآن کریم با تکیه بر هنجارگریزی نحوی(جزء بیست و نهم)
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی
کتایون فلاحی
1
,
زهرا صمدی
2
,
مسعود باوان پوری
3
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران
2 - کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک
3 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
هنجارگریزی یکی از یافته‌های مهم فرمالیست‌هاست که اساس مباحث سبک‌شناسی را تشکیل می‌دهد. آن‌ها زبان ادبی را عدول از زبان معیار معرفی و سبک را نیز بر همین اساس مطالعه می‌کردند. قرآن کریم اگرچه یک متن ادبی نیست اما از لحاظ لغوی و زبانی و بلاغی، اعجازی شگفت‌انگیز محسوب می‌شود که بررسی آن با تکیه بر دیدگاه‌های نو، می تواند در جهت دستیابی به یافته‌های نوین راهگشا باشد. پژوهش حاضر در صدد است با استفاده از روش تحلیلی- استنطاقی، به بررسی جزء بیست و نهم قرآن کریم از دیدگاه هنجارگریزی نحوی بپردازد.یافته های پژوهش حاکی از آن است که هنجارگریزی نحوی در قالب تقدیم و تأخیر، با هدف برجسته کردن بخشی از کلام، حذف با هدف اختصار و زیبایی‌شناسی، التفات با هدف زیبایی کلام و نیز رسایی مفهوم، و تکرار، به دلیل تأکید نمایان شده است.
قرآن کریم.
ابن جنی، ابوالفتح. 1427ق، الخصائص، تحقیق محمدعلی النجار، بیروت: عالم الکتب.
ابن عبد السلام، عزالدین. 1982م، فوائد فی مشکل القرآن، تحقیق سید رضوان علی الندوی، جده: دار الشروق.
ابن معتز. بی‌تا، البدیع، دمشق: دار الحکمة.
ابن منظور. 1414ق، لسان العرب، به کوشش یوسف خیاط، قم: دار صادر.
ابن وهب. 1967م، البرهان فی وجوه البیان، تحقیق احمد مطلوب و خدیجه الحدیثی، بغداد: جامعة بغداد.
ابن یعیش، یعیش بن علی. بی‌تا، شرح المفصل، بی‌جا: ادارة الطباعة المنیریة.
ابن‌الاثیر، ضیاء الدین. 1995م، المثل السائر فی أدب الکاتب والشاعر، تحقیق د.احمد الحوفی و بدوی طبانة، قاهره: مکتبة النهضة المصریة.
ابن‌الانباری، ابوالبرکات. 1400ق، البیان فی غریب القرآن، تحقیق طه عبدالحمید طه، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
ابوعبیده، معمر بن مثنی. 1381ش، مجاز القرآن، تحقیق محمد فؤاد سزگین، قاهره: مکتبة الخانجی.
احمدی، بابک. 1380ش، ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
الإسکافی، الخطیب. 1422ق، درة التنزیل وغرة التأویل، تحقیق محمد مصطفی آیدین، مکه: معهد البحوث العلمیة.
آلوسی، سیدمحمود. 1405ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق علی عبدالباری عطیة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
الأندلسی، محمد بن یوسف ابوحیان. 2001م، تفسیر البحر المحیط، تحقیق عادل احمد عبدالموجود، بیروت: دار الکتب العلمیة.
باقلانی، ابوبکر محمد بن الطیب. بی‌تا، مجاز القرآن، تحقیق السید احمد صقر، قاهره: دار المعارف.
بنت‌الشاطی، عایشه. 1968م، الإعجاز البیانی للقرآن الکریم، قاهره: دار المعارف.
بهرامپور، ابوالفضل. 1387ش، ترجمه قرآن کریم، سازمان دار القرآن: نشر ولایت.
جرجانی، عبدالقاهر. بی‌تا، دلائل الإعجاز فی علم المعانی، تحقیق و تعلیق محمود محمد شاکر، قاهره: مکتبة الخانجی.
جوهری، اسمائیل بن حماد. 1990م، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربیة، تحقیق احمد عبدالغفور العطار، چاپ چهارم، بیروت: دار العلم للملایین.
الخراط، احمد بن محمد. 1426ق، مجتنبی من مشکل اعراب القرآن الکریم، مدینه: مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف.
درویش، محی‌الدین. 1420ق، اعراب القرآن الکریم، چاپ هفتم، بیروت: دار ابن‌کثیر.
رازی، فخرالدین محمد بن عمر. 1420ق، مفاتیح الغیب، چاپ سوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
الزجاج، ابراهیم بن السری. 1408ق، معانی القرآن واعرابه، تحقیق: عبدالجلیل شلبی، جزء 5، عالم الکتب، بیروت: المزرعة، بنایة الایمان.
زرکشی، بدرالدین محمد بن عبدالله. 1404ق، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: مکتبة دار التراث.
زمخشری، محمود بن عمر. 1418ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، چاپ سوم، بیروت: دار الکتاب العربی.
زمخشری، محمود بن عمر. 1998م، أساس البلاغة، چاپ دوم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
زمخشری، محمود بن عمر. بی‌تا، الفائق فی غریب الحدیث، تحقیق علی محمد البحاوی و محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ دوم، بیروت: دار المعرفة.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. 1368ش، موسیقی شعر، تهران: آگاه.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. 1391ش، رستاخیز کلمات، تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس. 1381ش، نقد ادبی، تهران: انتشارات دستان.
صنعانی، عباس بن علی. 1981م، الرسالة المسجدیة فی المعانی المویدیة، تحقیق عبدالمجید الشرقی، لیبی: الدار العربیة للکتاب.
ضیف، شوقی. 1383ش، تاریخ و تطور علوم بلاغت، ترجمه محمدرضا ترکی، تهران: نشر سمت.
طباطبایی، محمدحسین. 1374ش، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم: مکتب جامعة المدرسین فی الحوزة العلمیة.
طبانه، بدوی. 1988م، معجم البلاغة العربیة، چاپ سوم، جده: دار المنارة.
طبرسی، فضل بن حسن. 1372ش، مجمع البیان لعلوم القرآن، چاپ سوم، تهران: ناصرخسرو.
طبرسی، فضل بن حسن. 1385ش، ترجمه تفسیر جوامع الجامع، ج6، بی جا: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
طبرسی، فضل بن حسن. 1427ق، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المرتضی، جزء 10 للتحقیق والطباعة والنشر والتوزیع.
طنطاوی، محمد و محمد فهیم ابوعبیة. 2011م، معجم اعراب الفاظ القرآن الکریم، مکتبة لبنان، زقاق البلاط.
طوسی، محمد بن حسن. بی‌تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
العکبری، ابوالبقاء. بی‌تا، التبیان فی اعراب القرآن، بی جا: بی نا.
العلوی، یحیی بن حمزه. 1402ق، الطراز المتضمن لأسرار البلاغة وعلوم حقایق الإعجاز، بیروت: دار الکتب العلمیة.
فاضلی، محمد. 1382ش، پژوهشی در برخی از شیوه‌های بیان قرآن کریم، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
کاشانی، ملا فتح‌الله. 1336ش، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: کتابفروشی علمی.
هاشمی، احمد. 1379ش، جواهر البلاغة فی المعانی والبیان والبدیع، ترجمه حسن عرفان، قم: نشر بلاغت.
وصافی، محمد. 1416ق، اعراب قرآن وصرفه وبیانه، بیروت: دار الرشید.
مقالات
خائفی، عباس و محسن نورپیشه. 1383ش، «آشنایی زدایی در شعر یدالله رؤیایی»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی، شماره 5، صص 55- 74.
رضایی‌هفتادر، غلامعباس و ابراهیم نامداری و علی اکبر احمدی. 1392ش، «آشنایی زدایی و نقش آن در خلق شعر»، مجله ادب عرب، دوره 5، شماره 2، صص 69- 88.
روحانی، مسعود و محمد عنایتی قادیکلایی. 1388ش، «بررسی هنجارگریزی در شعر شفیعی کدکنی»، گوهر گویا، شماره 3، صص 63- 90.
مختاری، قاسم و مطهره فرجی. 1392ش، «آشنایی زدایی در جزء سی قرآن کریم»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی- قرآنی، شماره 2، صص 93- 123.
مدرسی، فاطمه و امید یاسینی. 1388ش، «قاعده افزایی در شعر حمید مصدق»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره 26، صص 299- 326.
ناظمیان، هومن. 1393ش، «آشنایی زدایی و برجسته سازی در سوره مبارکه واقعه»، مجله زبان و ادبیات عربی مشهد، شماره 10، صص 139- 165.
_||_The Holy Quran.
Ibn Jani, Abu al-Fatah 1427 AH, Al-Khasaes, research by Muhammad Ali Al-Najjar, Beirut: Alam Al-Kotob.
Ibn Abd al-Salam, Izz al-Din. 1982, Benefits in the Problem of the Qur'an, research by Sayed Rezwan Ali Al-Nadawi, Jeddah: Dar al-Shorouq.
Ibn Mu'taz. No date, Al-Badi ', Damascus: Dar Al-Hekma.
Ibn Manzoor. 1414 AH, the language of Al-Arab, by the effort of Yusef Khayyat, Qom: Dar Sader.
Ebn Vahab, Al-Burhan Fi Wajuh Al-Bayan, research by Ahmad Matloub and Khadijeh Al-Hadithi, Baghdad: Baghdad University.
Ibn Yaeish, Yaish Ibn Ali. No date, detailed description, no place: Edara Al-Tabaa Al-Moniriya
Ibn al-Athir, Zia al-Din. 1995, Al-Masal Al-Saer Fi Adab Al-Kateb Valshaer, researched by Ahmad Al-Houfi and Badavi Tabana, Cairo: Maktaba Al-Nahzat Al-Mesriya
Ibn Al-Anbari, Abu Al-Barakat, 1400 AH, Al-Bayyan Fi Gharib Al-Quran, research by Abdul Hamid Taha, Cairo: Al-Hayat Al-Mesriya Al-Ame Lelketab
Abu Ubaydah, Mu'ammar ibn Musanna. 2002, Majaz Al-Quran, research by Mohammad Fouad Sezgin, Cairo: Maktaba Al-Khanji.
Ahmadi, Babak 2001, Text Structure and Interpretation, Tehran: Markaz Publishing.
Al-Iskafi, Al-Khatib. 1422 AH, Dorrat Al-Tanzil Vagharat Al-Tavil, researched by Muhammad Mustafa Aydin, Mecca: Mahad Al-Bohus Al-Elmiya
Alusi, Seyed Mahmoud 1405 AH, The Spirit of Meanings in the Interpretation of the Great Qur'an, research by Abdul Bari Atiyah, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Alamiya.
Al-Andalasi, Muhammad ibn Yusef Abu Hayyan. 2001, Tafsir al-Bahr al-Muhit, research by Adel Ahmad Abd al-Mujud, Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya
Baqalani, Abu Bakr Muhammad ibn al-Tayeb. No date, Majaz al-Quran, research by Sayed Ahmad Saqr, Cairo: Dar al-Ma'aref.
Bint al-Shati, Aishe. 1968, The Miracle of Expression for the Holy Quran, Cairo: Dar al-Ma'aref.
Bahrampour, Abolfazl. 2008, translation of the Holy Quran, organized by the Quran: Velayat Publishing.
Jorjani, Abdul Qahir, no date, Evidence of Miracles in the Science of Meanings, Research and Commentary by Mahmoud Mohammad Shaker, Cairo: Al-Khanji School.
Johari, Ismail bin Hamad. 1990, Al-Sahah Taj Al-Loghat and Vasahah Al-Arabiya, research by Ahmad Abdul Ghafoor Al-Attar, fourth edition, Beirut: Dar Al-Alam Lelmalaien.
Al-Kharat, Ahmad Ibn Muhammad 1426 AH, Mojtanabi Men Moshkel Arab Al-Qur'an, Medina: Majma 'al-Mulk Fahd Latba'a al-Mushaf al-Sharif.
Darwish, Mahy al-Din. 1420 AH, Arabs of the Holy Quran, seventh edition, Beirut: Dar Ibn Kathir.
Razi, Fakhruddin Muhammad ibn Umar. 1420 AH, Mafatih al-Ghayb, third edition, Beirut: Dar Ihya 'al-Tarath al-Arabi
Al-Zajaj, Ibrahim bin Al-Sari. 1408 AH, the meanings of the Qur'an and the Arabs, research: Abdul Jalil Shalabi, part 5, the world of books, Beirut: Al-Mazra'a, Bonaya Al-Iman
Zarkashi, Badruddin Muhammad bin Abdullah. 1404 AH, Al-Burhan Fi Uloom Al-Quran, research by Muhammad Abu al-Fazl Ibrahim, Beirut: Maktaba Al-Taras
Zamakhshari, Mahmoud bin Omar. 1418 AH, Al-Kashaf An Haqaeq Ghawamez Al-Tanzil, third edition, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Arabi
Zamakhshari, Mahmoud bin Omar. 1998 AD, Basics of Rhetoric, Second Edition, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Elmiya.
Zamakhshari, Mahmoud bin Omar, no date, Al-Faeq Fi Gharib Al-Hadith, research by Ali Muhammad Al-Bahawi and Muhammad Abu al-Fazl Ibrahim, second edition, Beirut: Dar Al-Ma'rifah.
Shafi'i Kadkani, Mohammad Reza 1989, Poetry Music, Tehran: Agah.
Shafi'i Kadkani, Mohammad Reza 2012, The Resurrection of Words, Tehran: Ferdows.
Shamisa, Sirus. 2002, Literary Criticism, Tehran: Dastan Publications.
Sanaani, Abbas bin Ali 1981, Al-Risalah Al-Masjidiyah Fi Al-Maani Al-Muydiya, research by Abd al-Majid Al-Sharqi, Libya: Al-Dar Al-Arabiya Lelketab
Zeif, Shoghi, 2004, History and Evolution of Rhetoric, translated by Mohammad Reza Turki, Tehran: Samt Publishing.
Tabatabai, Mohammad Hussein 1995, Al-Mizan Fi Tafsir Al-Quran, Fifth Edition, Qom: School of Teachers Society in the Scientific Field.
Tabaneh, Badavi. 1988, Dictionary of Arabic Rhetoric, third edition, Jeddah: Dar al-Manara.
Tabarsi, Fazl Ibn Hassan 1993, Collection of Statement for Quranic Sciences, third edition, Tehran: Naser Khosrow.
Tabarsi, Fazl Ibn Hassan 2006, Translation of the Interpretation of Comprehensive Societies, Vol. 6, no place: Islamic Research Foundation.
Tabarsi, Fazl Ibn Hassan 1427 AH, Majma 'al-Bayan fi Tafsir al-Quran, Beirut: Dar al-Murtaza, part 10 for research, printing, publishing and distribution.
Tantawi, Muhammad and Muhammad Fahim Abu Abiya. 2011, Dictionary of Arabic Words of the Holy Quran, Lebanese Office, Zaqaq Al-Balat
Tusi, Muhammad ibn Hassan, no date, Al-Tabyan Fi Tafsir Al-Quran, Beirut: Dar Al-Ihyaa Al-Tarath Al-Arabi.
Al-Akbari, Abu al-Baqa, no date, Al-Tabyan Fi Arab Al-Quran, no date: Bina.
Al-Alawi, Yahya bin Hamza 1402 AH, Al-Taraz Al-Motazamen Leasra Al-Balagha Va Olum Haghaegh Al-Ejaz, Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya.
Fazeli, Mohammad 2003, Research in some methods of expressing the Holy Quran, Mashhad: Ferdowsi University Press.
Kashani, Mullah Fathullah. 1957, Tafsir Manhaj Al-Sadiqin Fi Al-Zam Al-Mokhlefin, Tehran: Scientific Bookstore
Hashemi, Ahmad, 2000, Rhetoric in Meanings and Explanations and Innovation, translated by Hassan Irfan, Qom: Publication of Rhetoric.
Vasafi, Mohammad, 1416 AH, the Arabs of the Quran and its contents and statement, Beirut: Dar al-Rashid.
Articles
Khaefi, Abbas and Mohsen Nourpisheh. 2004, "De-familiarization in Yadollah Royaee's Poetry", Quarterly Journal of Literary Research, No. 5, pp. 55-74.
Rezaei Haftader, Gholamabbas and Ebrahim Namdari and Ali Akbar Ahmadi. 2013, "Familiarization and its role in the creation of poetry", Journal of Arabic Literature, Volume 5, Number 2, pp. 69-88.
Rouhani, Massoud and Mohammad Enayati Qadiklaei. 2009, "A Study of Deviation in Shafi'i Kadkani Poetry", Gohar Goya, No. 3, pp. 63-90.
Mokhtari, Qasem and Motahara Faraji. 2013, " De-familiarization in part thirty of the Holy Quran", Quarterly Journal of Literary-Quranic Research, No. 2, pp. 93-123.
Modarressi, Fatemeh and Omid Yassini. 2009, "Rule of Enhancement in Hamid Mossadegh Poetry", Journal of the Faculty of Literature and Humanities, Shahid Bahonar University of Kerman, No. 26, pp. 299-326.
Nazemian, Hooman. 2014, "De-Familiarization, de-emphasis and highlighting in Surah Al-Mubarakah", Journal of Mashhad Arabic Language and Literature, No. 10, pp. 139-165.
