بررسی تطبیقی آیه محبت از دیدگاه فریقین با تأکید بر معناشناسی آیه

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

محمد جهادی ¹ , علیرضا صابریان ² , حمید محمد قاسمی ³

1 - گروه علوم قرآنی و حدیث، دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران
2 - گروه علوم قرآنی و حدیث، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی سمنان، ایران
3 - گروه علوم قرآنی و حدیث، دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران

تاريخ الإرسال : 14 الجمعة , محرم, 1441 تاريخ التأكيد : 14 الجمعة , محرم, 1441 تاريخ الإصدار : 22 الجمعة , ذو الحجة, 1440

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

به اعتقاد امامیه، آیات بسیاری در قرآن کریم درباره امامت و ولایت و همچنین مقام و فضائل اهل بیت(ع) است که از جمله آیات در فضائل اهل بیت(ع)، آیه 54 سوره مائده یعنی آیه محبت است که در شأن نزول این آیه اقوال متعددی میان مفسران شیعه و سنی از قرن چهارم تا کنون وجود دارد که اکثریت اهل سنت آیه را در شأن ابوبکر و اکثر مفسران شیعه آن را در شأن امیر مؤمنان علی(ع) می‌دانند که در بررسی مصادیق این آیه دو راه وجود دارد: الف) بررسی روایات مؤید شأن نزول ب) بررسی صفات مذکور در آیه شریفه و مفهوم شناسی واژگان آن مفسران در مفهوم شناسی صفات مذکور، تسامح کرده‌اند که این مقاله سعی دارد در رویکردی جدید با مفهوم شناسی واژگان آیه همچون ارتداد، محبت، نفاق، ولایت، مرض و سلامت قلب و با تکیه بر وحدت سیاق آیات 52 سوره مائده تا 55 سوره مائده، مصادیق مورد نظر آیه را متعیّن نماید.

المصادر:

کتابنامه

قرآن کریم.

کتب عربی

ابن درید، محمد بن حسن. 1988م، جمهرةاللغة، بیروت: دار العلم للملایین.

ابن سیده، علی بن اسماعیل. 1998م، المحکم والمحیط الأعظم، بیروت: دار الکتب العلمیة.

ابن طریق، یحیی بن الحسن(الحلی). 1412ق، عمدة عیون صحاح الأخبار، الطبعة الثالثة، تهران: ممثلیة الامام القائد السید الخامنئی فی الحج.

ابن عاشور، محمد بن طاهر. بی تا، التحریر والتنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ.

ابن عساکر، علی بن الحسن. 1417ق، تاریخ مدینة دمشق، بیروت: بی‌نا.

ابن فارس، احمد. 1378ش، ترتیب مقاییس اللغة، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

ابن کثیر ، اسماعیل بن عمر. 1419ق، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیه.

ابن منظور، محمد بن مکرم. 1414ق، لسان العرب، بیروت: دار صادر.

ابو نعیم الاصفهانی، احمد بن عبدلله. 1406ق، النور المشتعل، بی جا: منشورات مطبعة وزارة الارشاد الاسلامی.

ابوحیان، محمد بن یوسف. 1420ق، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر.

ابی عبدلله محمد بن نعمان. 1410ق، المقنعة، قم: نشر اسلامی.

الازدی، عبدلله بن محمد. 1378ش، الماء، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی.

الازهری، محمد بن احمد. 1421ق، تهذیب اللغة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

الایجی، عضد الدین عبد الرحمن. بی‌تا، شرح المواقف، تحقیق علی بن محمد الجرجانی، الطبعة الاولی، قم: منشورات الشریف الرضی.

آلوسی، سید محمود. 1415ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیه.

آیتی، محمدرضا. 1368ش، تحریر الروضة فی شرح اللمعة، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتاب علوم انسانی دانشگاه(سمت).

البحرانی، سید هاشم. 1422ق، غایة المرام وحجّة الخصام، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.

بحرانی، هاشم بن سلیمان. 1416ق، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت.

بغوی، حسین بن مسعود. 1420ق، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

بیضاوی، عبدلله بن عمر. 1418ق، انوار التنزیل واسرار التأویل، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

التفتازانی، مسعود بن عمر. 1409ق، شرح المقاصد، تحقیق عبد الرحمن عمیره، الطبعة الاولی، بی‌جا: منشورات الشریف الرضی.

ثعلبی نیشابوری، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم. 1422ق، الکشف والبیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

الجوینی الخراسانی، ابراهیم بن محمد. 1400ق، فرائد السمطین فی فضائل المرتضی والبتول والائمة من ذریتهم، بیروت: مؤسسة المحمودی.

الحاکم الحسکانی، عبدالله بن عبدالله. 1411ق، شواهد التنزیل فی قواعد التفصیل، طهران: مؤسسة الطبع والنشر التابعة لوزارة الثقافة والارشاد الاسلامی.

خطیب، عبد الکریم. بی‌تا، التفسیر القرآنی للقرآن، بیروت: دار الفکر العربی.

سید بن طاووس، علی بن موسی. 1412ق، سعد السعود، قم: انتشارات دلیل.

سید بن قطب، ابن ابراهیم مناذی. 1412ق، فی ظلال القرآن، چاپ هفدهم، بیروت: دار الشروق.

سیوطی، عبد الرحمن بن ابوبکر. 1404ق، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.

صادق تهرانی، محمد. 1365ش، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، چاپ دوم، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.

الصعیدی، عبد الفتاح وموسی، حسن یوسف. 1348ق، الافصاح فی فقه اللغة، قاهرة: دار الکتب المصریة.

طبرسی، فضل بن حسن. 1360ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات فراهانی.

طبری، ابو جعفر محمد بن جریر. 1412ق، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه.

طریحی، فخر الدین.1390ش، مجمع البحرین ومطلع النیرین، تهران: البعثه.

طوسی، محمد بن حسن. بی‌تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

العسکری، حسن بن عبدالله. 1400ق، الفروق فی اللغة، بیروت: دار الآفاق الجدیدة.

علامه امینی، عبدالحسین بن احمد. 1412ق، الغدیر فی الکتاب والسنة والأدب، الطبعة الاولی، قم: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه.

فخر رازی، محمد بن عمر. 1420ق، مفاتیح الغیب، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

فرات کوفی، فرات بن ابراهیم. 1410ق، تفسیر فرات الکوفی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.

فراهیدی، خلیل ابن احمد. 1414ق، العین، قم: هجرت.

فضل الله، محمد حسین. 1419ق، تفسیر من وحی القرآن، چاپ دوم، بیروت: دار الملاک للطباعة والنشر.

فیض کاشانی، ملا حسن. 1415ق، تفسیر الصافی، چاپ دوم، تهران: انتشارات صدر.

قمی مشهدی، محمد بن محمد رضا. 1368ش، تفسیر کنز الدقایق وبحر الغرائب، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.

القوشجی، علی بن محمد. بی‌تا، شرح تجرید الاعتقاد، بی‌جا: منشورات الرضی.

کلینی، محمد بن یعقوب. 1407ق، الکافی، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

مجلسی، محمد باقر. 1403ق، بحار الأنوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

مدرسی، سید محمد تقی. 1419ق، من هدی القرآن، تهران: دار محبی الحسین.

مراغی، احمد بن مصطفی. بی‌تا، تفسیر المراغی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

مصطفوی، حسن. 1368ش، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

کتب فارسی

ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. 1408ق، روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.

بروجردی، محمد ابراهیم. 1366ش، تفسیر جامع، چاپ ششم، تهران: انتشارات صدر.

جوادی آملی، عبدالله. 1390ش، تفسیر تسنیم، جلد نهم و دهم، چاپ چهارم، قم: اسراء.

ساعدی، محمد. 1394ش، آیات امامت و ولایت در تفسیر المنار، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی(ع).

طباطبایی، محمد حسین. 1374ش، ترجمه تفسیر المیزان، محمد باقر موسوی همدانی، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

عاملی، ابراهیم. 1360ش، تفسیر عاملی، تهران: انتشارات صدوق.

مغنیه، محمد جواد و موسی دانش. 1378ش، ترجمه تفسیر کاشف، قم: بوستان کتاب.

مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. 1374ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

 

مقالات

آجیلیان مافوق، محمد مهدی. 1389ش، «پژوهشی در بازیابی مصادیق «الذین فی قلوبهم مرض» در قرآن کریم»، آموزه‌های قرآنی، ش 12.

عمادی، سمیه و پرچم، اعظم. 1395ش، «تحلیل لایه‌های معنایی- اخلاقی محبت در قرآن کریم با توجه به سیاق»، پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن، ش 2.

فتاحی زاده، فتحیه و همکاران. 1396ش، «معناشناسی اضلال الهی در قرآن کریم»، پژوهشگاه تفسیر.

 

 

Bibliography

Quran

Arabic sources

Ibn Darrid, Mohammed ibn Hassan (1988), Jamhara al-Lahka, Beirut: Dar al-Alam Lummayeen.

Ibn Sayyeda, Ali ibn Isma'il, (1998), Al-Maqqam al-Wahm al-A'azzum, Beirut: Dar Elekt al-Alamiyah.

Ibn-Tayyah, Yahya ibn al-Hassan (al-Hali), 1412 AH, Maj. Sayyid al-Akhbar, Tehran: Imam al-Imam al-Amam al-Qa'id al-Sayd al-Khamenei al-Haj, al-ta'b'a al-ha'tha.

Ibn Ashour, Mohammed bin Taher, Beyat al-Tahrir and Al-Tunir, Beirut: Al-Taariq Institute.

Ibn Asakir, Ali ibn al-Hassan, 1417 AD, History of the Medina of Damascus: Beirut.

Ibn Faris, Ahmad, 1378, Moghiseh-e-Gah, Qom: Research Institute of Hawaii and University.

Ibn Kathir, Ismail ibn Umār, 1419 AH, Ta'sir al-Quran al-Azim, Beirut: Dar al-Kotb al-Ummah.

Ibn Muhammad, Mohammad bin Muhammad, 1414 AH, Lassan al-Arab, Beirut: Exported.
10-Abu Naim al-Asfahani, Ahmad ibn Abdullah, 1406 AH, Al-Nour al-Musta'al, Bajdah, Monashurah Motabah-ye Mezarat al-Irshad al-Islami.

Abu Hayyān, Mohammed bin Joseph, 1420 AH, Al-Bahr al-Moheit al-Tafsir, Beirut: Dar al-Fakr.

Abbey Abdullah Mohammad ibn Numan, 1410 AH, Al-Muqana, Qom: Islamic publication.
Al-Azdi, Abdullah bin Muhammad, 1999, Alma, Tehran: Institute for the Study of Medical History.

Al-Zahiri, Mohammed bin Ahmad, 1421 AH, Tahzib al-Dah, Beirut: Darahi'a al-'at al-Arabi.

Alayjy, Zd-Din Abd al-Rahman, as Almvaqf, R: Ali ibn Muhammad Aljrjany, Altbh ULA, Qom, charter al-Radi, of the

Alushi, Seyyed Mahmoud, 1415 AH, Rouhol Al-Me'ani Fi Ta'tsir al-Quran al-Azim, Beirut: Dar Al-Kotb al-Ummah.

Ayati, Mohammad Reza, 1368, Tahrir al-Razahifi Alamba, Tehran: Organization for the Study and Compilation of the Humanities Library of the University (position).

Critical, Hashem bin Soleiman, 1416, Al-Baheran Fei Tafsir al-Quran, Tehran: Be'sat Foundation.

Al-Bahrain, Seyed Hashem, 1422 AH, Gha'id al-Mumaym and Hajj al-Shum, Beirut: Al-Taariq Al-Arabi Institute.

Baghui, Hussein ibn Mas'ud, 1420 AH, Mu'alim al-Tanzil al-Taqsir al-Quran, Beirut: Darahia al-'at al-Arabi.

Bijawi, Abdullah bin Umar, 1418 Gh, Anwar al-Tunzil and the secrets of al-Taawiil, Beirut: Darahiah al-Tarath al-Arabi.

Al-Tuftazani, Mas'ud bin Umar, Al-Majdasad's description, Research: Abdurrahman Omireh, al-ta'ba'a al-Awli, Al-Sharif al-Razi's pamphlet, 1409 AH

Sabalibi Nishapuri, Abu Ishaq Ahmad ibn Ibrahim, 1422 AH, Al-Waziyah, Al-Taqsir al-Quran, Beirut: Darahi'a al-'at al-Arabi.

Aljvyny Alkhrasany, Ibrahim bin Muhammad, 1400 AH, Friday Alsmtyn per virtues Almrtzy and Albtvl and alaeme I Zrythm, Beirut: Institute Mahmoudi.

Hakim Alhskany, Abdullah bin Abdullah, 1411 AH, Shawahidul-Tanzil per rules Altfsyl, Tehran: Institute Altb and House Altabh Lvzarh Alsqafh and Alarshad Islam.

Khatib Abdul Karim, Bey, Al-Qur'ani, the Beirut: Dar al-Fakir al-Arabi.

Sayyid ibn Qutb, Ibn Ebrahim Nawazi, 1412 AH, Fiqh Solel al-Quran, Beirut: Dar al-Sharroq, 17th edition.

Seyyedbn Tavous, Ali ibn Musa, 1412 AH, Sa'd al-Sa'ud, Qom: Reza Publication.

Siouti, Abdurrahman bin Abu Bakr, 1404 AH, Al'dar al-Mansour Fi Tafsir Al-Maythur, Qom: Ayatollah Marashi Najafi Library

Sadegh Tehrani, Mohammad, 1365, Al-Furqan Fi Tafsir Al-Quran Balqiran, Qom: Islamic Culture Publishing, Second Edition.

Al-Sa'idi, Abdolfattah, Moses, Hasan Yusuf, 1348 AH, Olafsahi Fiqh al-Laghah, Cairo, Dar al-Kabul al-Masriya.

Tabrizi, Fazl ibn Hassan, Translators, 1360. The Assembly of the Al-Bayan Fei Tafsir al-Quran, Tehran: Farahani Publication.

Tabari, Abu Ja'far Mohammed ibn Jarir, 1412 AH, Jame al-Bayan Fi Tafsir al-Quran, Beirut: Daralamarrofa.

Tarihi, Fakhredin, 1390, Assembly of Al-Bahrain and Al-Nuirin, Tehran, al-Bastia.

Tusi, Mohammad ibn Hassan, Bey, Al-Tibayan Fei Tafsir al-Quran, Beirut: Darahiya al-Tatar al-Arabi.

Al-Askari, Hasan ibn Abdullah (1400 AD), al-Furuk al-Mulla, Beirut, Dar al-Hafah al-Jadeidah.
Allameh Amini, Abdul Hussain bin Ahmed al-Ghadir fi al-Kitab and Sunna and literature, Altbh ULA, Qom, the center of al-Ghadir, Lldrasat al, 1412 AH

Fakhr Razi, Mohammad bin Umar, 1420 AH, Mofatih al-Ghab, Beirut: Darahi'a al-Atr al-Arabi Third edition.

Efat Kofi, Efat Bin Ibrahim, 1410 AD, Fathat al-Kafi's commentary, Tehran: Organization of Printing and Publishing of the Ministry of Islamic Guidance.

Farahidi, Khalil Ibn Ahmad, 1414 AH, Al Ain, Qom: Hijra.

Fazlullah, Mohammad Hussein, 1419 AH, My Commentary on Revelation of Al-Quran, Beirut: Daralmakl Llatba'ya and Al-Nashir, Second Edition.

Feyz Kashani, Mullah Hasan, 1415 AH, Tafsir al-Safi, Tehran: Sadr Publication, Second Edition.

Qomi Mashhadi, Mohammad bin Mohammad Reza, 1368, interpretation of Kensal-Daghayk and the Sea of ​​Al-Gharrabi, Tehran: Organization of Publishing and Printing of the Ministry of Islamic Guidance.

Al-Qouchaji, Ali ibn Muhammad, Explanation of Abrazid al-Adhaqid, Wretched Prisons, Awakening, Beyond

Kellini, Mohammad bin Yaghoub, 1407 AH, Al-Fif, Tehran, Dar al-Kabul al-Islam, 4th edition
Majlisi, Mohammad Baqir, 1403 AH, Baharalanwar Al-Jamieh Lederar News Ala'meh Alavatar, Beirut: Dar Ahyaa al-tar al-Arabi.

Modarresi, Seyyed Mohammad Taghi, 1419 AH, I am Hedi al-Quran, Tehran: Dr. Habib al-Hussein.

Maraghey, Ahmad ibn Mostafa, Beyz, Muraqi's commentary, Beirut: Dar al-'Ara'at al-Arabi.

Mostafavi, Hassan, Al-Tatiqiq in the words of al-Quran al-Kareem, 1368, Tehran, Ministry of Culture and Islamic Guidance

Persian sources

Abu al-Fateh Razi, Hossein ibn Ali, 1408, Rooz al-Jananan and Rooh al-Jannafi, Tafsir al-Quran, Mashhad: Astan Quds Razavi Research Foundation.

Boroujerdi, Mohammad Ibrahim, 1366 AD, Comprehensive Commentary, Tehran: Sadr Publications, Sixth Edition.

Javadi Amoli, Abdullah, 2011, Commentary on Tsunim Volume 10, Qom: Asra, Fourth Edition.

Javadi Amoli, Abdullah, 1392, Tonemic Commentary Volume nine, Qom: Asra, fifth edition.

Sa'edi, Muhammad, 1394, Imamate and Provincial verses in the interpretation of El

Articles

Ajilian, Supreme, Mohammad Mehdi, 1389 (research in the retrieval of the examples) (in the HolyQur'an).

Emadi, Somayeh and Flag, Azam, 1395 (Analyzing the Semantic-Moral Layers of Love in the Holy Quran, considering the context). Linguistic Research of the Quran. 2^nd

Fattahizadeh et al., Fethiy, 1396 (semantics) (in the Holy Qur'an) (Research Institute for Interpretation).