شیوه تأثیرپذیری سنایی غزنوی از قرآن، احادیث و اقوال

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

ماه نظری ¹ (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج(استادیار))

تاريخ الإرسال : 29 الجمعة , جمادى الأولى, 1436 تاريخ التأكيد : 29 الجمعة , جمادى الأولى, 1436 تاريخ الإصدار : 29 السبت , ربيع الثاني, 1435

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

تجلی قرآن و حدیث در سروده‌های پارسی‌گویانِ سده‌های سوم و چهارم چندان گسترده نبود و دوران اولیه خود را می‌گذراند. مضامین ادبی در آن عصر، بیش‌تر بر محور مدح و ستایش، عشق، تغزل‌سرایی می‌چرخید تا این که بلوغ و تحول شعر فارسی با سنایی آغاز شد و بازتاب انوار آیات قرآنی، احادیث، معارف دینی، تفکرات عرفانی و معانی دلپذیر را با قداستی ژرف جایگزین ستایش‌های مبالغه‌آمیز گردانید. حکیم سنایی معارف، معانی و احکام دلپذیر آیات و احادیث را با بیانی شیوا به گوش دل و جان رساند. این حرمت و تبرک با استناد و استشهاد از آیات و احادیث در شعر فارسی گسترشی روزافرزون یافت تا سرانجام در سده هفتم و هشتم به ویژه در مثنوی مولانا به اوج خود رسید. در این مقاله بر آن هستیم که اثرپذیری واژگانی، گزاره‌ای، گزارشی، الهامی و بنیادی، تأویلی، تطبیقی، تصویری، چندسویه حدیث را در دیوان سنایی مورد بررسی قرار دهیم.

المصادر:

قرآن مجید.

نهج الفصاحه.

نهج البلاغه.

ابن عربی. بی تا، فتوحات مکیه، ج2، بیروت: دار صادر.

تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد. 1366ش، غرر الحکم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.

حلبی، علی اصغر. 1385ش، تأثیر قرآن و حدیث در ادبیات فارسی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات اساطیر.

حنبل، احمد بن محمد. 1412ق، مسند احمد، چاپ اول، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

راستگو، محمد. 1376ش، تجلی قرآن و حدیث در شعر فارسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت).

ری شهری، محمد. 1362ش، میزان الحکمه، 10مجلد، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

سنایی غزنوی، ابو المجد مجدود بن آدم. 1362ش، دیوان، به اهتمام مدرس رضوی، چاپ سوم، تهران: کتابخانه سنایی.

سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن ابن ابی بکر. بی تا، جامع الصغیر فی احادیث البشیر النذیر، چاپ چهارم، قاهره.

شیخ صدوق. 1364ش، التوحید، چاپ دوم، قم: انتشارات جامعه مدرسین.

طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن.1365ش، التهذیب، تهران: دار الکتب الإسلامیه.

مجلسی، محمد باقر. 1403ق، بحار الانوار، بیروت: مؤسسه الوفاء.

مستملی بخاری، ابو ابراهیم اسماعیل بن محمد. 1366ش، شرح التعرف لمذهب التصوف، تعلیقات محمد روشن، چاپ اول، تهران: اساطیر.

 

مقالات

ایرانمنش، مریم. پاییز 1392، «بررسی نکته های قرآنی در عالم‌آرای نادری»، فصلنامه مطالعات قرآنی، دانشگاه آزاد جیرفت، دوره 4، شماره 13، صص 147-162.