بررسی و تحلیل وجوه ادبی در تفسیر قرآن (نمونه موردی: تفسیر القرآن العظیم ابن‌کثیر)

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

مجتبی ترکاشوند ¹ (زبان و ادبیات عرب. دانشکده ادبیات و علوم انسانی.کرمانشاه.دانشگاه رازی..کرمانشاه. ایران)
جهانگیر امیری ² (زبان و ادبیات عرب. دانشکده ادبیات و علوم انسانی.کرمانشاه.دانشگاه رازی.کرمانشاه.ایران)
محمد نبی احمدی ³ (زبان و ادبیات عرب. دانشکده ادبیات و علوم انسانی.کرمانشاه.دانشگاه رازی.کرمانشاه.ایران)
شهریار همتی ⁴ (زبان و ادبیات عرب. دانشکده ادبیات و علوم انسانی.کرمانشاه.دانشگاه رازی.کرمانشاه.ایران)

تاريخ الإرسال : 26 الأحد , رجب, 1443 تاريخ التأكيد : 26 الخميس , جمادى الثانية, 1444 تاريخ الإصدار : 28 الخميس , جمادى الأولى, 1444

الکلمات المفتاحية: استشهاد شعری", وجوه ادبی", تفسیر", ابن‌کثیر", ",

ملخص المقالة :

منابع ادبی به عنوان یکی از منابع تفسیر نقش بسزایی در فهم درست از آیات دارند و مقصود از آن، واژگان و متون ادبیات عرب است که یاری‌گر مفسّر در فهم معنای لغوی، ساختار نحوی و بلاغی آیات است و جایگاه متقدمی نسبت به سایر منابع دارند؛ زیرا بدون فهم واژگان و ساختار ادبی قرآنی، اولین مرحله‌ی فهم شکل نمی‌گیرد. ابن‌کثیر مورخ‌، مفسّر و محدّث‌ شافعى‌ قرن هشتم، صاحب تفسیر القرآن‌ العظیم‌ است که ضمن تفسیر نقلی آیات، در موارد بسیاری از داشته‌های ادبی خود نیز بهره گرفته است. نگارنده در صدد است با روش توصیفی- تحلیلی، میزان و چگونگی بهره‌برداری مفسر از وجوه ادبی(صرف و نحو، بلاغت و مفاهیم ادبی) در تبیین آیات را مورد بررسی قرار دهد. نتیجه‌ی پژوهش نشان داده که وی، وجوه ادبی را در قالب بیان آراء مستقل با استناد به شواهد شعری معتبر و یا نقد آراء ادبی دیگر علماء یا نقل قول مستقیم آراء پرداخته است.

المصادر:

قرآن کریم

  زرکشی، محمدبن‌­بهادر. ۱۴۰۸، البرهان‌ فی علوم ‌القرآن‌، بیروت: چاپ‌ محمد ابوالفضل‌ ابراهیم‌.‌

 ابن‏کثیر، اسماعیل­بن­عمر. 1419ق، تفسیر القرآن العظیم، محقق: شمس‏الدین محمد حسین‏، 9 مجلد، بیروت: دار الکتب العلمیة.

 ابن­منظور، محمدبن­مکرم. بی‌تا، لسان العرب، 15مجلد، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.

 ابن­هشام، عبدالملک. بی‌تا، السیرة النبویة، تحقیق: محمد محیی­الدین عبدالحمید، قاهرة: المطبعة المدنی.

ابونواس، الحسن­بن­هانی. بی­تا، دیوان أبی­نواس، بیروت: دار صادر.

 الأعشی، میمون­بن­القیس. بی‌تا، دیوان الأعشی الکبیر، شرح وتعلیق: محمدحسین، الناشر: مکتبه الآداب بالجمامیز.

­­­ العامری، لبیدبن­ربیعه.لا‌تا، الدیوان، ط1، بیروت: دار صادر.

 العجاج، رؤبة. 2008، مجموع اشعار العرب(مشتمل علی اشعار دیوان روبة العجاج)، تصحیح: ولیم بن الورد،  الکویت: دار ابن قتیبه للطباعة والنشر والتوزیع.

 المتنبی، أبوالطیب احمد. 1983، دیوان المتنبی، بیروت: دار بیروت للطباعة والنشر.

 امرئ القیس. 2004، دیوان امرؤ‌القیس، شرح عبدالرحمن المصطاوی، الطبعه الثانیه، بیروت: دارالمعرفه.

بنت الشاطی. 1376ش، اعجاز بیانی قرآن، ترجمه حسین صابری، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

 جرجانی، عبد القاهربن‌­عبدالرحمان. ۱۹۷۸‌، دلائل ‌الاعجاز، بیروت: چاپ‌ محمدرشید رضا.‌

ذهبی، محمد حسین(۱۴۰۹)‌،  التفسیر والمفسرون‌، قاهره‌.

   راغب اصفهانی، حسین­بن­محمد. 1412، المفردات فی غریب القرآن، دمشق: دارالعلم.

 صاوی جوینی، مصطفی. 1998،  التفسیر الأدبی للنص القرآنی، اسکندریه: دارالمعرفة الجامعیة.

 طبرى، محمدبن­جریر. 1412ق، جامع البیان فى تفسیر القرآن(تفسیر الطبرى)، 30 مجلد، بیروت‏: دار المعرفة.

 عرفات، ولید. 1974م، دیوان حسان بن ثابت الانصاری، 2 مجلد، بیروت: دار صادر.

 فاعور، علی حسن. 1988م، دیوان زهیربن ابی سلمی، بیروت: دارالکتب العلمیة.

 

The Holy Quran

Zarkeshi, Mohamad EbN bahador, (1988). The Proof in the Sciences of the Qur'an, Beirut: Published by Muhammad Abul-Fazla Ibrahim.

Ibn Kathir, Ismail Ibn Umar, (1998). Tafsir Al-Quran Al-Azeem, researcher: Shams al-Din Muhammad Hussein, 9 volumes, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Alamiya.

Ebn manzoor, mohamad EbN mokarram, (No date).  Lesan al-arab, 15 volumes, Beirut: Dar al-Fikr.

 Ebn hesham, abd al-malek, (No date). The biography of the Prophet, research: Muhammad Mohiyya al-Din Abdul Hamid, Cairo: Civil Press.

 Abu Nawas, Al-Hasnabani, (No date).  Diwan Abi Nawas, Beirut: Dar Sader.

 Al-aasha, mimon EbN ghais, (No date). Diwan Al-Ashi Al-Kabir, Explanation and Commentary: Mohammad Hussein, Publisher: Maktabat al-Adab Baljamiz.

Al-Amiri, Labid EbN Rabiah, (No date). Diwan, Beirut: Dar Sader.

 Al-Ajaj, Lord, (2008). Collection of Arabic Poems (including poems of Divan Roba Al-Ajaj), edited by Walim Ibn Al-Ward, Kuwait: Dar Ibn Qutaybah for printing, publishing and distribution.

Al-mutanabi, abo al-taib, (1983). Diwan al-Mutanabi, Beirut: Dar Beirut for printing and publishing.

Emro al-Qais, (2004). Diwan emro al-Qais, commentary by Abdul Rahman Al-Mustawi, Second Edition, Beirut: Dar al-Ma'rifah.

Bent Al-Shati, (1997). Expressive Miracle of Quran, translated by Hossein Saberi, Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company.

 Jorjani, abd al-ghaher abd al-rahman, (1978). Reasons for Miracles, Beirut: Published by Mohammad Rashid Reza.

 Zahabi, Muhammad Hussein, (1989). Interpretation and Interpreters, Cairo.

Ragheb Isfahani, Hussein Ibn Mohammad, (1992). Al-Mufradat Fi Gharib Al-Quran, Damascus: Dar Al-Alam.

Savi Jovini, Mustafa, (1998). Literary Interpretation for the Quranic Text, Alexandria: Dar al-Ma'rifah al-Jame'iyyah.

 Tabari, Muhammad Banjar, (1998). Comprehensive statement in the interpretation of the Qur'an (Tafsir al-Tabari), 30 volumes, Beirut: Dar al-Ma'rifah.

Arafat, Walid, (1974). Divan Hassan Ibn Sabet Al-Ansari, 2 volumes, Beirut: Dar Sader.

Faur, Ali Hassan, (1988). Divan of Zuhair Ibn Abi Salmi, Beirut: Dar al-Kitab al-Alami.