کاربرد طرحوارههای تصویری و استعارههای مفهومی در شعر انحطاط با تکیه بر مطالعات قرآنی
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی
فرشته جمشیدی
1
,
علی اکبر محسنی
2
1 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی کرمانشاه
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی کرمانشاه
الکلمات المفتاحية: ادب الطَّف, معناشناسی, طرحواره تصویری, استعاره مفهومی,
ملخص المقالة :
در میان اسالیب زیباشناختی علم بیان، استعاره از رساترین و کارآمدترین ابزارهایی است که کاربرد آن بیش‌تر برای مفاهیم انتزاعی و دور از ذهن است تا فهم آن را ملموس و عینی کند و پیوسته می کوشد تا با ایجاد نوعی ساختارشکنی در معنا و واژگان توجه مخاطب را به خود جلب کند. از این طریق ساختار مفهومی و بنیادی را پدید می آورد که برای اندیشیدن امور انتزاعی تر به کار می روند. این ساختارهای زبانی همان طرح واره های تصویری هستند. طرح واره ها در حقیقت، فرآیندی از ساختارهای شناختی زبان هستند که به واسطه تجربه های فیزیکی انسان در برخورد با جهان خارج به وجود می آیند. کوتاه سخن آنکه، ذهن قادر است داده های دریافتی محیط را مورد پردازش قرار داده و مفاهیم پیچیده معنایی را در بافت زبانی- گفتاری واکاوی و رمزگشایی کند. گفتنی است که در ساختار قصیده های سنتی و متون قرآنی، قصاید حماسی و شعر رثا سهم بسزایی را در این باره دارا هستند.
کتابنامه
قرآن کریم.
الأمینی النجفی، عبدالحسین. 1427ق، الغدیر، تحقیق: مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة، ط4، قم: مؤسسة دائرة المعارف الفقه الإسلامی.
بارسلونا، آنتونیو. 1390ش، استعاره و مجاز با رویکردی شناختی، مترجم: فرزان سجودی، تهران: نقش جهان.
التفتازانی، سعدالدین. 1383ش، مختصر المعانی، چاپ هشتم، بیروت: دار الفکر.
جاحظ، عمرو بن بحر. 1412ق، البیان والتبیین، بیروت: الهلال.
جرجانی، عبدالقاهر. 1370ش، أسرار البلاغة، ترجمه: جلیل تجلیل، تهران: دانشگاه تهران.
شبّر، سید جواد. 1409ق، أدب الطف أو شعراء الحسین، بیروت: دار المرتضی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1366ش، صور خیال در شعر فارسی، تهران: نیل.
صفوی، کوروش. 1383ش، گفتارهایی در زبان‌شناسی، تهران: هرمس.
العسکری، ابو الهلال. 1952م، الصناعتین، بیروت: دار احیاء الکتب العربیة.
فتوحی، محمود. 1385ش، بلاغت تصویر، چاپ دوم، تهران: سخن.
قائمی نیا، علیرضا. 1393ش، استعارههای مفهومی در آیات قرآن، به چاپ رسیده در مجموعه مقالات زبان استعاری و استعارههای مفهومی، چاپ دوم، صص31-59، تهران: هرمس.
کزازی، میرجلال الدین. 1385ش، زیباشناسی سخن پارسی، جلد 3، چاپ ششم، تهران: نشر مرکزی.
کوچش، زلتن. 1393ش، مقدمه‌ای کاربردی بر استعاره، ترجمه: شیرین پور ابراهیم، تهران: سمت.
لیکاف، جورج و مارک جانسون. 1394ش، استعاره‌هایی که با آن زندگی می‌کنیم، ترجمه: هاجر آقا ابراهیمی، تهران: نشر علم.
هاشمی، احمد. 1386ش، جواهر البلاغة، چاپ پنجم، تهران: انتشارات اسماعیلیان.
هاوکس، ترنس. 1377ش، استعاره، تهران: مرکز.
کتب انگلیسی
Janson, M. (1987). The body In The Mind: The Bodily Basis Of Meaning, Reason and Imagingination, Chicago: Chicago University Press.
Saeed, J.I. (2013). Semantics,Oxford: Blackwell.
مقالات
آریانفر، سیمین. 1385ش، «بررسی شماری از ضرب المثل‌های زبان فارسی بر اساس طرحوارههای تصویری در چارچوب نظریه معناشناسی شناختی»، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته زبان شناسی همگانی، دانشگاه الزّهرا.
بهنام، مینا. 1380ش، «استعاره مفهومی نور در دیوان شمس»، نقد ادبی، سال سوم، شماره دهم، صص91-114.
بیابانی، احمدرضا و یحیی طالبیان. 1391ش، «بررسی استعارههای جهتگیرانه و طرحوارههای تصویری در شعر شاملو»، پژوهشنامه نقد ادبی، دوره1، شماره1، صص99-126.
حامدی، رباب و حسین کاویانی. 1383ش، «بررسی ارتباط بین استعارهها و خلق افسرده»، تازههای علوم شناختی، سال اول، شماره 1و2، ص 45.
ذوالفقاری، اختر و نسرین عباسی. 1394ش، «استعاره مفهومی و طرحوارههای تصویری در اشعار ابن خفاجه»، فصلنامه پژوهشهای ادبی و بلاغی، سال سوم، شماره سوم، پیاپی11، صص105-120.
سورنی، زهرا. 1393ش، «تحلیل محتوایی و ساختاری رثای حسینی؛ مطالعه موردی: جلد اول کتاب ادب الطّف»، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه رازی، استاد راهنما: دکتر تورج زینی وند کرمانشاه: دانشگاه رازی.
شاملی، نصرالله و فرزانه حاجی قاسمی. 1395ش، «طرحوارههای تصویری حجمیِ مفهوم قیامت در قرآن کریم»، مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، دوره سوم، شماره 6، صص56-75.
قاسمی، آزاده و علی ایزانلو و محمود الیاسی. 1394ش، «بررسی طرحواره حجمی واژه غم در اشعار فریدون مشیری»، مجموعه مقالههای دهمین همایش بین المللی ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی.
گلفام، ارسلان و فاطمه یوسفی راد. 1381ش، «زبان شناختی و استعاره، تازههای علوم شناختی»، سال4، شماره 3، صص 59-60.
نورمحمدی، مهتاب. 1387ش، «تحلیل مفهومی استعارههای نهج البلاغه: رویکرد زبان شناسی شناختی»، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته زبان شناسی همگانی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
هوشنگی، حسین و محمود سیفی پرگو. 1388ش، «استعارههای مفهومی در قرآن از منظر زیباشناسی شناختی»، پژوهشنامه علوم و معارف قرآن کریم، سال اول، شماره سوم، صص9-34.
سایت‌های اینترنتی
مقاله جواد شبر در سایت: m-alhassanain.com//http:
(تاریخ بازدید: 11/9/96 ساعت:10:30)
http://www.farsicity.ir/index
_||_
The Holy Quran.
Al-Amini Al-Najafi, Abdul Hussein 1427 AH, Al-Ghadir, research: Al-Ghadir Center for Islamic Studies, V 4, Qom: Foundation for the Encyclopedia of Islamic Jurisprudence.
Barcelona, Antonio. 2011, metaphor with a cognitive approach, Translator: Farzan Sojoudi, Tehran: Naghshe Jahan.
Al-Taftazani, Saad al-Din 2004, Summary of Meanings, Eighth Edition, Beirut: Dar al-Fikr.
Jahez, Omar bin Bahr. 1412 AH, Statement and Explanations, Beirut: Al-Hilal.
Jorjani, Abdul Qahir 1991, Secrets of Rhetoric, translated by Jalil Tajlil, Tehran: University of Tehran. Shabr, Seyed Javad 1409 AH, Adab al-Taf Av Shoara Al-Hussein, Beirut: Dar al-Murtaza.
Shafiee Kadkani, Mohammad Reza. 1987, Images of Imagination in Persian Poetry, Tehran: Nil. Safavi, Sirus. 2004, Discourses in Linguistics, Tehran: Hermes.
Al-Askari, Abu al-Hilal. 1952, Al-Sanaatin, Beirut: Dar Al-Ahya Al-Kotab Al-Arabiya.
Fotuhi, Mahmoud 2006, Picture Rhetoric, Second Edition, Tehran: Sokhan.
Ghaemi Nia, Alireza. 2014, Conceptual Metaphors in Quranic Verses, published in the collection of articles on metaphorical language and conceptual metaphors, second edition, pp. 31-59, Tehran: Hermes.
Kazazi, Mir Jalaluddin 2006, Persian Aesthetics, Volume 3, Sixth Edition, Tehran: Markazi Publishing. Kuchesh, Zelten. 2014, A Practical Introduction to Metaphor, translated by Shirinpour Ebrahim, Tehran: Samt.
Lycoff, George and Mark Johnson. 2015, Metaphors we live with, translated by Hajar Agha Ebrahimi, Tehran: Alam Publishing.
Hashemi, Ahmad 2007, Jawahar al-Balaghah, fifth edition, Tehran: Ismailian Publications.
Hawks, Trance. 1998, Metaphor, Tehran: Center.
English books
Janson, M. (1987). The body In The Mind: The Bodily Basis Of Meaning, Reason and Imagingination, Chicago: Chicago University Press.
Saeed, J.I. (2013). Semantics,Oxford: Blackwell.
Articles
Arianfar, Simin. 2006, "Study of a number of Persian language proverbs based on pictorial schemas in the framework of cognitive semantics theory", Master Thesis in General Linguistics, Al-Zahra University.
Behnam, Mina. 2001, "Conceptual Metaphor of Light in the Divan of Shams", Literary Criticism, Third Year, No. 10, pp. 91-114.
Biabani, Ahmad Reza and Yahya Talebian. 2012, "Study of Oriental Metaphors and Visual Schemas in Shamloo Poetry", Journal of Literary Criticism, Volume 1, Number 1, pp. 99-126.
Hamedi, Rabab and Hossein Kaviani. 2004, "Study of the relationship between metaphors and depressed mood", Cognitive Science News, First Year, No. 1 and 2, p.45.
Zolfaghari, Akhtar and Nasrin Abbasi. 2015, "Conceptual Metaphor and Visual Schemas in Ibn Khafajah's Poems", Quarterly Journal of Literary and Rhetorical Research, Third Year, Third Issue, 11, pp. 105-120.
Surni, Zahra 2014, "Content and structural analysis of Hosseini's Rasa; Case study: the first volume of the book "Adab al-Taff", Razi University Master Thesis, Supervisor: Dr. Touraj Zeinivand Kermanshah: Razi University.
Shamli, Nasrollah and Farzaneh Haji Ghasemi. 2016, "Volumetric visual schemas of the concept of resurrection in the Holy Quran", Quran and Hadith Translation Studies, Volume 3, Number 6, pp. 56-75.
Ghasemi, Azadeh and Ali Izanloo and Mahmoud Eliassy. 2015, "Study of the volumetric schema of the word grief in the poems of Fereydoon Moshiri", Proceedings of the 10th International Conference on the Promotion of Persian Language and Literature, Mohaghegh Ardabili University. Gulfam, Arsalan and Fatemeh Yousefi Rad. 2002, "Linguistics and Metaphor, News of Cognitive Sciences", Volume 4, Number 3, pp. 59-60.
Noor Mohammadi, Mahtab. 2008, "Conceptual Analysis of Nahj al-Balagheh Metaphors: A Cognitive Linguistic Approach", Master Thesis in General Linguistics, Tehran: Tarbiat Modares University. Houshangi, Hossein and Mahmoud Seifi Pargo. 2009, "Conceptual Metaphors in the Qur'an from the Perspective of Cognitive Aesthetics", Journal of Sciences and Knowledge of the Holy Quran, First Year, Third Issue, pp. 9-34.
Website
Javad Shabar article on the site: m-alhassanain.com//http: (Visited: November 30, 2017 at 10:30)
m-alhassanain.com//http:
http://www.farsicity.ir/index
