بررسی درجات قتل عمد بر مبنای عنصر روانی با تأکید بر نصوص قرآنی

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

حمیدرضا دژن ¹ (دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، واحد رفسنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، رفسنجان، ایران)
مهدی صبوری پور ² (استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ‌ایران)
محمود روح الأمینی ³ (استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ‌ایران)
سیدمهدی احمدی موسوی ⁴ (استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد رفسنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، رفسنجان، ایران)

تاريخ الإرسال : 18 الأحد , محرم, 1442 تاريخ التأكيد : 30 الأربعاء , رمضان, 1442 تاريخ الإصدار : 13 الجمعة , ذو الحجة, 1442

الکلمات المفتاحية: جرائم عمدی, رکن روانی, تقصیر جزایی, فقه و حقوق,

ملخص المقالة :

در نظام تقنینی ایران بر خلاف سایر نظام‌های حقوقی درجه بندی قتل به رسمیت شناخته نشده است. حال سؤال مهم این است، چگونه‌ می‌توان‌ بین معیار نـوعی کـه در اقدام نوعـاً موجـب قتـل بـر دیگری ملاک است با معیار‌ شخصی‌ که‌ در آگاهی و توجه مرتکب مبناست، جمع کـرد؟ پاسـخ آنکه از نظر مادی و خارجی، اقـدام‌ مـرتکب باید بر اساس معیار نوعی یعـنی از دید انـسان متعـارف در غالب موارد موجب قتل بر‌ دیگری‌ شود نمی‌رسد و قتل غیر عمـدی، اما از نظر رکن روانی، نیز باید احراز شود که مرتکـب‌ نسبت‌ به این امر، آگاه و متوجه بـوده اسـت‌. در این مقاله ضمن تحلیل مفهوم شناسی قتل عمدی فقهی و کلاسیک به بررسی درجات آن با توجه به شدت قصد مجرمانه پرداختیم و به این نتیجه رسیدیم که نوع درجه بندی هم در میزان مجازات مرتکب مؤثر است و هم می‌تواند منطبق با اصول عدالت کیفری باشد.

المصادر:

قرآن کریم.

اردبیلی، محمدعلی. 1392ش، حقوق جزای عمومی، جلد اول، تهران: نشر میزان.

اردبیلی، محمدعلی. 1392ش، حقوق جزای عمومی، جلد دوم، تهران: نشر میزان.

اعتمادی، امیر. 1396ش، حقوق کیفری اختصاصی تطبیقی، تهاجم علیه اشخاص، تهران: نشر میزان.

آقایی نیا، حسین. 1396ش، جرایم علیه اشخاص(جنایات)، تهران: نشر میزان.

خویی، سیدابوالقاسم الموسوی. 1975م، مبانی تکملة المنهاج، 2جلد، نجف: مطبعة الآداب النجف الأشرف.

سیهوند، امیرخان. 1375ش، جرایم علیه اشخاص، تهران: نشر مجد.

شکری، رضا. 1396ش، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، تهران: نشر مهاجر.

شهید اول، محمد بن مکی العاملی. 1414ق، الدروس، ج3، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

شهید اول، محمد بن مکی العاملی. 1414ق، القواعد والفوائد(فی الفقه والأصول والعربیة)، ج2و3، تحقیق سید عبدالهادی حکیم، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

شیخ طوسی، محمد بن حسن. 1416ق، کتاب الخلاف، ج5، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

صادقی، محمدهادی. 1387ش، جرایم علیه اشخاص(صدمات جسمانی)، تهران: نشر میزان.

عمید، حسن. 1359ش، فرهنگ فارسی، ج3، تهران: نشر تهران.

فیض، علیرضا. 1364ش، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، تهران: نشر طبع.

گلدوزیان، ایرج. 1372ش، حقوق جزای اختصاصی، ج1، تهران: نشر دانشگاه تهران.

گلدوزیان، ایرج. 1378ش، بایسته­های حقوق جزای عمومی، تهران: نشر میزان.

گلدوزیان، ایرج. 1391ش، محشای قانون مجازات اسلامی، تهران: نشر مجد.

محقق حلی، شیخ ابوالقاسم نجم الدین. بی تا، المختصر المنافع فی فقه الإمامیة، سلسلة الینابیع، ج4، بی جا: بی نا.

مرادی، حسن. 1396ش، جرایم علیه اشخاص(جنایات)، تهران: نشر میزان.

مکارم شیرازی، ناصر. 1364ش، تفسیر نمونه، ج1، قم: دار الکتب الاسلامیه.

میرمحمدصادقی، حسین. 1392ش، جرایم علیه اشخاص، جلد اول، تهران: نشر میزان.

مقالات و کتب انگلیسی

Elliot, Catherine and Frances Quinn (2006), Criminal Law, 6th ed., London: Pearson- Longman.

Wasserstrom, Richard A. (2000), “H. L. A. Hart and the Doctrines of Mens Rea and Criminal Responsibility” in: University of Chicago Law Review, Vol. 35, No. 1.

 

مقالات

عبداللهی علی بیک، حمیده. 1383ش، «قاعده اضطرار»، مجله مطالعات قرآنی، ش36، صص89-23.

The Holy Quran.

Ardabili, Mohammad Ali 2013, General Criminal Law, Volume One, Tehran: Mizan Publishing. Ardabili, Mohammad Ali 2013, General Criminal Law, Volume 2, Tehran: Mizan Publishing.

Etemadi, Amir. 2017, Comparative Specific Criminal Law, Aggression against Persons, Tehran: Mizan Publishing.

Aghaiy Nia, Hussein. 2017, Crimes against persons (crimes), Tehran: Mizan Publishing.

Khoei, Seyyed Abolghasem Al-Musawi. 1975 AD, Mabani Takmalat Al-Manhaj, 2 volumes, Najaf: Al-Najaf Al-Ashraf Etiquette Press.

Sihvand, Amir Khan 1996, Crimes against Persons, Tehran: Majd Publishing.

Shokri, Reza 2017, Islamic Penal Code in the Current Legal Order, Tehran: Mohajer Publishing.

Shahid Aval, Muhammad ibn Maki al-Ameli. 1414 AH, Al-Dorus, vol. 3, Qom: Islamic Publishing Foundation.

Shahid Aval, Muhammad ibn Maki al-Ameli. 1414 AH, Rules and Benefits (in jurisprudence, principles and Arabic), vols. 2 and 3, research by Seyyed Abdul Hadi Hakim, Qom: Islamic Publishing Foundation

Sheikh Tusi, Muhammad bin Hassan. 1416 AH, Book of Al-Khalaf, vol. 5, Qom: Islamic Publishing Foundation.

Sadeghi, Mohammad Hadi 2008, Crimes against Persons (Physical Injuries), Tehran: Mizan Publishing.

Amid, Hassan. 1980, Persian Dictionary, vol. 3, Tehran: Tehran Publishing.

Faiz, Alireza 1985, Comparison and Application in Islamic Public Criminal Law, Tehran: Taba Publishing.

Goldozian, Iraj. 1993, Exclusive Criminal Law, Vol. 1, Tehran: University of Tehran Press.

Goldozian, Iraj. 1999, Requirements of Public Criminal Law, Tehran: Mizan Publishing.

Goldozian, Iraj. 2012, Islamic Penal Code, Tehran: Majd Publishing.

Mohaqeq Hali, Sheikh Abu al-Qasim Najmuddin. No date, The Summary of Benefits in Imami Jurisprudence, Al-Yanabi Series, Vol 4.

Moradi, Hassan 2017, Crimes against persons (crimes), Tehran: Mizan Publishing.

Makarem Shirazi, Nasser. 1985, Tafsir Nomoneh, vol. 1, Qom: Dar al-Kitab al-Islamiya.

Mir Mohammad Sadeghi, Hussein 2013, Crimes against Persons, Volume One, Tehran: Mizan Publishing.

English articles and books

Elliot, Catherine and Frances Quinn (2006), Criminal Law, 6th ed., London: Pearson- Longman.

Wasserstrom, Richard A. (2000), “H. L. A. Hart and the Doctrines of Mens Rea and Criminal Responsibility” in: University of Chicago Law Review, Vol. 35, No. 1.

Articles

Abdullahi Ali Beyk, Hamideh. 2004, "Rule of Emergency", Journal of Quranic Studies, Vol. 36, pp. 89-23.