از فنا تا وحدت در اندیشه مولانا و ابن فارض

الموضوعات :

مریم فریدی ¹ (دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد)
مهدی تدین ² (عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد)

تاريخ الإرسال : 10 الجمعة , رجب, 1435 تاريخ التأكيد : 10 الجمعة , رجب, 1435 تاريخ الإصدار : 27 الجمعة , ذو الحجة, 1434

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

ابن فارض از بزرگ‌ترین سرایندگان شعر صوفیانه در ادبیات عرب است؛ از طرفی مولانا خداوندگار عشق و عرفان در ادبیات فارسی است. این دو عارف بزرگ در بسیاری از موضوعات عرفانی تشابه دارند. مولانا و ابن فارض بر این باورند که فنا در نهایت به وحدت می‌انجامد و وحدت را در فناء فی الله می‌جویند. آن دو معتقدند برای رسیدن به وحدت، سالک در ابتدا از هستی ظاهــری خود جدا می‌شود، سپس در معشـوق چنان غرق می‌شود که خودی از او باقی نمی‌ماند، با گذشتن از این مرحله عارف در وحدتی عاشقانه محبوب ازلی خود را در می‌یابد. اهمیت این موضوع و شباهت‌هایی که میان اندیشه‌های ابن فارض و مولانا در این زمینه وجود دارد طلب می‌کند تا مفهوم فناء فی الله و بقاء بالله در آثار این دو عارف بررسی و مطابقت داده شود.

المصادر:

ابن عربی، محی الدین. بی تا. فتوحات المکیه. بیروت: دار صادر.

ـــــــــ . 1385. فصوص الحکم. تصحیح وتوضیح محمدعلی موحد و صمد موحد. چ اول. تهران: کارنامه.

ابن الفارض، عمر. 1971م. دیوان ابن فارض. تصحیح مهدی محمد ناصرالدین. الطبعه الثالثه. بیروت: دارالکتب العلمیه.

ترکه اصفهانی، صائن الدین علی بن محمد.1384. نظم الدّر. تصحیح اکرم جودی نعمتی. چ اول. تهران: میراث مکتوب.

جامی، نور الدّین عبدالرّحمان. 1379. بهارستان و رسائل جامی. مقدمه و تصحیح اعلا خان افصح زاد. چ اول. تهران: میراث مکتوب.

زمانی، کریم. 1382. شرح جامع مثنوی معنوی. چ دوازدهم. تهران: اطلاعات.

ــــــــــ . 1382. میناگر عشق. چ اول. تهران: نی.

سجادی، سید جعفر. 1389. فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. چ نهم. تهران: طهوری.

ضیاء نور، فضل الله. 1369. وحدت وجود. چ اول. تهران: زوار.

فروزانفر، بدیع الزمان. 1386. شرح مثنوی شریف. سه جلد. تهران: زوار.

عزّالدین محمود کاشانی. 1389. کشف الوجوه الغرّ لمعانی نظم الدّر. تصحیح وتحقیق محمد بهجت. چ اول. قم: آیت اشراق.

ــــــــ . 1381. مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه. با تصحیح و مقدمه و تعلیقات جلال الدین همایی. چ ششم. تهران: هما.

کی منش، عباس. 1366. پرتو عرفان. شرح اصطلاحات عرفانی کلیات شمس. چ اول. تهران: سعدی.

لاهیجی، شمس الدین محمد. 1387. مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز شبستری. با مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا برزگر و عفت کرباسی. چ هفتم. تهران: خاشع.

مولوی، مولانا جلال الدین محمد. 1369. مثنوی معنوی. تصحیح رینولد الین نیکلسون. چ هفتم. تهران: مولی.

ـــــــ . 1363. کلیات شمس تبریزی. تصحیح وحواشی بدیع الزمان فروزانفر. چ سوم. تهران: دانشگاه تهران.

ــــــــ . 1389. فیه ما فیه. تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. چ اول. تهران: امیرکبیر.

یثربی، سید یحیی. 1377. فلسفه عرفان. چ چهارم. قم: دفتر تبلیعات اسلامی حوزه علمیه قم.

 

مقالات

سیدی، سید حسین. «بررسی تطبیقی فنا در شعر حافظ و تائیه کبری ابن فارض». فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت. سال 5. شماره 18. صص 90-69.

حسن‌زاده، شهریار. بهار 1388. «تجلی و تلاقی هفت شهر عشق در آثار مولانا و پائولو کوئیلو». فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت، سال 3. شماره 9. صص 47-68.