جُستاری در دیدگاه‌های رادویانی و ارتباط ترجمان البلاغه با محاسن الکلام
الموضوعات :رضا قاسمی 1 , امیرحسین همتی 2 , اصغر رضاپوریان 3
1 - دانشجوی دکترا، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران
الکلمات المفتاحية: رادویانی, بینامتنیت, بلاغت, محاسن الکلام, ترجمان البلاغه,
ملخص المقالة :
ملت‌های اهل ادب در پی ارتباطات فکری و فرهنگی ناگزیر از تأثیر و تأثرند. یکی از جلوه‌های تأثیرپذیری در گستره فرهنگ اسلامی، بی‌گمان در حوزه بلاغت نمایان است. نظریه بینامتنیت درباره روابط و تأثیر و تأثرات متون از یکدیگر بحث می‌کند؛ بر اساس این نظریه، هیچ متنی متکی به خود نبوده و به نحوی با متون پیش از خود ارتباط دارد. کتاب ترجمان البلاغه یکی از آثار برجسته بلاغت زبان فارسی است که طبق شواهد موجود، به عنوان اولین اثر بلاغی مطرح شده و تا به امروز باقی مانده است. این اثر ارزشمند جایگاه ویژه‌ای در بلاغت فارسی دارد و اغلب کتب بلاغی نیز متأثر از این کتاب شده‌اند. هرچند مؤلف در نگارش ترجمان البلاغه، صاحبنظر و نوآور است، اما این کتاب از حیث نامگذاری و غالب تعاریف ترجمه‌ای از کتاب محاسن الکلام است. روش پژوهش رادویانی در کتاب خود، دقیق‌تر از منبع اصلی‌اش بوده و فهرستی از آرایه‌ها را در ابتدای کتاب ارائه داده است. تعداد آرایه‌های آن بیش از تعداد آن‌ها در محاسن الکلام است. رادویانی در ترجمه کتاب سعی کرده است روح زبان فارسی را در آن بدمد.
رادویانی، محمّد بن عمر. 1362ش، ترجمان البلاغه، به تصحیح و اهتمام احمد آتش و انتقاد ملک الشعرای بهار، چاپ دوم، تهران: اساطیر.
رادویانی، محمّد بن عمر. 1380ش، ترجمان البلاغه، به اهتمام احمد آتش و مقدمه و توضیحات توفیق سبحانی و اسماعیل حاکمی، چاپ اول، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
رادویانی، محمّد بن عمر. 1386ش، ترجمان البلاغه، به اهتمام محمّدجواد شریعت، چاپ اول، اصفهان: دژ نپَشت.
زرین‌کوب، عبدالحسین. 1392ش، نقد ادبی، چاپ دهم، تهران: امیرکبیر.
فشارکی، محمد. 1395ش، هیچ درهیچ(مجموعه مقالات)، چاپ اول، اصفهان: مانا.
مرغینانی، نصر بن الحسن. 1364ش، محاسن الکلام فی المحاسن النظم و النثر، به تصحیح محمّد فشارکی، چاپ اول، اصفهان: فرهنگسرا.
مقالات
اسفندیار پور، هوشمند. 1388ش، «بررسی تطبیقی بلاغت در عربی و فارسی»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، سال سوم، شماره 10.
جدید الاسلامی، حبیب الله و حمیده جمال زهی کمال آبادی. 1397ش، «نقد زیباشناسی علم بدیع با رویکردی تطبیقی بر بلاغت عرب و پارسی»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، سال دوازدهم، شماره 45.
حاجی‌پور، میثم. 1396ش، «نقد تطبیقی مبانی نظری و ساختاری کتب بلاغت فارسی»، آیینه میراث، دوره 15، شماره 61.
سارلی، ناصرقلی و فاطمه سعادت‌درخشان. 1389ش، «دوره‌بندی تاریخ دانش بلاغت فارسی»، فصلنامه نقد ادبی، سال سوم، شماره دهم.
سعادت درخشان، فاطمه. 1388ش، «تقلید و نوآوری در کتب بلاغت فارسی(با تأکید بر صنایع بیانی)»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران.
صادقی، شیرین و عفت نقابی. 1396ش، «بررسی تطبیقی ترجمان البلاغه و محاسن الکلام»، زبان و ادبیات فارسی(دانشگاه خوارزمی)، سال بیست و پنجم، شماره 27(پیاپی 82).
علوی‌مقدم، محمد. 1357ش، «بلاغت فارسی و تطوّر آن با پیشگفتاری از بلاغت عربی»، جُستارهای ادبی، شماره 55.
غلامی، مجاهد. 1391ش، «بررسی و تحلیل سیر تحولات علوم بلاغی در ایران از آغاز تا قاجاریه»، رساله دکتری دانشگاه اصفهان.
فتوحی، محمود. 1386ش، «نگاهی انتقادی به مبانی نظری و روش‌های بلاغت سنّتی»، ادب پژوهی، شماره سوم.
محبّتی، مهدی. 1384ش، «بررسی و تحلیل انتقادی دیدگاه‌های ادبی رادویانی در ترجمان البلاغه»، دوفصلنامه زبان و ادبیات فارسی، دوره جدید، شماره چهارم.
محمدی‌نژاد، مهدی. 1393ش، «شیوه‌های نقد و منابع آن در بلاغت فارسی»، فصلنامه علمی دانشگاه گلستان، سال اول، شماره مسلسل دوم.
_||_
Radaviani, Mohammad ibn Umar. 1983, translated by Balagha, edited by Ahmad Atash and criticized by Malek osh-Sho'arā Bahār, second edition, Tehran: Asatir.
Radaviani, Mohammad ibn Umar. 2001, translated by Balagha, by Ahmad Atash and introduction by Tawfiq Sobhani and Ismail Hakemi, first edition, Tehran: Association of Cultural Works and Honors.
Radaviani, Mohammad ibn Umar. 2007, Tarjomaan Al-Balaghah, by Mohammad Javad Shariat, first edition, Isfahan: Dej Napasht.
Zarrinkoob, Mohammad Hossein, 2013, Literary Criticism, Tenth Edition, Tehran: Amirkabir.
Fesharaki, Mohammad 2016, (collection of articles), first edition, Isfahan: Maanaa
Morghinani, Nasr bin Al-Hassan. 1985, Mahasana al-Kalam fi al-Mahasana al-Nazm va al-Nasr, edited by Mohammad Fesharaki, first edition, Isfahan: Farhang saraa.
Articles
Esfandiar Pour, Hooshmand, 2009, "Comparative Study of Rhetoric in Arabic and Persian", Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, Third Year, No. 10.
Jadid al-Eslami, Habibullah and Hamideh Jamal Zehi Kamalabadi. 2018, "Critique of the Aesthetics of Modern Science with a Comparative Approach to Arabic and Persian Rhetoric", Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, Year 12, No. 45.
Haji Poor, Meisam, 2017, "Comparative Critique of Theoretical and Structural Foundations of Persian Rhetoric Books", Mirror of Heritage, Volume 15, No. 61.
Sarley, Nasser Gholi and Fatemeh Saadat Derakhshan. 2010, "Periodization of the History of Persian Rhetoric", Literary Criticism Quarterly, third year, tenth issue.
Sa’adat Derakhshan, Fatemeh. 2009, "Imitation and Innovation in Persian Rhetoric Books (with Emphasis on Expression Industries)", Master Thesis, Tehran Teacher Training University.
Sadeqi, Shirin and Neqaabi Effat. 2017, "Comparative study of translators of rhetoric and the merits of theology", Persian language and literature (Kharazmi University), the twenty-fifth year, No. 27 (82).
Alawi Moqaddam, Mohammad. 1978, "Persian rhetoric and its evolution with a preface to Arabic rhetoric", Literary Research, No. 55.
Gholami, Mojahed, 2012, "Study and analysis of the evolution of rhetorical sciences in Iran from the beginning to the Qajar period", PhD thesis, University of Isfahan.
Fotoohi, Mahmood, 2007, "A Critical Look at the Theoretical Foundations and Methods of Traditional Rhetoric", Literary Research, No. 3.
Mohabbati, Mahdi. 2005, "A Critical Study and Analysis of Radviani Literary Views in Tarjomaan Al-Balaghah", Bi-Quarterly Journal of Persian Language and Literature, New Volume, No. 4.
Mohammadinejad, Mahdi. 2014, "Critique methods and its sources in Persian rhetoric", Golestan University Scientific Quarterly, first year, second serial number.
