بررسی گفتمان روایی داستان «پادشاه و کنیزک» در مثنوی مولوی بر اساس نظریه ریختشناسی پراپ
الموضوعات :مریم حجتی پور 1 , مهدی محمدی نیا 2
1 - دانشجوی دکترای زبان‌شناسی، گروه زبان انگلیسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران
2 - دکترای زبان‌شناسی و استادیار دانشگاه، دانشگاه ولایت ایرانشهر
الکلمات المفتاحية: ریختشناسی, گفتمان روایی, روایت «پادشاه و کنیزک», خویشکاری,
ملخص المقالة :
حکایت و قصه، گونه‌ای از اشکال روایی است که بین مردم سینه به سینه نقل شده‌اند. در این میان حکایت‌های مثنوی دریایی بیکران از تجربه‌های ناب بشری است. در پژوهش حاضر، کاربرد دیدگاه پراپ در داستان پادشاه و کنیزک مورد بررسی قرار می‌گیرد تا شیوه ارائه حکایت‌ها و تفاوت‌ها و شباهت‌های آن‌ها با روایت‌های معمول معلوم گردد. تحلیل داستان پادشاه و کنیزک و قابلیت تطبیق این روایت با الگوی پراپ است. این روایت یک روایت دوحرکتی شامل 21 خویشکاری است. حرکت اول 16 خویشکاری دارد که با شرارت آغاز و با پیروزی پایان می‌یابد. حرکت دوم شامل پنج خویشکاری است که با نیاز کنیزک شروع و با وصال پایان می‌پذیرد. خویشکاری نیاز با سه بار تکرار، بالاترین بسامد را داشته و پس از آن خویشکاری‌های میانجیگری، اقدام یاریگر و خبردهی دوبار تکرار شده‌اند. یافته‌های این نوشتار گویای این است که با اندک جابه‌جایی در خویشکاری‌ها و حذف برخی دیگر می‌توان نظریه پراپ را در مورد داستان‌های مثنوی بسط داد.
کتابنامه
احمدی، بابک. 1392ش، ساختار و تأویل متن، چاپ پانزدهم، تهران: نشر مرکز.
اسکولز، ر. 1393ش، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، چاپ سوم، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: انتشارات آگاه.
انوشه، حسن. 1376ش، فرهنگنامه ادب فارسی، ج2، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
پراپ، ولادیمیر. 1368ش، ریختشناسی قصه‌‌هایپریان، ترجمه فریدون بدرهای، تهران: نشر توس.
پراپ، ولادیمیر. 1371ش، ریشه‌‌های تاریخی قصه‌‌های پریان، چاپ سوم، ترجمه فریدون بدرهای، تهران: انتشارات توس.
رودی، ف. 1389ش، روایت فلسفی روایت: از باستان پست‌مدرن، تهران: نشر علم.
سجودی، ف. 1390ش، نشانه‌‌شناسی کاربردی، چاپ دوم، تهران: نشر قصه.
کاون، بی-ای. 1383ش، فرهنگ ادبیات و نقد، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران: امیرکبیر.
گرین، ک؛ و لبیهان، ج. 1383ش، درسنامه نظریه ونقد ادبی، ترجمه گروه مترجمان، با ویرایش دکتر حسین پاینده، تهران: نشر روزگار.
مکاریک، ایرناریما. 1390ش، دانشنامه نظریه‌‌های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: انتشارات آگه.
مولانا، جلالالدین محمد. 1380ش، مقدمه استاد بدیع‌الزمان فروزانفر، چاپ اول، تهران: انتشارات پاد.
مولوی، جلالالدین محمد. 1361ش، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد نیکلسون، چاپ هفتم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
کتب انگلیسی
Abrams, M. H. (1971). A Glossary of Literary Terms. NewYork: Bolt Run Chart and Winston.
Morrel, J. P. (2006). Between the Lines: Master the Subtle Elements of Fiction Writing. Cincinnati, Ohio: Writer’s Digest Books.
Propp, V. (1927). Morphology of the folktale. Trans. Laurence Scott.2nd ed. Austin: University of Texas Press, 1968.
مقالات
اعوانی، احسان. ۱۳۹۹ش، «تحلیل دو داستان همای و داراب و موسی و فرعون بر پایه الگوی روایی گریماس»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، سال ۱۴، شماره ۵۶، صص ۱۰-۱۱.
_||_Ahmadi, Babak 2013, Text Structure and Interpretation, Fifteenth Edition, Tehran: Markaz Publishing.
Scholes, r. 2014, An Introduction to Structuralism in Literature, Third Edition, translated by Farzaneh Taheri, Tehran: Agah Publications.
Anousheh, Hassan 1997, Dictionary of Persian Literature, Volume 2, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.
Propp, Vladimir. 1989, Morphology of fairy tales, translated by Fereydoun Badrahai, Tehran: Toos Publishing.
Propp, Vladimir. 1992, Historical Roots of Fairy Tales, Third Edition, translated by Fereydoon Badrahai, Tehran: Toos Publications.
Rudy, F .; 2010, Philosophical Narration Narration: From Postmodern Antiquity, Tehran: Science Publishing.
Sujudi, F. 2011, Applied Semiotics, Second Edition, Tehran: Story Publishing.
Kawn, B.A. 2004, Culture of Literature and Criticism, translated by Kazem Firoozmand, Tehran: Amirkabir.
Green, K.; And Labiah, c. 2004, Textbook of Literary Theory and Criticism, translated by a group of translators, edited by Dr. Hossein Payendeh, Tehran: Roozgar Publishing.
Makarik, Irnarima. 2011, Encyclopedia of Contemporary Literary Theories, translated by Mehran Mohajer and Mohammad Nabavi, Tehran: Agha Publications.
Movlana, Jalaluddin Muhammad 2001, Introduction by Professor Badi'at-e-Zaman Forouzanfar, First Edition, Tehran: Pad Publications.
Movlana, Jalaluddin Mohammad 1982, Masnavi Manavi, edited by Reynold Nicholson, seventh edition, Tehran: Amirkabir Publications.
English books
Abrams, M. H. (1971). A Glossary of Literary Terms. NewYork: Bolt Run Chart and Winston. Morrel, J. P. (2006). Between the Lines: Master the Subtle Elements of Fiction Writing. Cincinnati, Ohio: Writer’s Digest Books. Propp, V. (1927). Morphology of the folktale. Trans. Laurence Scott.2nd ed. Austin: University of Texas Press, 1968.
Articles
Awani, Ehsan. 2020, "Analysis of the two stories of Homay, Darab, Moses and Pharaoh based on the narrative model of Grimas", Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, Volume 14, Number 56, pp. 10-11.
