بررسی تاثیر روند فشار جمعیت انسانی بر محیط زیست مطالعه‌ی موردی : زیرحوضه شورقزوین

الموضوعات :

سعید رشوند ¹ , جمال مصفایی ²

1 - عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قزوین
2 - کارشناس ارشد آبخیزدار ی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قزوین*(مسئول مکاتبات).

تاريخ الإرسال : 09 الخميس , جمادى الأولى, 1434 تاريخ التأكيد : 30 الجمعة , شوال, 1434 تاريخ الإصدار : 15 الثلاثاء , رمضان, 1434

الکلمات المفتاحية: فشار جمعیت, کیفیت اراضی, قزوین, حوضه شور, بیابان‌زایی, تخریب, اسواران,

ملخص المقالة :

یکی از عوامل اصلی بیابان‌زایی، فشارهای انسانی و نوع رابطه‌ی طلبکارانه و یک سویه آدمی با زیست‌بوم است، رابطه‌ای که بدون لحاظ خواهش‌های بوم‌شناختی منطقه، صرفاً بر اساس رفع نیازهای اجتماعی و مصلحت‌های اقتصادی کوتاه‌مدت جوامع انسانی قوام و دوام یافته است. در این تحقیق روند فشار جمعیت بر محیط زیست در زیر حوضه‌ی شور بر اساس روش اسواران از نظر کمی و کیفی، مطالعه گردید. بر همین اساس، ابتدا نقشه های رقومی کلاس های کیفیت اراضی مطابق با سیستم طبقه بندی آمریکایی تهیه گردید. جمعیت ایده آل این واحدها بر اساس روش اسواران محاسبه و با جمعیت بالفعل مربوط به سال های 1335 و 1385 مورد مقایسه قرار گرفت. به منظور بررسی تاثیر جمعیت بر محیط زیست، شاخص نسبت ظرفیت بالقوه به ظرفیت بالفعل (موجود) محاسبه شد و در نهایت نقشه فشار جمعیت بر محیط زیست که در این روش به نوعی بیانگر شدت بیابانزایی در مقاطع زمانی فوق است، تهیه شد. افزایش مساحت مناطق با کلاس های بیابان‌زایی بالاتر و کاهش مناطق تحت کلاس های بیابان‌زایی پایین تر طی سال های فوق از مهم ترین نتایج حاصل از این مطالعه است. افزون بر آن، بررسی نسبت جمعیت بالقوه به بالفعل در سال های فوق، گویای این واقعیت است که ادامه روند تغییرات جمعیت انسانی، می‌تواند گستره‌ی مناطق با بیابان‌زایی بسیار شدید را بیش از پیش افزایش دهد. مدیران و برنامه ریزان منطقه با استفاده از نتایج این تحقیق می توانند ارزیابی مناسبی از روند تاثیر فشار جمعیت بر محیط زیست منطقه داشته باشند که این موضوع کمک شایانی به برنامه ریزی برای توسعه پایدار سرزمین می نماید.

المصادر:

1. عباس پور، مجید. بحران های زیست محیطی و برنامه ریزی توسعه پایدار در ایران. مجموعه مقالات بحران های زیست محیطی ایران و راهکار های بهبود آن ها، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اهواز، 202-215 . 1380.


2. سالنامه­های آماری مرکز آمار ایران. نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال­های 1335،  1345، 1355،  1365،  1375 و 1385.
   
   
   1. L.A.Alibekov. & S.L. Alibekov.  The socioeconomic Consequences of Desertification in central Asia .Herald of the Russian Academy of Accidences.  2007. 11-3: 39-243.
   
   
   2. Greenland, D.J., P.J. Gregory, and P.H. Nye. Land Resources: On the Edge of the Malthusian Precipice? CAB International, New York. 1998. 8-29.
   
   


3. درویش، محمد. نگرشی تحلیلی بر مفاهیم و دانش واژه های حوزه ادبیات بیابانی. تحقیقات مرتع و بیابان ایران، شماره2. 1379.


4. درویش، محمد. دستورالعمل اجرایی طرح تحقیقاتی ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی با روش فائو و یونپ در حوضه مرکزی ایران.1386.
   
   
   1. FAO. FAO Production Yearbook. Rome, Italy. 1997.
   
   


5. درویش، محمّد. امکان‌سنجی مدیریتی در استفاده از روش تهیه نقشه بیابان‌زایی فائو و یونپ در ایران. دانشنامه کارشناسی ارشد مدیریت محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، 274 صفحه. 1378.
   
   
   1. Eswaran, H., F. Beinroth, and P. Reich. Global land resources and population supporting capacity. Am. J. Alternative Agric. 1999. 14:129-136
   
   

ابطحی، سید مرتضی. پایش روند تغییرات شوری و قلیائیت خاک و تغییرات کمی و کیفی منابع آب کاشان. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی، 1386.