ارزیابی اثرات بادروبی در سه محیط اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی با استفاده از مدلDPSIR (مطالعه موردی: شهرستان ریگان)

الموضوعات :

مینا بهنود ¹ (کارشناسی ارشد ارزیابی و آمایش سرزمین، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران)
مریم مروتی ² (گروه علوم و مهندسی محیط‌زیست، دانشکده کشاورزی،منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران)
محمدجواد قانعی بافقی ³ (گروه مهندسی طبیعت، دانشکده کشاورزی، و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران)

تاريخ الإرسال : 23 الأربعاء , محرم, 1440 تاريخ التأكيد : 26 الأحد , جمادى الثانية, 1440 تاريخ الإصدار : 16 الخميس , صفر, 1443

الکلمات المفتاحية: زیست محیطی, محیط اجتماعی, مدلDPSIR, بادروبی, محیط اقتصادی,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: در دنیای امروز افزایش جمعیت و سیر صنعتی شدن بدون در نظر گرفتن توان سرزمین ها، فشار هایی را بر محیط زیست اعمال کرده و باعث بر هم زدن توازن طبیعت، ایجاد چالش های محیط زیستی و تاثیر بر کیفیت زندگی بشر امروز شده است. بادروبی فرآیندی پیچیده است که به شکل‌های مختلف چون کنده شدن، انتقال، دانه بندی، سایش و در نهایت رسوب انجام می گیرد. یکی از مهم ترین بحران های محیط زیستی در مناطق خشک و نیمه خشک، پدیده مخرب بیابان زایی و بادروبی هست که وقوع طوفان های گرد و غبار و حرکت ریز گردها از پیامد های آن محسوب می شود. هدف از این تحقیق ارزیابی اثرات بادروبی در شهرستان ریگان در بخشهای اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی با استفاده از مدل DPSIR است. از آنجایی که بادروبی یکی از مشکلات اساسی در منطقه ریگان است، لذا برای چاره اندیشی و رفع این مشکل لازم است که زنجیره ای از روابط علت-معلولی دخیل در سه محیط اقتصادی، اجتماعی و محیط زیست منطقه ترسیم گردد.روش بررسی: به منظور اجرای این تحقیق ابتدا سه شاخص از سه محیط، اقتصادی، اجتماعی و محیط زیست انتخاب شد سپس اطلاعات مورد نیاز از سازمان های مربوطه جمع آوری گردید در مرحله بعد اطلاعات هر یک از آن شاخص ها در چارچوب DPSIR قرار گرفتند و زنجیره ای از روابط علت-معلولی در ارتباط با آن شاخص ها نشان داده شد.یافته ها: نتایج تحقیقق حاکی از آن است که خسارات وارده به بخش کشاورزی ناشی از پدیده گردوغبار از سال 1386 تا 6 ماه اول سال 1397 روند صعودی داشته است. در بخش اجتماعی با توجه به دستگاه سنجش ذرات معلق (pm) در دو ماه فروردین و اردیبهشت سال 1397 روز های پاک انگشت شمار بودند و بر اساس آمار مرکز بهداشت میزان مراجعه افراد ناشی از مشکلات تنقسی به مراکز درمانی زیاد بوده است . هم چنین در بخش محیط زیست، در منطقه ریگان وسعتی بالغ بر 158200هکتار کانون بحرانی با شدت زیاد شناسایی شد و تنوع زیستی منطقه را به ویژه درختان کهور ایرانی، تحت تاثیر قرار داده است.بحث و نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان می دهد، که پدیده ی بادروبی در منطقه ریگان با مدیریت نادرست انسان و بهره کشی از محیط همانند یک پس خور مثبت به این پدیده دامن زده است و آثار نامطلوبی را از جمله طوفان های گردوغبار را ایجاد کرده است.

المصادر:

• 1- علی­پور، ناهید و همکاران، " ارزیابی شدت فرسایش بادی در منطقه اعلاء سمنان با استفاده از مدل E.A، مجله علمی- پژوهشی مهندسی اکوسیستم بیابان، 1395، سال5، شماره 10، ص: 107-99.


• 2- هاشمی-ن، طباطبایی یزدی-ف، " بررسی و تحلیل وضعیت تنوع زیستی شهر مشهد بر اساسDPSIR"، چهارمین کنفرانس بین المللی برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست، 1395، 2 و 3خرداد ماه 1396،تهران.


• 3- محمودآبادی،مجید، رجب­پور، هدی،" بررسی رطوبت اولیه خاک بر شدت فرسایش بادی با استفاده از تونل باد آزمایشگاهی"، نشریه پژوهش­های حفاظت آب و خاک، 1396، جلد24، شماره ، ص:167-183.


• 4- غفاری، دیمن، مصطفی زاده، ریوف،" بررسی منشا اثرات و راهکار­های پدیده گردغبار در ایران"، نشریه حفاظت و بهره برداری از منابع طبیعی، جلد چهارم، 1394، شماره دوم، ص157-125.


• 5- خوش کیش، اسدالله و همکاران،" تحلیل سینوپتیکی سامانه های گردوغبار در استان لرستان"، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی،جلد 18 ،1390، شماره 21،ص:91-110.


• 6- Goudarzi, G., Shirmardi, M., Khodarahmi, F., Hashemi-Shahraki, A., Alavi, N.,Ankali, K., Babaei, A.A., Soleimani, Z., and Marzouni, M.B. 2014. Particulatematter and bacteria characteristics of the Middle East Dust (MED) storms overAhvaz, Iran. Aerobiologia, 30(1) 330-337.


• 7- Adam, E., Mutanga, O., Rugege, D., 2010. Multispectral and hyperspectral remote sensing for identification and mapping ofwetland vegetation: a review. WetlandsEcology and Management,18(3).P281-296.


• 8- مروج، کامران،" طبقه بندی و تناسب اراضی برای توسعه­ی مناطق محروم در چارچوب اقتصاد مقاومتی( مطالعه موردی: شهرستان ریگان در جنوب شرق استان کرمان"، جغرافیا و توسعه،1396، شماره 48، ص: 133-152.


• 9- Tapsell,S.,McCarthy,S.,Faulkner,H.,Alexander,M.,2010.social Vulnerability to Natural Hazards.Caphaz-Net Wp4 report.Flood Hazard Research Centre,MiddlesexUniversity.


• 10- سلمان ماهینی، عبدالرسول،"ارزیابی اثرات توسعه با منطق فازی"مهرمهدیس، تهران. ،1390، چاپ اول، تعداد صفحات:268.


• 11- Goudie,A.S. 2009. Dust storms: recent developments. Journal ofEnvironmental Management,90P89-94.


• 12- Bennion, P., Hubbard, R., O'Hara, S., Wiggs, G., Wegerdt, J., and Lewis, S.2007. The impact of airborne dust on respiratory health in children living in the Aral Sea region. International Journal of Epidemiology, 36: 1103-10


• 13- گزارش اداره جهاد کشاورزی شهرستان ریگان، 1397.


• 14- میرزایی، روح اله و همکاران، " تعیین الگوی مکانی تهدیدات تنوع زیستی در سطح سیمای سرزمین (مطالعه موردی: استان گلستان)". بوم­شناسی کاربردی،1394،. سال 2، شماره 22 ، صفحات19-90.


• 15- گزارش جامع اداره کل محیط زیست استان کرمان،1397.


• 16- گزارش اداره منابع طبیعی استان کرمان،1397.


• 17- گزارش مرکز بهداشت شهرستان ریگان،1397.