بررسی ویژگی‌های هیدروژئوشیمیایی و طبقهبندی کیفی منابع آب زیرزمینی دشت هرزندات برای مصارف مختلف با استفاده از روش‌های هیدروشیمیایی
الموضوعات :جمیل روزرخ 1 , اصغر اصغری مقدم 2 , عطاالله ندیری 3
1 - کارشناسی ارشد هیدروژئولوژی، گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
2 - استاد هیدروژئولوژی، گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
3 - استادیار هیدروژئولوژی، گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
الکلمات المفتاحية: آب زیرزمینی, هیدروژئوشیمی, دشت هرزندات, طبقهبندی کیفی,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف: در دشت هرزندات به دلیل کمبود بارندگی همواره یکی از چالش‌ها برای فعالیت‌های انسانی، کمبود منابع آب و یا نبود منابع مناسب است. هدف از این پژوهش بررسی هیدروژئوشیمی، نابهنجاری های هیدروژئوشیمیایی و تعیین کاربری (مصارف مختلف شرب، کشاورزی و صنعت) آب های زیرزمینی منطقه ی مورد مطالعه است. روش بررسی: با توجه به منابع محدود آبی در دشت هرزندات، 16 نمونه آب زیرزمینی از چاه ها، چشمه ها و قنوات جمع آوری شده که نمونه برداری و تجزیه و تحلیل شیمیایی آن ها با روش های استاندارد صورت گرفته است. یافته‌ها: نتایج دیاگرام پایپر نشان می دهد که تیپ آب شور در منابع آب زیرزمینی دشت هرزندات تیپ غالب می باشد. محاسبه ی شاخص اشباع کانی های اصلی آب زیرزمینی، تعامل آب و سنگ و حالت اشباع و فوق اشباع بودن نسبت به کانی های دولومیت، کلسیت و آراگونیت را نشان می دهد. بر اساس طبقه بندی کیفی انجام شده، آب های منطقه ی مورد مطالعه از نظر شرب در محدوده ی متوسط تا کاملاً نامطبوع هستند و از نقطه نظر کشاورزی در رده ی آب های شور قرار گرفته و جهت آبیاری نامناسب هستند. از لحاظ مصارف صنعتی نیز برخی از منابع آب دارای خاصیت رسوب گذاری و بخشی نیز خورنده هستند، ولی اکثر نمونه های آب زیرزمینی دارای خصوصیت پوسته گذاری بوده و جهت مصارف صنعتی نامناسب می باشند. نتیجه گیری: نتایج این بررسی حاکی از آن است که اغلب آب های کیفیت پایین از نظر شرب، کشاورزی و صنعت در بخش های مرکزی و شمالی دشت وجود دارند. هم چنین بر اساس نتایج حاصل از نمودار گیبس، فرآیندهایی مانند هوازدگی شیمیایی کانی های تشکیل دهنده ی سنگ و تبخیر بر روی کیفیت آب زیرزمینی دشت هرزندات مؤثر می باشند
1- Singhal, B. B. S. and Gupta, R.P., (2010), "Applied Hydrogeology of Fractured Rocks", pp. 205-220.
2- Pazand, K., Hezarkhani, A., Ghanbari Y. and Aghavali N., (2012), "Geochemical and quality assessment of groundwater of Marand Basin, East Azarbaijan Province, northwestern Iran", J Environmental Earth Sciences 72, pp. 134-146.
3- Skordas, K., Papastergios, G., Tziantziou, L., Neofitou N. and Neofitou, C., (2013), "Groundwater hydrogeochemistry of Trikala municipality, central Greece", J Environ Monit Assess 112, pp. 81–94.
4- کلانتری. ن، رحیمی. م، ح و چرچی. ع، 1385، "استفاده از دیاگرامهای ترکیبی، تحلیل عاملی و نمایههای اشباع در ارزیابی کیفی آب زیرزمینی دشتهای زویرچری و خزان"، مجله زمین شناسی مهندسی، شماره دوم، صص 114-95.
5- Hossain, G., Howladar, M. F., Nessa, L., Ahmed, S. S. and Quamruzzaman, Ch., (2010), "Hydrochemistry and Classification of Groundwater Resources of Ishwardi Municipal Area, Pabna District, Bangladesh", Geotech Geol Eng, V. 28, pp. 671–679.
6- Emberger, L., (1930), "Sur une formule applicable en geographie botanique", Cah, Herb, Séanc, Acad, Sci, 191, pp. 389–390.
7- سازمان آب منطقهای استان آذربایجان شرقی، 1390، "گزارش سالانه بیلان آب دشت هرزندات"، ص 186.
8- آقا نباتی. س، ع، 1383، "زمین شناسی ایران"، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ص586.
9- آقا زاده. ن، 1383، "بررسی هیدروژئولوژی آبخوان دشت هرزندات و ارایه مدل ریاضی آن"، پایان نامه کارشناسی ارشد هیدروژئولوژی دانشگاه تبریز، ص140.
10- American Public Health Association, (1998), "Standard Method for the Examination of Water and Waste water", 17th end (Washington, DC).
11- WHO., (2004), "Guidelines for drinking water quality", (Vol. 1, 2nd ed., p. 130), Geneva: World Health Organization, recommendations.
12- Sikdar, P., Sarkar S. and Palchoudhwy S., (2001), "Geochemical evolution of groundwaters in the Quaternary aquifer of Calcutta and Howrah, India", J. Asian Earth Sci 19, pp. 579–594.
13- Pazand, K., Hezarkhani, A., Ghanbari Y. and Aghavali N., (2011), "Groundwater geochemistry in the Meshkinshahr Basin of Ardabil Province in Iran", J Environ Earth Sci 65, pp. 871–879.
14- Guo, H. and Wang, Y., (2005), "Geochemical characteristics of shallow groundwater in Datong basin, northwestern China", J Geochem Explor 87, pp. 109–120.
15- Meyback, M., (1987), "Global chemical weathering of surficial rocks estimated from river dissolved loads", Am J Sci 287, pp. 401–428.
16- Todd D. and Mays, L., (2005), "Ground water hydrology", Wiley, USA. 652 pp.
17- Davis, S. N. and Dewiest, R. J. M., (1966), " Hydrogeology", Krieger Publication Co, 476 pp.
18- Hounslow, A. W., (1995), "Water Quality Data: Analysis and interpretation", Lewis Publisher. 397 pp.
19- Parkhurst, D. and Appelo, C., (1999), "PHREEQC for Windows version 1.4.07, A hydrogeochemical transport model", U.S, Geological Survey Software.
20- Leybourne, M. I., (2007), "Aqueous geochemistry in mineral exploration, in Good fellow, W.D., ed., Mineral Deposits of Canada: A Synthesis of Major Deposit Types, District Metallogeny, the Evolution of Geological Provinces, and Exploration Methods", Geological Association of Canada, Mineral Deposits Division, Special Publication 5, pp. 1007-1033.
21- جلالی. ل، 1390، "بررسی کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی آبخوان دشت خوی"، پایاننامه کارشناسی ارشد هیدروژئولوژی، دانشگاه تبریز، ص 173.
22- مقیمی. ه، 1385، "هیدروژئوشیمی"، انتشارات دانشگاه پیام نور، ص 155.
23- فیجانی. ا، 1386، "بررسی هیدروژئولوژی و هیدروشیمی آبخوانهای بازالتی-آبرفتی دشتهای بازرگان و پلدشت"، پایاننامه کارشناسی ارشد هیدروژئولوژی، دانشگاه تبریز، ص 148.
24- وفایی. ه، 1387، "طبقهبندی کیفی منابع آبی دشت گل تپه (شمال همدان) برای مصارف مختلف"، سومین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران، تبریز.
25- Gibbs, R. J., (1970), "Mechanisms controlling world water chemistry", Science 17, pp.1088-1090.
26- صادقی اقدم. ف، 1391، "بررسی تغییرات زمانی و مکانی کیفیت منابع آب ورودی به سد سهند هشترود با تأکید بر آنومالی آرسنیک در منطقه"، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز، ص134.
27- Subbarao, C., Subbarao N.V. and Chandu S. N., (1996), "Characterization of groundwater contamination using factor analysis", Environmental Geology, V.28 No.4, pp.175-180.
_||_