مطالعه میدانی جریان های شمال تنگه هرمز

الموضوعات :

مسعود ترابی آزاد ¹ (دانشیار دانشکده علوم وفنون دریایی ،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال*(مسوول مکاتبات).)
صمد حمزه ئی ² (دکترای فیزیک دریا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.)

تاريخ الإرسال : 28 الجمعة , ربيع الثاني, 1435 تاريخ التأكيد : 20 السبت , رجب, 1436 تاريخ الإصدار : 11 الأحد , جمادى الثانية, 1437

الکلمات المفتاحية: جریان سنجی, جزر و مد, جریان های ناشی از باد, اختلاف چگالی, تنگه هرمز, خلیج فارس,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: تنگه هرمز در قسمت شمال‌غربی اقیانوس هند قرار گرفته و محل اتصال خلیج فارس به دریای عمان است. رژیم جزر و مدی نیم روزانه و بادهای فصلی در تنگه هرمز به همراه نیروهای شناوری ناشی از اختلاف چگالی آب های خلیج فارس نسبت به دریای عمان باعث شده است که تبادل آب در تنگه هرمز صورت گیرد .جریان های دریایی نیز عامل اصلی و اساسی انتقال آلودگی‌های زیست محیطی دریاها ،حرکت لکه های نفتی و اجسام شناور در تنگه هرمز می‌باشند. هدف از این تحقیق مطالعه میدانی جریان ها در شمال تنگه هرمز به روش اویلری ، بررسی تغییرات فصلی جریان ها و نقش عوامل به وجود آورنده‌ی این جریان ها در تنگه هرمز می‌باشد. روش تحقیق: در این تحقیق، جریان سنجی به وسیله جریان سنج های مکانیکی با دقت cm/s 1± در سه نقطه شمالی تنگه هرمز در گذر زمانی دی ماه 85 تا اردیبهشت ماه 86 جمعا به مدت 8 روز انجام شد.دراین اندازه گیری ها از دو جریان سنج مکانیکی، فلومتر و GPS استفاده شد . از جریان‌سنج مکانیکی مدل A101 ، ساخت کشور انگلستان استفاده شد. دقت اندازه‌گیری سرعت این دستگاه cm/s 1 و دقت جهت آن 5 درجه است، این دستگاه هر 5 دقیقه اطلاعات را ثبت می کند. فلومتر مدل Z30 دستگاه بسیار ساده ای است که از یک پره، چند میله و سیم و یک نشانگر جریان تشکیل شده است. این دستگاه می‌تواند تا عمق 5/3 متر سرعت حرکت آب را اندازه‌گیری کند. با قرار دادن این دستگاه در جهت حرکت آب می‌توان سرعت حرکت آب را به دست آورد. بحث: جزر و مد عامل اساسی در حرکت جریان ای شمالی تنگه هرمز می باشد و سرعت جریان های عمقی 30-40 (cm/s) و سرعت جریان های سطحی cm/s 112به دست آمد. با حذف فرکانس های روزانه و نیمه روزانه سرعت جریان های ناشی از باد و اختلاف چگالی تا عمق متوسط 25 متر بین 5/4 6/7 (cm/s) حاصل شد. درایستگاه های مورد مطالعه اندازه سرعت جریان های باقی مانده در فصل زمستان با سرعت cm/s5 نسبت به فصل بهار با سرعتcm/s8 کمتراست. نتایچ: اثرات جزر و مد در جریان های مکان های جریان سنجی شده در تنگه هرمز مشهود است. با حرکت از مرکز تنگه هرمز به سمت نقاط ساحلی شمال تنگه بر سرعت جریان های جزر و مدی منطقه افزوده می‌شود. جریان های باقی مانده تحت تاثیر باد و اختلاف چگالی است و از شمال تنگه هرمز به سوی خلیج فارس حرکت می نمایند .سرعت حرکت این جریان ها در فصل زمستان نسبت به بهار کمتر است. نتایج به دست آمده با مدل لردنر و همکاران نیز مطابقت دارد که جریان ناشی از رانش میانگین ماهیانه‌ی باد و گرادیان چگالی را برای سطح و بستر خلیج فارس بررسی و جریان های نزدیک سواحل ایران را برای سطح 05/0 متر بر ثانیه و برای بستر حدود 04/0 ثانیه برآورد کردند.

المصادر:

1. سهرابی قمی، و، 1385، مطالعه ساختار جریان ترموهالاینی در تنگه هرمز، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.


2. حافظ نیا. م، 1379، خلیج فارس و نقش استراتژیک تنگه هرمز، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
   
   
   1. Hunter J. R. 1982. The physical oceanography of the Persian Gulf: a review and theoretical interpretations of previous observations. Paper presented at the First Gulf Conference on Environment and Pollution. Kuwait, 7-9 February 1982.
   
   
   2. 4-Hunter J. R. 1983. Aspects of the dynamics of the residual circulation of the Persian Gulf. In: Coastal oceanography, M.G. Gade, A. Edward and H. Svendsen, editors. Plenum Press, New York, pp. 31-12.
   
   
   3. Sugden W. ,1963. The hydrology of the Persian Gulf and its significance in respect to evaporite deposition. American Journal of Science, 26i, 741-755. 
   
   
   4. Johns W.E., F. Yao, D.B. Olson, S.A. Josey, J.P. Grist and D.A. Smeed.2003. Observations of seasonal exchange through the Straits of Hormuz and the inferred heat and freshwater budgets of the Persian Gulf. J. Geophys. Res., 108, C12, 3391.
   
   
   5. Johns W.E. and D.B. Olson.1998. Observations of Seasonal Exchange through the Strait of Hormuz, Oceanography, 11, 58.
   
   
   6. Pous.S.P. X. Carton, P. Lazure ,2004, Hydrology and circulation in the Strait of Hormuz and Gulf of Oman —Results from the GOGP99 ,Geophys.Res.,109,c12037
   
   


3. رییس السادات. م،1380، مدل سه بعدی گردش آب ها در خلیج فارس، پایان نامه دکترا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات ،تهران.
   
   
   1. Reynolds R.M.1993. Physical Oceanography of the Gulf, Strait of Hormuz, and the Gulf of Oman- Results from the Mt- Mitchell Expedition, Mar Pollution Bull., 27, 35-59.
   
   
   2. Swift S.A. and A.S. Bower.2003. Formation and circulation of dense water in the Persian Gulf, J. Geophys. Res., 108(C1), doi:10.1029/2002JC001360
   
   
   3. Bower A.S., H.D. Hunt and J.F. Price.2000. Character and dynamics of the Red Sea and Persian Gulf outflows, J. Geophys. Res., 105(C3), 6387-6414.
   
   
   4. Chao, S. Y., T.W. Kao, and K. R. Al-Hajri .1992. A numerical investigation of circulation in the Persian Gulf, J. Geophys. Res., 97(C7), 11,219–11,236.
   
   
   5. Matsuyama M., T. Senjyu, T. Ishimaru, Y. Kitade,Y. Koike, A. Kitazawa, T. Miyazaki and H. Hamada.1994. Density front in the Strait of Hormuz, J. Tokyo Univ. Fischeries, 81, 85-92.
   
   
   6. Matsuyama M., Y. Kitade, T. Senjyu, Y. Koike and T. Ishimaru.1998. Vertical structure of a current and density front in the Strait of Hormuz, in it Offshore Environment of the ROPME Sea Area after the war-related oil spill, edited by A. Otsuki, M.Y. Abdulraheem and R.M. Reynolds, Terra Sci. Publ. Co., Tokyo, 23-34.
   
   
   7. Privett .D.W.1959. Monthly charts of evaporation from the North Indian Ocean, including the Red Sea and the Persian Gulf, Q. J. R. Meteorol. Soc. 85, 424-428.
   
   
   8. Meshal A.M. and H.M. Hassan.1986. Evaporation from the coastal waters of the central part of the Gulf, Arab J. Sci. Res., 4, 649-655.
   
   
   9. Ahmad F. and S.A.R. Sultan.1990. Annual mean surface heat fluxes in the Persian Gulf and the net heat transport through the Strait of Hormuz”, Atmosphere-Ocean, 29, 54-61.
   
   
   10. Lardner. R. W, A. H. Al- Rabeh, N. Gunay, M. Hossain, R. M. Reynolds and W. J. Lehr. 1993. Computation of the Residual Flow in the ROPME Sea Area using the Mt-Mitchell data and the KFUPM/RI hydrogradynamical modeas, Final report of the Mt-Mitchell  cruise the ROPME Sea Area, pp.116-150