پیش‌‌بینی گستره کنونی و آینده گونه Bromus tomentellus Boiss تحت دو مدل هشدار اقلیمی (Rcp4.5 و Rcp8.5) در اکوسیستم‌‌های مرتعی استان اردبیل

الموضوعات : Plant Zonation

جواد معتمدی ¹ , مرتضی خداقلی ² , راضیه صبوحی ³ , علیرضا افتخاری ⁴

1 - دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران. *(مسوول مکاتبات)
2 - دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
3 - کارشناس پژوهش، بخش تحقیقات آبخیزداری، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اصفهان، ایران.
4 - استادیار پژوهش، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 14 الجمعة , رمضان, 1443 تاريخ التأكيد : 09 الإثنين , صفر, 1444 تاريخ الإصدار : 27 الأحد , ربيع الأول, 1444

الکلمات المفتاحية: مدل پراکنش گونه‌ای, سناریو اقلیمی, اکوسیستم‌‌های مرتعی, رگرسیون لجستیک,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: تغییرات اقلیمی در دو دهه اخیر، یک موضوع جدی بوده است و بسیاری از مطالعات، بر روی جنبه‌‌های مختلف آن متمرکز شده‌‌اند. بنابراین، ضرورت دارد که رویشگاه‌ ‌بالقوه گونه‌‌‌های ‌‌شاخص مرتعی، در حال ‌‌حاضر و سال‌‌های ‌‌آینده، تحت مدل‌‌های هشدار اقلیمی، مشخص گردد. از این‌‌رو، در پژوهش حاضر، با تهیه نقشه رخداد پیش‌‌بینی گستره کنونی و آینده گونه Bromus tomentellus، تحت دو مدل هشدار اقلیمی (سناریو Rcp4.5 و Rcp8.5)، جابجایی آن، در عرض‌‌های جغرافیایی، در سطح اکوسیستم‌‌های مرتعی استان اردبیل، مورد بررسی قرار گرفت. روش بررسی: برای این منظور، در فصل رویش 1399، از 19 متغیر زیست اقلیمی و سه متغیر‌‌ فیزیوگرافی و مدل رگرسیون لجستیک، برای تعیین کمیت تغییر اقلیم در سه دهه آینده (سال 2050) و بررسی دقیق اثرات آن بر تغییر گستره گونه B. tomentellus در حال حاضر و آینده، استفاده شد. نقشه‌‌های خروجی نیز با احتمال رخداد بین صفر تا یک، به چهار طبقه؛ رویشگاه نامناسب (25/0-0)، رویشگاه تقریبا مناسب (5/0-25/0)، رویشگاه با تناسب بالا (75/0- 5/0) و رویشگاه با تناسب خیلی ‌‌بالا (1-75/0)، گروه‌‌بندی ‌‌شد و با استناد به ضرایب متغیرها در روابط رگرسیونی، متغیرهای موثر برای گستره کنونی و آینده، معرفی گردید. یافته‌‌ها: میانگین دمای سالانه (BIO1)، دامنه دمای سالانه (BIO7) و میانگین دمای سردترین فصل (BIO11)، بیشترین اهمیت را برای تناسب رویشگاه دارند که مقادیر آنها، با سخت‌‌تر شدن شرایط اقلیمی، افزایش می‌‌یابد. میانگین دمای سالانه رویشگاه‌‌های مناسب، طی سه دهه آینده، 6/1 تا 1/2 درجه سانتی‌‌گراد، افزایش خواهد داشت. ارتفاع رویشگاه‌‌های مناسب نیز، 115 تا 190 متر، بیشتر خواهد شد. در نتیجه، سطح رویشگاه مناسب آن، در واکنش به تغییرات اقلیمی، کمتر می‌‌شود. همچنین تحت سناریوی‌‌های اقلیمی، 2/30 درصد از رویشگاه‌‌های مناسب خود را در سال 2050، از دست خواهد داد و رویشگاه‌‌های نامناسب فعلی نیز، 4/29 درصد افزایش خواهد یافت. بحث و نتیجه‌‌گیری: در مجموع؛ تغییر اقلیم و افزایش شاخصه‌‌های دمایی، باعث حرکت گونه B. tomentellus به سمت عرض‌‌های جغرافیایی بالاتر در امتداد گرادیان ارتفاعی، خواهد شد. از این‌‌رو، طی سه دهه آینده، خطر حذف آن از اکوسیستم‌‌های مرتعی استان اردبیل، وجود دارد.