بررسی پتانسیل پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل برای اکوتوریسم با استفاده از GIS

الموضوعات :

عاطفه کلاته ¹ (کارشناسی ارشد مهندسی محیط زیست، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری. *(مسوول مکاتبات))
زهرا قلیچی پور ² (استادیار گروه محیط زیست، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری.)
الهه اکبری ³ (استادیار گروه سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری.)
اعظم الهامی راد ⁴ (مدرس گروه محیط زیست، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری.)

تاريخ الإرسال : 29 الإثنين , ربيع الثاني, 1437 تاريخ التأكيد : 11 الأربعاء , شعبان, 1437 تاريخ الإصدار : 12 الثلاثاء , ذو القعدة, 1442

الکلمات المفتاحية: پتانسیل یابی, روش AHP, سیستم اطلاعات جغرافیایی, ساریگل, اکوتوریسم,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: توسعه گردش گری در مناطق حفاظت شده، هم برای مدیریت منطقه و هم برای گردش گران مزایای فراوانی به همراه دارد. اما باید این مساله را در نظر داشت که انجام فعالیت های گردش گری بدون برنامه ریزی و مدیریت صحیح و بررسی توان منطقه، می تواند اثرات منفی بر منطقه حفاظت شده و تجارب گردش گران داشته باشد. هدف این مطالعه شناسایی مناطق مناسب و دارای توان، جهت گسترش و توسعه اکوتوریسم در مناطق حفاظت شده است. پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل، به عنوان یکی از مناطق تحت حفاظت کشور، از جذابیت های قابل توجهی برخوردار است.روش بررسی: در این تحقیق با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP و به کارگیری فن GIS به تعیین مناطق مناسب گردش گری پرداخته شده است. معیارهای به کار گرفته شده شامل شکل زمین، اقلیم، زیست گاه حیات وحش، تیپ و تراکم پوشش گیاهی و خاک منطقه می باشد. نقشه توان اکولوژیکی منطقه به روش AHP براساس این معیارها تولید شد. نقشه جذابیت منطقه نیز با برداشت نقاط به وسیله GPS و وزن دهی از طریق پرسش نامه و نرم افزار GIS به دست آمد. سپس این نقشه با نقشه توان اکولوژیکی منطقه، مقایسه و در نهایت مناطق مناسب و مستعد برای گردش گری و اکوتوریسم پهنه بندی شدند.یافته ها: نتایج نشان می دهد که مناطق دارای پتانسیل بسیار بالا در قسمت های شامل غربی، شمال شرقی و جنوب غربی واقع شده است. مناطق با توان بالا هم مناطقی نظیر آبشار ایزی، سد اسفراین، دره گنجدان و دره بیدواز شامل می شوند. در نقشه جذابیت نیز بیش ترین جذابیت مربوط به قسمت های شمالی و بعضی قسمت های جنوبی منطقه مانند آبشار ایزی است. با مقایسه نقشه توان اکولوژیک و نقشه جذابیت، مشخص شد که اکثر مناطقی که دارای جذابیت بالا هستند برای توسعه اکوتوریسم هم دارای توان بالا می باشند. بنابراین، مشخص شد که قسمت های شمالی منطقه، آبشار ایزی و قسمت هایی از پارک ملی، قابلیت توسعه اکوتوریسم را دارند. این مناطق هم دارای توان اکولوژیکی و هم دارای جذابیت برای جذب گردش گر هستند.بحث و نتیجه گیری: توسعه گردش گری در منطقه حفاظتی ساریگل به نفع منطقه و محیط زیست بوده و سبب ارتقای سطح حفاظت و بهره برداری پایدار از استعدادها می گردد. اما بایستی در مناطق تحت حفاظت، حفاظت اولویت اول مدیریتی باشد و کاربری های مجاز دیگر از جمله گردشگری، تنها در صورتی قابل انجام هستند که با اهداف حفاظتی در تعارض نباشند.

المصادر:

1. Lauros, P. (1999). Encyclopedia of Science, Gotenborgen Press33, 209p.


2. WTO, (1983). Study on tourisms contribution to protecting the environment. World Tourism Organization. Madrid, Spain, 41.


3. Yaghmaian, M., Bita, Tourism in Iran, Tehran, Iran Cultural Heritage, Tourism and Handicrafts Research Center Publications (in Persian).


4. M., (2008), Guide to Sustainable Tourism Planning and Management in Protected Areas, Tehran, Environmental Protection Agency Publications. (In Persian)


5. Z., Mikaeli Tabrizi. A., Mohammadzadeh M., and Abdi. A., (2011), Evaluation of Golestan National Park Ecotourism Capacity Using Multi-Criteria Evaluation Method and GIS, Journal of Renewable Natural Resources Research, Volume 6, Number 4, pp. 27-37. (In Persian)


6. Alaeddinoglu, F., Selcuk Can, A. (2011). Identification and classification of nature-based tourism resources: western Lake Van basin, Turkey. Procedia Social and Behavioral Sciences 19, pp 198-207.


7. Ahmadi Thani. N., Babaei Kafaki. S. and Mataji, A., (2011), Investigating the Possibility of Ecological Tourism Activities in Ecological of North Zagros Forests Using Multi-Criteria Decision Making, GIS and Remote Sensing, Land Management, Volume 3, Number 4, pp. 45-64. (In Persian)


8. H., Golestani. H., Bijani. M. and Ahdoukhsh. R., (2003). Sarigol National Park and Protected Area, Mashhad, Publications of the General Department of Environmental Protection of Khorasan Province. (In Persian)


9. A. and Firoozehaei, M., (2013), Analysis of Environmental Impacts of Tehran Sample Slaughterhouse by Integrated Alignment Checklist and Hierarchical Analysis Process, Iranian Journal of Natural Resources, Volume 66, Number 1, pp. 23-36. (In Persian)


10. M.J., (2014). Multi-criteria decisions, Tehran, Tehran University Press. (In Persian)


11. Taylor, B.W. (2004). Introduction to Management Science. Pearson Education Inc, New Jersey.


12. Bevilacqua, M., Amore, A., Polonara, F. (2004). A Multi-Criteria Decision approach to Choosing the Optimal Blanching– Freezing System. Journal of Food Engineering 63, 253-263.


13. Salman Mahini. A. R., Riazi B., Naimi. B., Babaei Kafaki. S. and Javadi Larijani. A., (2009), Evaluation of ecotourism potential of Behshahr city based on multi-criteria evaluation method using GIS, Environmental Science and Technology, Volume 11, Number 1, pp. 187-198. (In Persian)


14. Saaty, T, L. (1996). The Analytic Network Process. Pittsburgh: RWS Publications.


15. Taha, A. (2003). Operations Research. Pearson Education Inc. Fayetteville.


16. Kunz, J. (2010). The Analytic Hierarchy Process (AHP). Eagle City Hall Location Options Task Force, 1-25.


17. Moreno, J., Jimenez, M. (2005). A spreadsheet module for consistent consensus building in AHP-group decision making, Group Decision and Negotiation 14, 89–108.


18. Kordi, M. (2008). Comparison of fuzzy and crisp analytic hierarchy process (AHP) methods for spatial multi criteria decision analysis in GIS. University of Gavle Department of Technology and Built Environment, 9p.


19. Bertolini, M., Braglia M. (2006). Application of the AHP methodology in making a proposal for a public work contract, International Journal of Project Management 24, 422-430.


20. Arrowsmith, C. (2002). Modelling Potential for Nature-based Tourism. Nature-based Tourism, Environment and Land Management, 167-179.