تحلیل روند و ناهمگنی متغیرهای هیدرواقلیمی در حوضه آبخیز تجن
الموضوعات :سجاد صادقی 1 , بهرام ثقفیان 2 , محسن نجارچی 3
1 - دکتری دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه آزاد واحد اراک، اراک، ایران.
2 - استاد دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران. *(مسوول مکاتبات)
3 - دکتری دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه آزاد واحد اراک، اراک، ایران.
الکلمات المفتاحية: حوضه آبخیز تجن, بررسی روند و همگنی, متغیرهای اقلیمی, رواناب, مدل ارزیابی آب و خاک (SWAT).,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف: در ایران، به خاطر گرم شدن و تغییرات بارندگی شدید به همراه توسعه طی دهه‌های اخیر، می‌بایست برای فهم عوامل اقلیمی بر منابع آبی توجه بیشتری گردد. بنابراین هدف تحقیق، تحلیل روند و ناهمگنی متغیرهای اقلیمی و نیز تاثیر آن‌ها بر فرآیندهای هیدرولوژیکی می‌باشد. روش بررسی: ایستگاه‌های دارای داده‌های طولانی مدت برای تحلیل روند (آزمون های من‌کندال) و بررسی همگنی (آزمون پتیت) متغیرهای اقلیمی در دوره آماری 30 ساله (2014-1984) مورد بررسی قرار گرفت. اثرات متغیرهای اقلیمی بر رواناب حوضه با استفاده از ابزار ارزیابی آب و خاک (SWAT) برای دو دوره زمانی اقلیمی (1984-2001 و 2001-2014) مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌ها: در بررسی همگنی در ایستگاه‌های مورد بررسی تنها در ایستگاه سلیمان‌تنگه، نقطه تحول در سال 1998 را نشان داد و در دیگر ایستگاه‌ها این مورد مشاهده نگردید. در بررسی دمای ایستگاه قراخیل نقطه تحول در سال 1997 مشخص گردید و روند نیز به صورت افزایشی و معنی‌دار بوده است. نتايج آماره‌هاي ارزيابي ضريب تبيين (دوره کالیبراسیون: 6/0R2= و دوره صحت‌سنجی: 79/0R2=) و نشساتکليف (دوره کالیبراسیون: 51/0NSE= و دوره صحت‌سنجی: 51/0NSE=) حاصل از واسنجي و اعتبارسنجي مدل SWAT مورد تأييد می‌باشد. بحث و نتیجه‌گیری: در کل تغییرات اقلیمی طی سه دهه گذشته سبب کاهش رواناب در حوضه آبخیز شده است که ممکن است تا حدودی به وسیله افزایش تبخیر و تعرق در نتیجه افزایش دما یا کاهش بارش در اکثر ماه‌ها باشد. پژوهش حاضر، لزوم توجه به بحث تغيير متغیرهای اقلیمی و پيامدهاي آن را در مديريت منابع آب حوضه تجن، متذكر مي‌گردد.
1. D. Pumo, E., Arnone, A., Francipane, D., Caracciolo, L.V., Noto. 2017. a Potential implications of climate change and urbanization on watershed hydrology. Journal of Hydrology, Vol. 554 , pp.80–99
2. Mostafa Jafari. 2008. Investigating and analyzing the factors of climate change during the last fifty years in the forests of the Caspian region. Journal of Iranian Forest and Poplar Research, 90-100. Vol. 16, No. 2, pp. 314-326
3. Malekian, A., Kazemzadeh, M. 2016. Spatio-Temporal Analysis of Regional Trends and Shift Changes of Autocorrelated Temperature Series in Urmia Lake Basin. Water Resour Manage, (2016)Vol. 30, pp.785–803
4. Tabari1, H., A.A. Sabziparvar and S. Marofi. 2009. Investigating trends of annual meteorological parameters in cold andwarmclimates of Iran. Agricultural researchwater, soil, plant, Vol. 8(1), pp. 161-174.
5. Pirnia, A., M. Habibnejad, R., and Solaimani, K. 2015. Investigation of precipitation and temperature changes in Caspian Sea southern coasts and its comparison with changes in northern hemisphere and global scales. Journal of Watershed Management Research, Vol.6(11), pp.163-171.
6. M. Khoshravesh, M., Mirnaseri, M., and pesarakloo , M., 2017. Change Detection of Precipitation Trend of Northern Part of Iran using Mann-Kandal non-parametric test .Watershed Management Research, Vol.8, pp231-242
7. Rezaei Zaman, M., Morid, S., Delava.r M. 2016 Evaluating climate adaptation strategies on agricultural production in the Siminehrud catchment and inflow into Lake Urmia, Iran using SWAT within an OECD framework . Agricultural Systems, Vol.147 , pp. 98–110
8. Jamil A.A., Edson, C., Wendland. 2018. Land use and climate change impacts on runoff and soil erosion at the hillslope scale in the Brazilian Cerrado. Science of the Total Environment,Vol. 622–623, pp.140–151.
9. Williamson1, D., Majule, A., Delalande, M., Mwakisung, B., .2014. A potential feedback between landuse and climate in the Rungwe tropical highland stresses a critical environmental research challenge. Environmental Sustainability, Vol.6, pp.116–122.
10. Zhang, Y., Xia, Y., Yu, J., Randall, M. 2018. Simulation and assessment of urbanization impacts on runoff metrics: insights from landuse changes. Journal of Hydrology, Vol. 560, pp 247-258.
11. Shereif, H., Thian, Y. 2018. mpact of anthropogenic climate change and human activities on environment and ecosystem services in arid regions Science of The Total Environment, Vol 633, pp. 1329-1344.
12. Li, X., Zhang, Y., Guo, F. 2018. Predicting the effect of land use and climate change on stream macroinvertebrates based on the linkage between structural equation modeling and bayesian network. Ecological Indicators, Vol 85, pp 820-831.
13. Fathian, F., Morid, M., Kahya, E. 2014. Identification of trends in hydrological and climatic variables in Urmia Lake basin, Iran. Theor Appl Climatol, Vol. 14 pp.1120-40.
14. Beguería, S., López-Moreno, J. I., Lorente, A., Seeger, M., & García-Ruiz, J. M. 2003. Assessing the effect of climate oscillations and land-use changes on streamflow in the Central Spanish Pyrenees. AMBIO: A Journal of the Human Environment, Vol. 32(4), pp.283-286.
15. Liu, J., Zhang, Q., Singh, V . 2017. Contribution of multiple climatic variables and human activities to streamflow changes across. China Journal of Hydrology, Vol. 545 , pp.145–162.
16. Zhang, L., Karthikeyan, R., Zhongke Bai, R., Srinivasan, R. 2017. Analysis of streamflow responses to climate variability and land use change in the Loess Plateau region of China. Catena, Vol.154 , pp. 1–11.
17. Mohammadi, J., Shataee, S., 2010. Possibility investigation of tree diversity mapping using Landsat ETMþ data in the Hyrcanian forests of Iran. Remote Sensing of Environment, vol.114, pp. 1504–1512.
18. Neitsch, S.L., Arnold, J.G., Kiniry, J.R.,. 2011. Soil and water assessment tool theoretical document (version 2009), Texas water resource institute technical report.
19. Aparicioa, J., Jimeno- S ́aeza, P., L ́opez-Ballesteros, A. 2021. Impacts of swat weather generator statistics from high-resolution datasets on monthly streamflow simulation over Peninsular Spain . Journal of Hydrology: Regional Studies, Vol. 35, 100826.
20. Kazemzadeh, MV., Malekian, A., Moghaddamnia, M .2017. Analysis of sudden changes and heterogeneity of hydroclimatic variables. Journal of Echo Hydrology, Vol.4) 1(, pp. 163-175.
21. Maryanaji, Z., S. Marofi and H. Abasi. 2008. Detection rate variation and its relationship with meteorological parameters in the field of hamadan by using Mann-Kendall nonparametric test. The third conference of Iran water resourcesmanagement, Tabriz University, Iran.
22. Pirnia, A., M. Habibnejad Roshan and K. Solaimani. 2015. Investigation of precipitation and temperature changes in Caspian Sea southern coasts and its comparison with changes in northern hemisphere and global scales. Journal of Watershed Management Research, Vol. 6(11), pp. 90-100.
23. Fathian F, Morid M, Kahya E. Identification of trends in hydrological and climatic variables in Urmia Lake basin, Iran. Theor Appl Climatol. 2014; 14; 1120-40.
24. Sen P K. Estimates of the regression coefficient based on Kendall's tau. Journal of the American Statistical Association. 1968; 39; 1379 –1389.
25. Li, CH., Fang, H. 2021. Assessment of climate change impacts on the streamflow for the Mun River in the Mekong Basin, Southeast Asia: Using SWAT model, vol 201, pp. 90-100.
26. Moriasi, D N., Arnold, J.G., Van Liew, M W., et al. 2007. Model evaluation guidelines for systematic quantification of accuracy in watershed simulations. Transactions of the ASABE, Vol.50(3), pp. 885–900.
27. Abbaspour, K.C., Yang, J., Maximov, I., Siber, R., Bogner, K., Mieleitner, J., Zobrist, J. and Srinivasan, R. 2007. Modelling hydrology and water quality in the pre-alpine/alpine Thur watershed using SWAT. Journal of Hydrology, Vol. 333, pp.413-430.
28. Azimi M, Heshmati G A, Farahpour M, et al. 2013. Modeling the impact of rangeland management on forage production of sagebrush species in arid and semi-arid regions of Iran. Ecological Modelling, Vol. 250, pp.1–14.
29. Abghari, H., Tabari, H., Hosseinzadeh, P. 2013. River flow trends in the west of Iran during the past 40 years: Impact of precipitation variability. Global and Planetary Change, Vol.101. pp. 52–60
