اثر شدت¬هاي مختلف قطع (برداشت) بر عملکرد گونه مرتعی Cephalaria kotschyi Boiss. & Hohen. در رویشگاه‌های مرتعی منطقه سارال، کردستان
الموضوعات : natural resorces
کاظم ساعدی
1
,
فرهنگ قصریانی
2
,
محمد فیاض
3
,
علی اشرف جعفری
4
1 - استادیار پژوهش بخش تحقیقات جنگل¬ها و مراتع، مرکز تحقيقات و آموزش کشاورزي و منابع طبيعي کردستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سنندج، ایران. * (مسوول مکاتبات)
2 - استادیار پژوهش بازنشسته، مؤسسه تحقیقات جنگل¬ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.
3 - استادیار پژوهش بازنشسته، مؤسسه تحقیقات جنگل¬ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.
4 - استادپژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگل¬ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: چراي شبيه¬سازي شده, توليد, مقاومت به چرا, شادابی.,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف: توليد اطلاعات پايه و شناخت عناصر اصلي اکوسيستم مرتعي نياز اساسي هر نوع مديريتي در اين عرصههاست. اين پژوهش جزو اولين تلاشهايي است که براي تعيين ميزان آسيبپذيري يا مقاومت گونههاي کليدي در برابر چراي دام در منطقه سارال کردستان انجام گرفته است.
روش بررسی: براي سنجش اثر قطع بر گونه مهم مرتعيCephalaria kotschyi ، قبل از آغاز فصل رويشي سال 1386 تا پایان سال 1390 اقدام به محصور کردن قطعهاي نيم هکتاري مرتع در سامان زردوان سارال شد. در اين قرق تحقيقاتي 40 پايه از گونه یادشده بهصورت کاملاً تصادفي انتخاب شد و هر 10 پايه به تيمارهاي قطع توليد اندام هوایی از طريق چشمي به ميزانهاي 0، 40-20، 60-40 و 80-60 درصد اختصاص يافت. تيمارهاي قطع در سه تکرار و با فاصله يک ماه صورت گرفت و براي محاسبه درصد دقيق توليد برداشت شده، پس از خشک کردن در هواي آزاد توزين شدند. به همين منظور، توليد تمامي پايهها (بهجز شاهدها) در آخر فصل رويشي برداشت شدند. بهمدت چهار سال و هر ساله اقدام به اندازهگيري يا برآورد چشمي ويژگيهاي بنيه و شادابي، مرگ و مير، ارتفاع، توليد و تعداد ساقه زايشي در تمامي پايهها شد. در سال پنجم نیز، برای پایش آثار اعمال تیمارهای قطع در فصل رویشی استراحتی، بدون اعمال قطع، این ویژگیها اندازهگیری شد. با استفاده از طرح آماري کرتهاي خرد شده در زمان، تجزيه دادهها انجام شد. از آزمون چنددامنهای دانکن برای مقایسه میانگینها استفاده شد.
یافتهها: نتایج به خوبی نشانگر سازگاری بسیار بالای این گونه نسبت به چرای دام است؛ بدین معنی که هرچه بیشتر برداشت شود تولید ویژگیهای اندازهگیریشده به طور معنیداری در سطح 05/0≤ Pنسبت به سایر سطوح برداشت و حتی نسبت به شاهد داراي اختلاف است. تولید متوسط پایههای تیمارهای مختلف قطع سبک در سال اول تقریباً در یک گروه قرار دارند، اما روند سایر تیمارها به صورت پلکانی از تیمار سبک به سنگین افزایش داشته است و شیب این تغییر از سال اول به سال آخر به وضوح بیشتر شده است. مانند مقادیر تولید، ارتفاع نهایی در سال اول تمامی تیمارها و شاهد تقریباً در یک دسته بودند و این عدم تفاوت برای این ویژگی تقریباً در تمامی سالها ثابت ماند. بهجز افزایش تعداد گلآذین در تیمار قطع سبک در سال آخر به میزان یک گروه، در هیچ یک از سالهای اندازهگیری این ویژگی تفاوت معنیداری در سایر سالها بین تیمارها وجود نداشت.
بحث و نتیجهگیری: از آنجا که روند افزایشی ثابتی با افزایش شدت برداشت دیده میشود، ممکن است در صورت برداشت بیش از 70 درصد نیز کارآیی تولید اندام هوایی خود را در فصول رویشی ضمن قطع یا چرا حفظ نماید، اما نتایج فصل رویش بعد از اعمال تیمار، نیاز جمعیت گونه c. kotschyi به استراحت را به خوبی نشان داد. بهنظر میرسد جمعیت نسبتاً متراکم این گونه در منطقه حاصل جمع تمام عوامل از جمله اثر متقابل چرا و رقابت بینگونهای باشد.
1. Sanandaji, S., & V. Mozaffarian, 2010. Studies of Flora in Saral area: Kurdistan - Iran. Taxonomy and Biosystematics, 2(4), 59-84. (In Persian)
2. Ghehsareh Ardestani, E., M. Bassiri, M.R. Vahabi, & M. Tarkesh, 2014. Effects of Harvest Intensity on Production of four range species. Iranian Journal of Applied Ecology, 3 (8) :69-78. (In Persian)
3. Sharifi-Rad, M., G. Heshmati, & M. B. Bagherieh-Najjar, 2016. Effects of different harvesting intensities and phenological stages on soluble carbohydrate reserve variabilities of Halocnemum strobilaceum and Halostachys caspica (Case study: Rangelands of Gomishan city, North-Western of Golestan Province). Journal of Plant Environmental Physiology, 11(41), 77-88. (In Persian)
4. Saedi, K., Ghasriani, F., A.A. Jafari, & M. Fayaz, 2017. Effects of various defoliation intensities on some vegetative and generative attributes of the species Dactylis glomerata L. in Saral rangelands in Kurdistan Province, Iran., Iranian Journal of Range and Desert Research, 24(3), 676-684. (In Persian)
5. Ghasriani, F., M. Bayat, M. Ghaemi, & H. Yeganeh, 2017. Effect of different harvesting intensities on forage production and vigority and vitality of Aeluropus littoralis species (Case study: in Tezkhrab-uromieh saline lands of West Azarbaijan province)., 24(1), 142-151.¬(In Persian)
6. Manafian, N., P. Tahmasebi, A. Ebrahimi, M. Faal Feizabadi, & R. Omidi pour, 2019. Effect of simulated grazing on the regenerative and vegetative attribute of two foraging species Astragalus effusus and Astragalus cyclophyllon. Plant Ecosystem Conservation, 7 (14): 169-187. (In Persian)
7. Siahmansour, R., & N. Kamali, 2023. Allowable use of 5 key rangelands species (Case Study: Zagheh alpine rangelands, Lorestan). Journal of Rangeland, 17(1): 131-144.¬ (In Persian)
8. Grace, C, T. M. Boland, H. Sheridan, E. Brennan, R. Fritch, M. B. Lynch, 2019. The effect of grazing versus cutting on dry matter production of multispecies and perennial ryegrass-only swards. Grass and Forage Science, 74: 437– 449.
9. Wang, N., M. Zhao, Q. Li, X. Liu, H. Song, X. Peng, H. Wang, N. Yang, P. Fan, R. Wang, & N. Du, 2020. Effects of defoliation modalities on plant growth, leaf traits, and carbohydrate allocation in Amorpha fruticosa L. and Robinia pseudoacacia L. seedlings. Annals of Forest Science, 77(2), 53.
10. Sharrow, S.H. & D. Kuntz, 1999. Plant response to defoliation in a subalpine green fescue Community, Journal of Range Management, 52: 174-180.11
11. Morris, C. D., 2021. Buried but unsafe – Defoliation depletes the underground storage organ (USO) of the mesic grassland geophyte, Hypoxis hemerocallidea. South African Journal of Botany, 141, 265–272.
12. Baker, S., M. B. Lynch, F. Godwin, E. Brennan, T. M. Boland, A. C. O. Evans, A. K. Kelly, & H. Sheridan, 2023. Dry-matter production and botanical composition of multispecies and perennial ryegrass swards under varying defoliation management. Grass and Forage Science, 1– 12
13. Muscha, J. M., L. T. Vermeire, & M. R. Haferkamp, 2023. Clipping Height and Frequency Effects on Japanese Brome Seed Production and Viability. Rangeland Ecology & Management. (In Press)
14. Jia, R., B. Tang, Q. Sun, W. Song, Y. Wang, & Y. Bai, 2023. Grazing intensity mediates effects of plant arbuscular mycorrhizal symbiosis on nitrogen and phosphorus resorption in semiarid grasslands. Plant and Soil. (In Press)
15. Saedi, k., A. Sepehri, M. Pessarakli, & H. Gharehdaghi, 2012. Grazing effects on carbohydrate reserves of three key range species in Saral Rangelands, Kurdistan province. PhD Dissertation, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, 112 p. (In Persian)
16. Clark, P. E., W. C. Krueger, L. D. Bryant, & D. R. Thomas, 1998. Spring defoliation effects on bluebunch wheatgrass: II. Basal area. Journal of Range Management, 51: 526-530.
17. Denton, E. M., B. S. Smith, E. P. Hamerlynck, & R. L. Sheley, 2018. Seedling Defoliation and Drought Stress: Variation in Intensity and Frequency Affect Performance and Survival. Rangeland Ecology & Management, 71(1), 25–34.
18. Tracy, K.B., J.C. Mosley, D.E. Lucas & L.R. Schmidt, 2007. Bluebunch wheatgrass response to spring defoliation on foothill Rangeland. Rangeland Ecology & Management, 60 (5): 498-507.
19. Saedi, K., Ghasriani, F., A.A. Jafari, & M. Fayaz, 2012. Clipping intensity effects on carbohydrate reserves of key range species in Saral rangeland of Kurdistan province, Iran, Tehran, Final Report, Research Institute of Forests and Rangelands, 75 p. (In Persian)
20. Bork, E. W., D. B. Hewins, E.G. Lamb, C. N. Carlyle, M. P. Lyseng, S. X. Chang, M. J. Alexander, W. D. Willms, & M. Iravani, 2023. Light to moderate long-term grazing enhances ecosystem carbon across a broad climatic gradient in northern temperate grasslands. Science of The Total Environment, 894, 164978.
21. Fayaz, M., & H. Yeganeh Badrabadi, 2015. Preferential value of range plants of Iran, Vol. 1, Semi-Steppic and High Mountains Rangelands of Iran, Tehran, Forest and Rangeland Research Institute, 415 p. (In Persian)
22. Saedi, K., F. Ghasiani, & R. Azizinezhad, 2011. Effects of different clipping intensities on some vegetative and generative attributes of Bromus tomentellus Boiss. in Saral rangeland of Kurdistan province, Iran. Journal of Rangeland, 5(2): 197-208. (In Persian)
23. Saedi, k., A. Sepehri, M. Pessarakli, & H. Gharehdaghi, 2018. The effect of continuous grazing on water-soluble carbohydrate reserves in two key rangeland species, 7th Iranian National Congress of Range and Range Management, 8-9 May 2018, Tehran Iran. (In Persian)
