تأثیر گیاهان بر کاهش استرس کودکان؛ (مطالعه موردی: دانش¬آموزان مدرسه ابتدایی شهدای مدافع حرم شاهین¬شهر)
الموضوعات :
حسین حق شناس
1
,
وحید حیدر نتاج
2
,
فرشته با عزت
3
,
علیرضا نقی نژاد
4
1 - کارشناسی ارشد معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
2 - دانشیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، ایران. *(مسوول مکاتبات)
3 - دانشیار گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، ایران.
4 - استاد گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه مازندران، ایران.
الکلمات المفتاحية: گیاه, کلاس, مدارس ابتدایی, کاهش استرس.,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف: کودکان اغلب اوقات را در فضاهای آموزشی با سطح استرس بالا سپری میکنند که خود مانع شکوفایی خلاقیت و رشد استعدادهای آنها میشود. به همین واسطه باید محیط مدارس متناسب با شرایط آنها و در جهت کاهش استرس در نظر گرفته شود. غیر از عوامل انسانی، شاخصهای بسیاری همچون نور، تهویه، مبلمان، رنگ، فضای سبز و... در میزان استرس موثر بوده که از مهمترین آنها فضای سبز است. پژوهش حاضر تأثیر وجود گیاهان را در فضای داخلی کلاس درس بر کاهش استرس دانشآموزان بررسی میکند.
روش بررسی: این پژوهش از نظر ماهیت و روش گردآوری دادهها، از نوع توصیفی-پیمایشی است. گردآوری دادههای لازم با روش ایجاد فضای سبز شبه آزمایشگاهی در کلاسها انجام گرفته است. جامعه آماری در پیشآزمون کلیه دانشآموزان (178 نفر) مقطع تحصیلی چهارم و پنجم و ششم مدرسه شهدای مدافع حرم شاهینشهر در دو جنسیت بوده و از آن بین کودکانی که دارای سطح استرس متوسط به بالا (74 نفر) بودهاند به صورت هدفمند برای آزمایش انتخاب شدهاند. برای جمعآوری اطلاعات از پرسشنامه سنجش علائم استرس کودکان CSSS با طرح دو گروهی، پیشآزمون و پسآزمون از نوع لیکرت 2 درجهای (بلی، خیر) استفاده شده است. تجزیه وتحلیل دادههای حاصل با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 21.0 و تحلیل واریانس یک راهه ANOVA، برای استنباط معناداری مراحل تحقیق انجام شده است. این پژوهش در زمستان 1388 و بهار 1399 انجام شد.
یافته ها: وجود گیاه در داخل کلاس با سطح احتمال 95% باعث کاهش استرس شده و از لحاظ آماری در مقطع چهارم دخترانه (00/0)، چهارم پسرانه (04/0))، پنجم پسرانه (00/0)، پنجم دخترانه (00/0)، ششم دخترانه (001/0) معنادار (05/0 > p) به دست آمده است.
بحث و نتیجهگیری: میانگینهای بهدستآمده از پرسشنامهها به صورت توصیفی و استنباطی، معنیداری بین حالت مختلف مراحل پژوهش را نشان میدهد که گواه بر این است که وجود گیاهان در فضای کلاس در مدارس ابتدایی در کاهش استرس دانشآموزان مؤثر است.
1. Zardan, Meysam. (2015). The design of Kindergarten based on increasing the child's creativity. Master Thesis in Architecture. Shahid Bahonar University, Kerman.
2. Jafari, Faranak. (2004). Stressors in 13-year-old adolescents of selected middle schools in Kermanshah. Journal of Medical Science, Kermanshah University, 8(21), 38-42.
3. Tavakoli, Mahin (1996) Recognition of stressors caused by school environment. Teacher Magazine, (122) 4, 61 - 63.
4. Mahdi Nezhad, Jamal-al-ddin.,Ebrahim Damavandi. Majid, Sirous Sabri, Reza & Abbaspour, asadallah. (2012). The effect of natural play environments on the qualitative development of children's education. Education Technology, 6(4), 297-304.
5. Mahboudi, Maryam. Behbahani, Maryam & Daneshpour, Alireza. (2016). Investigating the effect of environmental factors in educational spaces on increasing mental health in children. National Conference on New Approaches in Regional Planning and Sustainable Development, Islamic Azad University, Marvdasht Branch
6. .Safari, Zeinab Mohammadzadeh, Zahra & Tavakoli, Maliha. (2015) The physical environment of schools and its role in students' mental health. International Conference on Humanities, Psychology and Social Sciences, Tehran: Ilia Capital of Ideas Managers Institute.
7. Asghari, Mehdi Nasiri, Parvin Monazzam, Mohammad Reza Gol Babaei, Farideh. Abbasi Nia, Marzieh. & Chavoshi, Masoumeh. (2016) Key thermal stress laws and standards for the prevention of heat-induced diseases. Journal of Occupational Medicine. 8 (4), 76-98.
8. Imam Qoli, Aqeel (2013) The quality of environment’s architecture and its relationship with mental health. National Conference on Humanistic Architecture and Urbanism. Islamic Azad University of Qazvin.
9. Valizadeh, Leila. Farnam, Alireza & Farshi, Rahkar. (2010) Stress symptoms in primary school children in Tabriz. Journal of Nursing and Midwifery. No. 19, pp. 12-5.
10. Abolghasemi, Abbas. Mehrabizadeh Honarmand, Mahnaz. Najarian, Bahman. & Shokrkon, Hossein. (2004) The effectiveness of immunization training therapy against stress and regular desensitization in students with test anxiety. Journal of Psychology. (29) 8, 3-21.
11. Flouri, E., Midouhas, E., & Joshi, H. (2014) The role of urban neighbourhood green space in children’s emotional and behavioural resilience. Journal of Environmental Psychology, 40, 179–186.
12. Tabatabaiyan, Maryam. AbbasAlizadeh, Sanaz. & Fayyaz, Rima. (2014) Investigating of the effect of nature on child creativity. Armanshahr Architecture and Urban Planning, No. 17.
13. Azemati, Hamid Reza Pourbaqer, Somayyeh. & Mohammadi, Mona. (2017) The role of daylight and natural landscape on stress reduction in educational spaces. First International Conference of Culture, Psychopathology and Education. Tehran: Al-Zahra University.
14. Frumkin, H. (2001) Beyond toxicity human: Health and the natural environment. American Journal of Preventive Medicine, 20, 234e240.
15. Hartmann, P. & Apaolaza-Ibáñez, V. (2010) Beyond savanna: An evolutionary and environmental psychology approach to behavioral effects of nature scenery in green advertising. Journal of Environmental Psychology, 30(1), 119e128.
16. Velarde, M. D., Fry, G., & Tveit, M. (2007) Health effects of viewing landscapes–Landscape types in environmental psychology. Urban Forestry & Urban Greening, 6(4), 199-212.
17. Kaplan, R. & Kaplan, S. (1989) The Experience of Nature. New York: Cambridge.Velarde MD, Fry G, Tveit M. (2007). Health effects of viewing.
18. Kianian, Priya. & Mohammad Rasool, Parvaneh. (2015) Principles of designing children's playgrounds with an approach to promoting creativity. The first annual conference of architectural, urban planning and urban management research. Yazd: Safiran –e- Rah –e- Mehrazi Institute of Architecture and Urban Planning.
19. Qasemlui, Setareh. & Ahadi, Parisa. (2015) The effect of form, structure and green space in creating a sense of security in designing a child-friendly space. National Conference on Urban Planning, Architecture, Civil Engineering and Environment. Shirvan: Rahjooyan –e- Paya Shahr –e- Atrak Institute and Payashahr Journal.
20. Wilson, Ruth (1993) Fostering a sense of wonder during the early childhood years. Columbus, OH: Greyden.
21. Cunningham, C, Jones, M and Taylor, N (1994) The child-friendly neighbourhood: some questions and tentative answers from Australian research, International Play Journal, vol 2, pp 79-95
22. Chillman, Barbara (2004) Do School Grounds Have a Value as an Educational Resource in the Secondary Sector? Sussex University. Learning through Landscapes.
23. Pirzadeh, Asieh. Sharifirad, Gholam Reza. & Oruji, Muhammad Ali. (2010) Comparison of environmental health status of public elementary schools in different areas of Isfahan in 2007-2008. Health system research. 6 (1).
24. Han, K. T. (2009) Influence of limitedly visible leafy indoor plants on the psychology, behavior, and health of students at a junior high school in Taiwan. Environment and Behavior, 41(5), 658-692.
25. Han, K. T., & Hung, C. Y. (2011) Influences of plants and their visibility, distance, and surrogate in a classroom on students’ psycho-physiology. Journal of Architecture and Planning, 12, 1-22.
26. Chawla, L., Keena, K., Pevec, I., & Stanley, E. (2014) Green schoolyards as havens from stress and resources for resilience in childhood and adolescence. Health & Place, 1-13.
27. Li, D., & Sullivan, W. C. (2016) Impact of views to school landscapes on recovery from stress and mental fatigue. Landscape and Urban Planning, 148, 149-158.
28. Wallner, P., Kundi, M., Arnberger, A., Eder, R., Allex, B., Weitensfelder, L., & Hutter, H. P. (2018) Reloading pupils’ batteries: Impact of green spaces on cognition and wellbeing. International journal of environmental research and public health, 15(6), 1205.
29. Evans, G. W. (2006). Child development and the physical environment. Annu. Rev. Psychol., 57, 423-451.
30. Ata, S. Deniz. A. Akman, B (2012) The physical environment factors in preschools in terms of environmental psychology: a review. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 46 .2034 – 2039.
31. Gidlow, Christopher J, Randallb,Jason Gillmana, Jamie. Smitha,Graham R. Jonesa, Marc V. (2016) Natural environments and chronic stress measured by hair cortisol .Landscape and Urban Planning .148 61–67.
32. Nutsford, D., Pearson, A.L. Kingham, S. (2013) An ecological study investigating the association between access to urban green space and mental health. Public health,127,1005-1011.
تاثیر گیاهان بر کاهش استرس کودکان؛
مطالعه موردی: دانشآموزان مدرسه ابتدایی شهدای مدافع حرم شاهینشهر
چکیده
زمینه و هدف: کودکان اغلب اوقات را در فضاهای آموزشی با سطح استرس بالا سپری میکنند که خود مانع شکوفایی خلاقیت و رشد استعدادهای آنها میشود. به همین واسطه باید محیط مدارس متناسب با شرایط آنها و در جهت کاهش استرس در نظر گرفته شود. غیر از عوامل انسانی، شاخصهای بسیاری همچون (نور، تهویه، مبلمان، رنگ، فضای سبز و...) در میزان استرس موثر بوده که از مهمترین آنها فضای سبز است. پژوهش حاضر تاثیر وجود گیاهان را در فضای داخلی کلاس درس بر کاهش استرس دانشآموزان بررسی میکند.
روش بررسی: این پژوهش از نظر ماهیت و روش گردآوری دادهها، از نوع توصیفی-پیمایشی و گردآوری دادههای لازم با روش ایجاد فضای سبز شبه آزمایشگاهی در کلاسها انجام گرفته است. جامعه آماری در پیشآزمون کلیه دانشآموزان (178 نفر) مقطع تحصیلی چهارم و پنجم و ششم مدرسه شهدای مدافع حرم شاهینشهر در دو جنسیت بوده و از آن بین کودکانی که دارای سطح استرس متوسط به بالا (74 نفر) بودهاند به صورت هدفمند برای آزمایش انتخاب شدهاند. برای جمعآوری اطلاعات از پرسشنامه سنجش علائم استرس کودکان CSSS با طرح دو گروهی، پیشآزمون و پسآزمون از نوع لیکرت 2 درجهای (بلی، خیر) استفاده شده است. تجزیه وتحلیل دادههای حاصل با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه21.0، و تحلیل واریانس یک راهه ANOVA، برای استنباط معناداری مراحل تحقیق انجام شده است.
یافتهها: وجود گیاه در داخل کلاس با سطح احتمال 95% باعث کاهش استرس شده و از لحاظ آماری در مقطع چهارم دخترانه (0.00)، چهارم پسرانه (0.04)، پنجم پسرانه (0.00)، پنجم دخترانه (0.00)، ششم دخترانه (0.001) معنادار (P
) به دست آمده است.
بحث و نتیجهگیری: میانگینهای بهدستآمده از پرسشنامهها به صورت توصیفی و استنباطی، معنیداری بین حالت مختلف مراحل پژوهش را نشان میدهد که گواه بر این است که وجود گیاهان در فضای کلاس در مدارس ابتدایی در کاهش استرس دانشآموزان مؤثر است.
واژگان كليدي: گیاه، کلاس، مدارس ابتدایی، کاهش استرس
مقدمه و مبانی
کودکان به‌عنوان بخش مهمی از جامعـه و بزرگترین سرمایه آینده کشور هستند. برای داشتن فردایی بهتر، امروز بایستی به نیازهای این قشر توجه کرد و آنها را در محیط بهتری پرورش داد. دوران کودکی مهمترین زمان است که تمام ابعاد زندگی انسان آغاز میگردد (1) که در برخی موارد با فشارهای روانی همچون استرس همراه است (2). طولانی شدن استرسها مانعی جهت رشد خلاقیت و استعدادهای بالقوه آنان میشود (3). توجه به کودکان و سلامت آنها، سلامت آینده اجتماع را تأمین میکند (4). عوامل استرسزا در دوران کودکی متنوع و پیچیده است؛ در این میان، نقش خانواده و مدرسه مهمتر از بقیه موارد است (3). فضاهای آموزشی فضایی است که کودکان بیشتر اوقات خود را در آن سپری میکنند، به همین دلیل سلامت روان آنان در گرو چنین محیطی است (5). اين دسته از گروههاي سنی بیشتر اوقات خود را در محیط مدارس میگذرانند (6) و در طول دوران تحصیل با استرس زیادی روبهرو هستند (7). غیر از عوامل انسانی مانند سابقه خانوادگی، نقش مدیریت مدرسه و مهمتر از همه آموزگار مربوطه، عوامل زیاد دیگری نیز در مدارس بر افزایش استرس مؤثر هستند (8). یک دسته از عوامل محیط فیزيكی (شرايط ساختمانی، نور، رنگ، فرم، محیط فیزیکی و بهداشت محیط) است (5)، مطالعه در خصـوص استرس در سنين 7 تا 12 ساله بسيار محدود است و این در حالی است که متاسفانه اغلب مدارس کشور کیفیت لازمی را از نظر کالبد برای ایجاد محیط آرام و بدون استرس ندارند (9). بر اساس برآورد پژوهشهای مختلف در ایران، میزان شیوع استرس در دانش آموزان تا 8١ درصد گزارش شده است (10). برای کاهش این میزان روشهای مختلفی وجود دارد که یکی از آن موارد در حوزه روانشناسی محیط، ارتباط با محیطهای طبیعی است به خاطر نقشی که بر سلامت روان کودکان دارند به عنوان عنصر مهم تلقی میشود (11)، از ویژگیهای آن میتوان کمتر کردن اثرات منفی استرس در بین کودکان را عنوان کرد.
مناظر و تجربههای طبیعی پتانسیل مثبت برای جلب رضایت افراد و سلامتی آنها ایجاد میکنند؛ دو نظریه در این باره وجود دارد یکی اهمیت توجه مستقیم به طبیعت و دومی نظریه کاهش استرس میباشد (12). استفاده از عناصر طبیعی مانند گیاه و آب در طراحی فضاهای داخلی باعث حس طراوت و تازگی و القای آرامش میشود (13). فضاهای سبز سبب تأثیرات مفیدی بر سلامت افراد داشته (14) و اثرات مثبتی بر روی شرایط عاطفی و روانی افراد دارد (15). الریچ پیشبینی کرد که مناظر طبیعی استرس را کاهش میدهد، در حالی که محیطهای متراکم ساختمانی و با فضاهای باز و سبز کم، درمان استرس را به تأخیر میاندازند. (16). ارتباط نزديك با طبيعت، پيامدهاى مثبتی مانند لذت بردن و حس خوشى، تمدد اعصاب،كاهش ميزان استرس و تندرستى فيزيكى دارد (17).
فضاهای طبیعی می‌توانند باعث کاهش استرس و ایجاد احساس سرخوشی در فرد شوند. بسیاری از کودکان به محیطهای طبیعی پاسخ مثبت میدهند (18). آنها ذاتاً موجوداتی زیست دوست و طبیعت خواه متولد شدهاند. (19). بچهها به صورت ژنتيكى كششى احساسى و موروثى نسبت به طبيعت دارند (20). علاوه بر اين بچهها بازى در منظرهاى طبيعى دست نخورده را، به محيطهاى طراحی‌شده، بيشتر ترجيح ميدهند (21). محیطهای طبيعى به كودكان اين امكان را میدهد كه قسمت‌هایی از محيط اطرافشان را تغییر دهند (22). با توجه تمام دلایل ذکر شده مدرسه زیبا و سرسبز، یادگیری را آسان کرده، نشاط و شادابی را برای کودکان به ارمغان میآورد؛ در مقابل، مدرسه نامناسب و کثیف، تنگ و تاریک، خشک و بی‌روح ، خمودی و کسالت و افسردگی را برای دانشآموزان به همراه دارد و بر میزان یادگیری و حضور و بانشاط آنان در مدرسه تاثیر منفی میگذارد (23).
به همین واسطه تحقیقاتی برای بررسی تاثیر فضای طبیعی گیاهان در مدارس انجام گرفته؛ Han (24) به اثرات گیاهان داخلی بر روی روانشناسی، رفتار و سلامت دانشآموزان پرداخته و به این نتیجه رسیده است که دانشآموزانی که در ارتباط نزدیکی با فضای سبز هستند بلافاصله به طور قابل توجهی احساس برتری و سلامتی پیدا خواهند کرد. هان (24) گیاه Cinnamomum kotoense را عاملی مفید برای احساسات، رفتار و سلامت دانشآموزان تلقی کرده است. هان و هوگ (25) حتی سبز بودن 2٪ سطح کلاس را شاخصی آسایش پذیر میداند. چاولا و همکاران (26) معتقدند مناطق طبیعی در مدارس، دانش آموزان را قادر به فرار از استرس، تمرکز، ایجاد شایستگی و تشکیل گروههای اجتماعی حمایتی میکند. لی و سولیوان (27) هم دید کلاس به مناظر سبز را عاملی چشمگیر جهت بهبود توجه و استرس در دانشآموزان بیان کرده است. والنر (28) در مطالعه آزمایشی نشان دادهاند مطالعه در فضای سبز باعث بهبود سلامت و عملکرد شناختی دانشآموزان میشود.
اوانز (29) عواملی چون فشردهسازی مسکونی، منابع صوتی بیرونی، آلودگیهای هوایی مزمن را باعث افزایش اثر منفی و اختلالات رفتاری بیان میکند. همچنین اتا و همکاران (30) با بررسی محیطی فیزیکی در پیش دبستان از نظر روانشناسی محیطی، محیط یادگیری را ترکیبی از چندین عامل مختلف؛ فضای قابل استفاده مناسب، نویز، شرایط هوا، رنگ و نورپردازی میدانند.
تحقیقات مختلف رابطه مثبتی بین دسترسی به فضای سبز (محیط طبیعی) و سلامت روان را نشان میدهد، گیدلو و همکاران (31) كاهش فاصله تا فضاي سبز قابل استفاده را عاملی جهت كاهش طول درمان اختلال اضطرابي وآشفتگی میداند، نوتسفورد و همکاران (32) افرادی که در محیط طبیعی زندگی میکنند، دارای احساس امنیت، انرژی شناختی و روان شناختی بهبود یافته عنوان میکند.
با توجه به مباحث ارائه شده موضوع استرس در مدرسه علیالخصوص مدارس ایرانی موضوعی است که تاکنون کمتر به آن پرداخته‌شده است؛ در حالیکه بیتوجهی به آن پیامدهای ناگواری را به همراه خواهد داشت و از سوی دیگر توجه به آن میتواند موجب بهبود عملکرد دانشآموزان مدرسه شود، ضروری است که مطالعات در این زمینه گسترش یابد تا مدیران و معلمان در مدرسه به عوامل استرسزا در محیط مدرسه و کلاس درس خود آگاه باشند و توجه لازم را اتخاذ کنند. از این‌رو بررسی‌های فضاهایی که باعث کاهش استرس در کودکان و ایجاد سلامت روان آنها میشود ضرورت دارد. با توجه به مطالبی که ارائه شد هدف پژوهش حاضر ارزیابی میزان تاثیر حضور گیاهان در فضای داخلی کلاس مدارس ابتدایی بر کاهش استرس کودکان است.
روش بررسی
با توجه به هدف ذکر شده، پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش انجام تحقیق توصیفی-پیمایشی است. گردآوری دادههای لازم از طریق ایجاد فضای سبز شبه آزمایشگاهی در کلاسها انجام گرفته است. جامعه آماری مورد نظر در پیشآزمون این تحقیق را کلیه دانشآموزان مقطع تحصیلی چهارم و پنجم و ششم مدرسه شهدای مدافع حرم شاهین شهر به تعداد 178 نفر در دو جنسیت تشکیل دادهاند که بر اساس آخرین آمار و اطلاعات تعداد این اعضاء در پایه چهارم پسرانه (48 نفر)، چهارم دخترانه (23 نفر)، پنجم پسرانه (20 نفر)، پنجم دخترانه (20 نفر)، ششم دخترانه (34 نفر) و ششم پسرانه (33 نفر) و پسآزمون با گزینش دانشآموزان پر استرس؛ جامعه آماری پایه چهارم پسرانه (14 نفر)، چهارم دخترانه (14 نفر)، پنجم پسرانه (3 نفر)، پنجم دخترانه (16نفر)، ششم دخترانه (9 نفر) و ششم پسرانه (8 نفر) برای سنجش میزان کاهش استرس آنها تشکیل داده است. از هیچ کدام از دانشآموزان سابقه اختلالات جسمی یا روانی توسط والدین آنها گزارش نشده است. با گزینش دانشآموزان پر استرس؛ به دلیل در دست داشتن فهرست جامعه آماری، نمونهای 74 نفری به صورت هدفمند انتخاب شده است. در تحقیق حاضر برای جمعآوری اطلاعات از پرسشنامه سنجش عوامل استرس کودکان Csss (ولیزاده و همکاران،1389) با طرح دو گروهی، پیشآزمون و پسآزمون از نوع لیکرت2 درجهای (بلی، خیر)؛ استفاده شده است. تجزیه وتحلیل دادههای کمی حاصل از این تحقیق با استفاده از نرم افزار Spss نسخه 21.0 در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی انجام شد. در بخش آمار توصیفی مشخصههای آماری (میانگین) و در بخش آمار استنباطی آزمون تحلیل واریانس یک راهه Anova برای نشان دادن اختلاف آماری معناداری (0.05< P ) با سطح احتمال 95%0 برای تجزیه و تحلیل داده های روانشناختی مراحل تحقیق (پیشآزمون بدون گیاه و پسآزمون وجود گیاه) و استنباط فرضیه مورد استفاده قرار گرفته است.
یافته ها
هر کودکی به دلایل مختلف دچار سطحی از فشارهای روحی و روانی است. برای نتیجهگیری بهتر در این پژوهش کودکانی که از سطح استرس بالایی برخوردار بودهاند به عنوان حجم نمونه برای آزمایش انتخاب شدهاند. طیف سطح استرس بر اساس درصد به عدم استرس (0.00 تا 0.14)، استرس کم (0.15 تا 0.18)، استرس متوسط (0.19 تا 0.26)، استرس زیاد (0.27 تا 0.41)، استرس بسیار زیاد (0.42 تا 100) تقسیم میشوند. با این اوصاف در این بخش اطلاعات استنباطی که بیان کننده معنیداری سطح استرس متفاوت هر پایه تحصیلی (0.00) است به صورت جداگانه در جدول شماره (1) نشان داده شده است.
جدول شماره(1): معنی داری با سطح احتمال 95% بر اساس میزان استرس دانشآموزان توسط پرسشنامه علائم استرس csss در هر پایه تحصیلی
Table 1: Significance with 95% probability level based on students' stress level by csss stress symptoms questionnaire in each grade level
anova | بسیار شدید | شدید | بسیار زیاد | زیاد | متوسط | کم | بسیار کم | میزان استرس | پایه تحصیلی | ||||
sin | f | Mean square | df | Sun of squares | |||||||||
0.00 | 2.661 | 0.548 | 22 | 12.047 | 0.082 | 0.082 | 0.084 | 0.082 | 0.084 | 0.084 | 0.082 | sin | چهارم دخترانه |
0.00 | 3.664 | 0.713 | 23 | 16.405 | 0.74 | 0.053 | 0.053 | 0.053 | 0.052 | 0.063 | 0.087 | چهارم پسرانه | |
0.00 | 3.221 | 0.746 | 19 | 14.175 |
| 0.116 | 0.061 | 0.060 | 0.103 | 0.58 | 0.099 | پنجم دخترانه | |
0.00 | 2.301 | 0.431 | 19 | 8.190 |
|
|
|
| 0.066 | 0.066 | 0.072 | پنجم پسرانه | |
0.00 | 1.963 | 0.410 | 33 | 13.521 |
|
| 0.056 | 0.057 | 0.058 | 0.057 | 0.052 | ششم دخترانه | |
0.00 | 3.702 | 0.690 | 32 | 22.086 | 0.072 | 0.072 | 0.073 | 0.073 | 0.075 | 0.076 | 0.074 | ششم پسرانه | |
در جدول شماره (2)، یافتههای استنباطی بر اساس 95% اطمینان نسبت به فرضیه تحقیق (تغییر حجم گیاهان در داخل فضای کلاس بر کاهش علائم استرس دانشآموزان موثر است) به صورت جداگانه در هر کلاس بر اساس مقطع تحصلیی تنظیم شده و اختلاف معناداری هر کدام به صورت جداگانه به خاطر احتمال وجود تغییرهای تاثیرگذار در کلاسها مورد بررسی قرار گرفته است.
جدول شماره(2): معناداری پیشآزمون (بدون گل) و دو مرحله پسآزمون (با تغییرگلها) با سطح احتمال 95% در هر پایه تحصیلی
Table 1: Significance of pre-test (without flowers) and two post-test stages (with changing flowers) with 95% probability level in each grade level
Sig. | F | میانگین مربع | DF | مجموع مربعات | ANOVA | میانگین استرس در پسآزمون (حضورگیاه ) | میانگین استرس در پسآزمون (حضورگیاه ) | میانگین استرس در پیشآزمون (بدون گیاه) | پایه تحصیلی |
0.000 | 47.332 | 0.892 | 2 | 1.784 | بین گروهها | 28% | 30% | 49% | چهارم دخترانه |
|
| 0.019 | 75 | 1.413 | درون گروهها | ||||
گل حسن یوسف | گل پتوس | ||||||||
|
|
| 77 | 3.197 | مجموع | ||||
0.04 | 6.048 | 0.117 | 2 | 0.234 | بین گروهها | 33% | 33% | 50% | چهارم پسرانه |
|
| 0.019 | 75 | 1.451 | درون گروهها | ||||
گل حسن یوسف | گل پتوس | ||||||||
|
|
| 77 | 1.685 | مجموع | ||||
0.000 | 19.797 | 0.278 | 2 | 0.556 | بین گروهها | 14% | 23% | 48% | پنجم پسرانه |
|
| 0.014 | 75 | 1.052 | درون گروهها | ||||
گل شمدانی | گل حسن یوسف | ||||||||
|
|
| 77 | 1.608 | مجموع | ||||
0.000 | 26.516 | 0.576 | 2 | 1.152 | بین گروهها | 32% | 27% | 54% | پنجم دخترانه |
|
| 0.022 | 78 | 1.629 | درون گروهها | ||||
گل پتوس | گل رز | ||||||||
|
|
| 77 | 2.782 | مجموع | ||||
0.097 | 2.410 | 0.045 | 2 | 0.091 | بین گروهها | 20% | 27% | 49% | ششم پسرانه |
|
| 0.019 | 75 | 1.412 | درون گروهها | ||||
گل پتوس | گل رز | ||||||||
|
|
| 77 | 1.503 | مجموع | ||||
0.001 | 7.411 | 0.175 | 2 | 0.350 | بین گروهها | 21% | 16% | 46% | ششم دخترانه |
|
| 0.024 | 75 | 1.771 | درون گروهها | گیاه رز | گل شمدانی | ||
|
|
| 77 | 2.121 | مجموع |
در جدول شماره (2) میانگینهای پیشآزمون در پایه چهارم در جنسیت دخترانه از %49 بدون گل به 30% با حضور گل پتوس و 28% گل حسن یوسف کاهش پیدا کرده که نشان دهنده سطح استرس شدید در پیشآزمون و استرس زیاد (گل پتوس) و متوسط (گل حسن یوسف) در پسآزمون میباشد. ولی در همین پایه تحصلی در جنسیت مخالف با قرار دادن گیاهان در کلاس حدود %17 میزان استرس کاهش پیدا کرده است اما تفاوتی با تغییر نوع گیاه نشان داده نشده است. درصد بدون گیاه در پایه پنجم در جنسیت مذکر از 0.48 استرس بسیار زیاد به 23% (گل حسن یوسف) و 14% (گل شمدانی) رسیده است. همچنین در جنسیت مونث هم کاهش استرس را میتوان از مقایسه میزان %54 در پیشآزمون با 27% با گل رز و 32% گل پتوس به نتیجه رسید. در ادامه کاهش استرس دانشآموزان کلاس ششم دخترانه و پسرانه با مقایسه میانگینهای این جدول (پیشآزمون 0.49، 0.46و پسآزمون 27%، 21% گل رز ؛20% گل پتوس ؛16% گل شمدانی) شرح داده شد.
بر اساس یافتههای جدول وجود گیاه در داخل کلاس با سطح احتمال 95% باعث کاهش استرس شده است و از لحاظ آماری در مقطع چهارم دخترانه (0.00)، چهارم پسرانه (0.04)، پنجم پسرانه (0.00)، پنجم دخترانه (0.00)، ششم دخترانه (0.001) معنادار میباشد.
اما با توجه به نتایج تحلیل پسآزمون نسبت به پیشآزمون دانشآموزان کلاس ششم پسرانه کاهش استرس قابل قبولی داشتهاند ولی اختلاف معنی داری (0.097) نداشته است. این نتیجه تاثیر متغیرهایی افزایش دهنده استرس همانند: معلم، امتحان و... در کلاس را نشان داده است.
بحث و نتیجهگیری
یافتههای توصیفی و استنباطی به دست آمده از میانگین نمرات جداول (2) از آزمون علائم استرس دانشآموزان مقاطع چهارم، پنجم و ششم از دیدگاه خودشان بعد از حدود نیمی از سال تحصیلی در دو مرحله پیشآزمون (کلاس بدون گل) و پسآزمون (کلاس با گیاهان) نشان دهنده کاهش میانگینها با حضور گیاهان در فضای داخلی کلاسهای در دو جنسیت است که این موضوع نشان دهنده تاثیر بسیار زیاد فضای سبز بر کاهش استرس در کودکان در مدارس که بیشتر زمان آنها در این مکان سپری میشود میباشد.
در نتیجه میتوان متغیر محیطی فضای سبز را عاملی بسیار مهم در کاهش استرس دانشآموزان دانست و فضاهای کلاس را این‌گونه طراحی کرد تا در نهایت کودکان با محیط کالبدی متناسب با خود، توانایی انگیزش به تحصیل و خلاقیت و عوامل متداخل دیگر در رابطه با سلامتی فرد را کسب کند تا کودکی با آینده درخشان پا به عرصه جامعه گذارد. آنچه که مدرسه را برای کودکان به مکانی آرامشبخش تبدیل میکند و احساسات مثبت به آنها انتقال میدهد، ویژگیهای ممیزی آنمکان نسبت به دیگر مکانها میباشد. فضاهای آموزشی به علت وقت زیادی که کودکان در طی دوران اولیه زندگی در آن سپری میکنند و به واسطه ارتباط قوی که با آنها دارد میتواند به مکان خاص برای حفظ سلامت روان تبدیل شود. آنچه در مدارس امروز کشور ما تا به حال بیشتر مورد توجه بوده است، حضور فضای سبز در حیاط به عنوان منظر است که با وجود این که کودکان بیشتر زمان خود را در کلاسها به سر میبرند فضای سبز کلاس نادیده گرفته شده است. در حالیکه درگیر کردن تمام قوای حسی و ادراکی دانشآموزان با گیاهان در فضای داخلی میتواند احساس روحی و جسمی مثبتی در کودکان ایجاد کند تا آنها بتوانند با کمترین سطح استرس و فشار روانی به مهمترین هدف آموزش و پرورش که یادگیری است دست یابند.
در نتیجه فضای سبز کلاس یکی از عوامل بسیار تاثیرگذار در کاهش استرس تلقی میشود که در نتایج حاصل از پرسشنامههای ارائه شده از فضای شبهآزمایشگاهی در مدرسه مورد مطالعه مشهود است. این بررسی میدانی حاکی از ارتباطی معنادار میان سطح کمی و کیفی فضای سبز کلاسها با کاهش استرس میباشد. اما نتیجه دیگری که از تحلیلهای بهدستآمده میتوان گرفت این است که مدرسهای که از تمام امکانات متناسب با سن دانشآموزان برخوردار باشد و از نظر فضایی دارای زیبایی، محیط طبیعی، فضای سبز در داخل کلاسها باشد یا ارتباط بصری با فضای سبز بیرون برقرار کند میزان یادگیری و انگیزش و سلامت روانی و جسمی آنها جهت یادگیری مطالب با درک بهتر را فراهم آورد. ارتباط با گیاهان و منظر طبیعی در مدارس باعث بازسازی ذهنی، تمرکز، توانایی عملی کودکان و کاهش استرس آنها میشود.
منابع
1. Zardan, Meysam. (2015). The design of Kindergarten based on increasing the child's creativity. Master Thesis in Architecture. Shahid Bahonar University, Kerman.
2. Jafari, Faranak. (2004). Stressors in 13-year-old adolescents of selected middle schools in Kermanshah. Journal of Medical Science, Kermanshah University, 8(21), 38-42.
3. Tavakoli, Mahin (1996) Recognition of stressors caused by school environment. Teacher Magazine, (122) 4, 61 - 63.
4. Mahdi Nezhad, Jamal-al-ddin.,Ebrahim Damavandi. Majid, Sirous Sabri, Reza & Abbaspour, asadallah. (2012). The effect of natural play environments on the qualitative development of children's education. Education Technology, 6(4), 297-304..
5. Mahboudi, Maryam. Behbahani, Maryam & Daneshpour, Alireza. (2016). Investigating the effect of environmental factors in educational spaces on increasing mental health in children. National Conference on New Approaches in Regional Planning and Sustainable Development, Islamic Azad University, Marvdasht Branch
6. .Safari, Zeinab Mohammadzadeh, Zahra & Tavakoli, Maliha. (2015) The physical environment of schools and its role in students' mental health. International Conference on Humanities, Psychology and Social Sciences, Tehran: Ilia Capital of Ideas Managers Institute.
7. Asghari, Mehdi Nasiri, Parvin Monazzam, Mohammad Reza Gol Babaei, Farideh. Abbasi Nia, Marzieh. & Chavoshi, Masoumeh. (2016) Key thermal stress laws and standards for the prevention of heat-induced diseases. Journal of Occupational Medicine. 8 (4), 76-98.
8. Imam Qoli, Aqeel (2013) The quality of environment’s architecture and its relationship with mental health. National Conference on Humanistic Architecture and Urbanism. Islamic Azad University of Qazvin.
9. Valizadeh, Leila. Farnam, Alireza & Farshi, Rahkar. (2010) Stress symptoms in primary school children in Tabriz. Journal of Nursing and Midwifery. No. 19, pp. 12-5.
10. Abolghasemi, Abbas. Mehrabizadeh Honarmand, Mahnaz. Najarian, Bahman. & Shokrkon, Hossein. (2004) The effectiveness of immunization training therapy against stress and regular desensitization in students with test anxiety.Journal of Psychology. (29) 8, 3-21.
11. Flouri, E., Midouhas, E., & Joshi, H. (2014) The role of urban neighbourhood green space in children’s emotional and behavioural resilience. Journal of Environmental Psychology, 40, 179–186.
12. Tabatabaiyan, Maryam. AbbasAlizadeh, Sanaz. & Fayyaz, Rima. (2014) Investigating of the effect of nature on child creativity. Armanshahr Architecture and Urban Planning, No. 17.
13. Azemati, Hamid Reza Pourbaqer, Somayyeh. & Mohammadi, Mona. (2017) The role of daylight and natural landscape on stress reduction in educational spaces. First International Conference of Culture, Psychopathology and Education. Tehran: Al-Zahra University.
14. Frumkin, H. (2001) Beyond toxicity human: Health and the natural environment. American Journal of Preventive Medicine, 20, 234e240.
15. Hartmann, P. & Apaolaza-Ibáñez, V. (2010) Beyond savanna: An evolutionary and environmental psychology approach to behavioral effects of nature scenery in green advertising. Journal of Environmental Psychology, 30(1), 119e128.
16. Velarde, M. D., Fry, G., & Tveit, M. (2007) Health effects of viewing landscapes–Landscape types in environmental psychology. Urban Forestry & Urban Greening, 6(4), 199-212.
17. Kaplan, R. & Kaplan, S. (1989) The Experience of Nature. New York: Cambridge.Velarde MD, Fry G, Tveit M.(2007). Health effects of viewing.
18. Kianian, Priya. & Mohammad Rasool, Parvaneh. (2015) Principles of designing children's playgrounds with an approach to promoting creativity. The first annual conference of architectural, urban planning and urban management research. Yazd: Safiran –e- Rah –e- Mehrazi Institute of Architecture and Urban Planning.
19. Qasemlui, Setareh. & Ahadi, Parisa. (2015) The effect of form, structure and green space in creating a sense of security in designing a child-friendly space. National Conference on Urban Planning, Architecture, Civil Engineering and Environment. Shirvan: Rahjooyan –e- Paya Shahr –e- Atrak Institute and Payashahr Journal.
20. Wilson, Ruth (1993) Fostering a sense of wonder during the early childhood years. Columbus, OH: Greyden.
21. Cunningham, C, Jones, M and Taylor, N (1994) The child-friendly neighbourhood: some questions and tentative answers from Australian research, International Play Journal, vol 2, pp 79-95
22. Chillman, Barbara (2004) Do School Grounds Have a Value as an Educational Resource in the Secondary Sector? Sussex University. Learning through Landscapes.
23. Pirzadeh, Asieh. Sharifirad, Gholam Reza. & Oruji, Muhammad Ali. (2010) Comparison of environmental health status of public elementary schools in different areas of Isfahan in 2007-2008. Health system research. 6 (1).
24. Han, K. T. (2009) Influence of limitedly visible leafy indoor plants on the psychology, behavior, and health of students at a junior high school in Taiwan. Environment and Behavior, 41(5), 658-692.
25. Han, K. T., & Hung, C. Y. (2011) Influences of plants and their visibility, distance, and surrogate in a classroom on students’ psycho-physiology. Journal of Architecture and Planning, 12, 1-22.
26. Chawla, L., Keena, K., Pevec, I., & Stanley, E. (2014) Green schoolyards as havens from stress and resources for resilience in childhood and adolescence. Health & Place, 1-13.
27. Li, D., & Sullivan, W. C. (2016) Impact of views to school landscapes on recovery from stress and mental fatigue. Landscape and Urban Planning, 148, 149-158.
28. Wallner, P., Kundi, M., Arnberger, A., Eder, R., Allex, B., Weitensfelder, L., & Hutter, H. P. (2018) Reloading pupils’ batteries: Impact of green spaces on cognition and wellbeing. International journal of environmental research and public health, 15(6), 1205.
29. Evans, G. W. (2006). Child development and the physical environment. Annu. Rev. Psychol., 57, 423-451.
30. Ata, S. Deniz. A .Akman ,B (2012)The physical environment factors in preschools in terms of environmental psychology: a review. Procedia - Social and Behavioral Sciences .46 .2034 – 2039.
31. Gidlow, Christopher J , Randallb,Jason Gillmana, Jamie. Smitha,Graham R. Jonesa, Marc V. (2016) Natural environments and chronic stress measured by hair cortisol .Landscape and Urban Planning .148 61–67.
32. Nutsford ,D., Pearson, A.L. Kingham, S. (2013) An ecological study investigating the association between access to urban green space and mental health.public health,127,1005-1011.
