گونه‌شناسی روابط صوفیان با هندوها از دوره میانه تا سلطنت گورکانیان هند

الموضوعات :

محمد منتظری ¹ (دانشجوی دکتری رشته ادیان و عرفان، گروه الهیات، دانشکده علوم انسانی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
شهرام پازوکی ² (استاد مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران)
محمودرضا اسفندیار ³ (دانشیار گروه ادیان و عرفان، دانشکده علوم انسانی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 21 الأحد , شوال, 1443 تاريخ التأكيد : 21 الأحد , شوال, 1443 تاريخ الإصدار : 19 الأحد , رجب, 1443

الکلمات المفتاحية: صوفیان هند, آیین هندویی, شبه‌قاره, دوره میانه, گورکانیان هند,

ملخص المقالة :

تصوف در دوره‌های مختلف تأثیرات متفاوتی بر افکار هندوان گذاشت، همچنانکه تأثیرات بسیاری نیز از ایشان پذیرفت. صوفیان بسته به اینکه به چه دوره‌ای در تاریخ شبه‌قاره تعلق داشتند، در کدام قسمت از این سرزمین مستقر شدند و از چه جریان‌های رایجی در تمدن اسلامی زمان خود متاثر بودند، مناسبات متفاوتی با هندوان برقرار کردند. این مناسبات به طور‌ کلی صوفیان را در شمار یکی از سه مکتب تصوف راست‌کیش، فلسفی و عامّه قرار می‌داد. در یک تقسیم‌بندی کلی این سه مکتب به شش گونه مختلف ظاهر شده که می‌توان برای هر یک مصادیق تاریخی روشنی ارائه کرد. این روابط شش‌گانه را می‌توان به شکل تطبیق، تعامل، تحول، جذب، پذیرش و نهایتا تقابل صورت‌بندی کرد. این پژوهش بر آن است تا به طور اجمالی این طبقه‌بندی را با تکیه بر شواهد تاریخی، انتظام بخشد. بازه این تحقیق بین قرن سوم هجری، یعنی زمانی که تصوف در هند به شکل معناداری حضور خود را آغاز کرد، تا قرن دهم هجری، اوایل سلطنت گورکانی، است.

المصادر:

- قرآن کریم

- اسفندیار، کیخسرو، دبستان مذاهب (جلد ۱)، رحیم رضازاده ملک (تصحیح)، تهران، طهوری، ۱۳۶۲ ش.

- امیر خورد، محمّد مبارک علوی کرمانی، سیر الاولیاء، دهلی، مطبع محب هند، ۱۳۰۲ ق.

- انصاری، محمّد رضا، تذکره حضرت سید صاحب بانسوی، لکهنو، افسیت پریس گورکهپور، ۱۹۸۶ م.

- بدائونی، عبدالقادر بن ملک شاه، منتخب التواریخ، (جلد ۲)، منشی احمد علی(تصحیح)، کلکته، کالج پریس، ۱۸۶۵ م.

- ‌جهان‌آبادی چشتی، کلیم الله، کشکول کلیمی فارسی (چاپ سنگی)، دهلی، مطبع مجتبایی، ۱۳۰۸ ق.

- چشتی، محمّد علی اصغر، جواهر فریدی، یعنی تذکره فریدیه، فضل‌الله نقش‌بندی مجددی (ترجمه، اردو)، پنجاب، مکتبه بابا فرید، ۲۰۱۲ م.

- شایگان، داریوش، ادیان و مکتب‌‌های فلسفی هند، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۶. ج۱ و ۲.

- علّامی فهّامی، ابوالفضل بن مبارک ناگوری، آئین اکبری. (جلد ۲) هنری بلخمن (ویراستار)، کلکته، ایشیاتَک سوسیتی اف بنگال، ۱۸۷۷ م.

- گنگوهی، عبدالقدوس،‌ مکتوبات قدوسیه، واحد بخش سیال چشتی صابری (ترجمه)، لاهور، الفیصل، ۲۰۱۰ م.

- مجددی، غلام علی عبدالله، مقامات مظهریه، استانبول، مکتبة الحقیقة، ۱۹۹۰ م.

- مجددی، شاه غلامعلی عبدالله، حالات و مقامات میرزا جان جانان مظهر، لاکهنو، مطبع احمدی، ۱۲۶۹ ق.

- نظامی، خلیق احمد صاحب، تاریخ مشایخ چشت، عمید الرحمن عثمانی (به کوشش)، دهلی، ندوة المصنفین، ۱۹۸۵ م.

- همدانی، میر سیدعلی، ذخیره‌الملوک، سید محمود انواری (تصحیح)، تبریز، موسسه تاریخ و فرهنگ ایران ۱۳۵۸ ش.

- Ahmad, Aziz, Studies in Islamic Culture in the Indian environment. Oxford, Clarendon Press, 1964.

- Askari, S.H., and Q. Ahmad (Ed.), A Comprehensi Askari e History of Bihar II, Patna, Kashi Prasad Jayaswal Research Institute, 1984.

- Eaton, Richard Maxwell, Sufis of Bijapur, 1300-1700, New Delhi, Munshiram Manoharlal, 2011.

- Elliot, H. M., The History of India as Told by Its Own Historians, the Muhammadan Period, (Vol. II, pp. 513-49), John Dowson (ed.), London, Trübner & Co, 1869.

- Ernst, Carl W., Persecution and Circumspection in Shattāri Sufism. In Islamic mysticism contested: thirteen centuries of controversies and polemics, (Vol. 29), I. J. F. de Jong, and Bernd Radtke (ed.), Leiden, Brill, 1999.

- Habib, Muhammad, Chishti Mystic Records of the Sultanate Period. In Politics and Society during the Early Medieval Period (pp. 385-433). Khaliq Ahmad Nizami (ed.), New Delhi, People's Publishing House for the Centre of Advanced Study, 1974.

- Johns, Anthony Hearle, Islam in South Asia. In The Encyclopedia of Religion, (Vol. 7, pp. 390-404), Mircea Eliade (ed.), New York, Macmillan publishing company, 1987.

- Kachru, Braj B., Kashmiri literature, (Vol. 4), Waiesbaden, Otto Harrassowitz, 1981.

- Massignon, Louis, Essay on the Origins of the Technical Language of Islamic Mysticism, Benjamin Clark (Transl.), Indiana, University of Notre Dame Press, 1997.

- Nizami, Khaliq Ahmad, Studies in Medieval Indian History and culture. Allahabad, Kitab Mahal, 1966.

- Rashid, Abdur, Society and Culture in Medieval India 1206-1556 AD., Calcutta, Mukhopadhyay, 1969.

- Rizvi, Saiyid Athar Abbas, A History of Sufism in India, Early Sufism and its History in India to 1600 AD. (Vol. 1), New Delhi, Munshiram Manoharlal, 1978.

- Sen, Dineshchandra, The Folk Literature of Bengal, Delhi, University of Calcutta, 1920.

- Sharif, Jafar, Islam in India or the Qanun-i-Islam, the Customs of Musalmans of India, G. A. Herklots (Transl.), New Delhi, Oriental Books Reprint Cooperation, 1972.

- Subhan, John A., Sufism: Its saints and shrines, An Introduction to the Study of Sufism with Special Reference to India, Lucknow, Lucknow Publishing House, 1938.