بررسی واژه «ذَرَأ» در قرآن و متون مقدس یهودی-مسیحی

الموضوعات :

محمود مکوند ¹ , الهام شیرمحمدی ²

1 - گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی

تاريخ الإرسال : 12 السبت , رمضان, 1442 تاريخ التأكيد : 12 السبت , رمضان, 1442 تاريخ الإصدار : 07 الجمعة , رجب, 1442

الکلمات المفتاحية: «ذَرَأ», قرآن, متون مقدس یهودی- مسیحی, ریشه‌شناسی, مطالعه تطبیقی, استعاره مفهومی,

ملخص المقالة :

پژوهش حاضر با نگاهی تطبیقی به بررسی واژه ذَرَأ در قرآن و متون مقدس یهودی-مسیحی پرداخته است و با رویکردی تاریخی بر ریشه شناسی این واژه در زبان های عربی، عبری، سریانی و آرامی متمرکز شده است. یک تحلیل ریشه شناختی در تبیین برخی الگو های حاکم بر ابدال ها و پدیده های آواشناختی میان زبان های پیش گفته سودمند است. این تحلیل ارتباط میان صورت های ذَرْء و ذَرْو را و نیز ابدال همخوان عبری ה (هِه) به صامت های همزه و واو را در زبان عربی توضیح می دهد. هم‌چنین این پژوهش نشان می دهد که استعاره مفهومی آدمیان، خرمن هستند در قرآن و متون مقدس یهودی-مسیحی به کار رفته است. در استعاره فوق حوزه مبدأ، خرمن و حوزه مقصد، آدمیان هستند. هم‌چنین سویه مورد تأکید، اشتمال بر دو بخش سَره و ناسره یا ارزشمند و بی ارزش است. بنا بر پژوهش حاضر، متون مقدس پیش گفته متناسب با جهان بینی مخاطبان نخستین خود برای بیان موثر آن دسته از مقاصد و آموزه های تربیتی و فرهنگی که به امور انتزاعی مرتبط هستند از زبان استعاری بهره برده اند. توجه نکردن به این زبان و ویژگی های آن می تواند مفسران را گرفتار مفاهیم جاافتاده ای کند که در طی سده ها در تفاسیر تکرار شده اند و یا اساساً در سده های بعدی در جهان اسلام شکل گرفته اند.

المصادر:

• قرآن کریم.


• ابن­فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1420ق.


• ابن‏عاشور، محمدطاهر، التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی‏، 1420ق.


• ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1414ق.


• ابن یعیش، ابوالبقاء، شرح المفصل، بیروت، دارالکتب العلمیۀ، بی­تا.


• ابوالفتوح رازى، حسین بن على‏، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن‏، مشهد، آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهشهاى اسلامى، 1408ق.


• ارفع، سید کاظم، ترجمه قرآن، تهران، مؤسسه تحقیقاتى و انتشارات فیض کاشانى، 1381ش.


• آرلاتو، آنتونی، درآمدی بر زبانشناسی تاریخی، ترجمه دکتر یحیی مدرسی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1384ش.


• ازهری، محمد بن أحمد، تهذیب اللغة، تحقیق محمد عوض مرعب، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 2001م.


• اﺳﻔﺮاﻳﻨﻰ، ﺷﺎﻫﻔﻮر ﺑﻦ ﻃﺎهر، تاج اﻟﺘﺮاﺟﻢ ﻓﻰ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﺮآن ﻟﻼﻋﺎﺟﻢ، ﺗﻬﺮان، ﻋﻠﻤﻰ و ﻓﺮﻫﻨگی، 1375ش.


• الهى قمشه‏اى، مهدى، ترجمه قرآن، قم، انتشارات فاطمة الزهراء، 1380ش.


• انصاریان، حسین،‏ ترجمه قرآن، قم، انتشارات اسوه، 1383ش.


• آیتى، عبدالمحمد، ترجمه قرآن، تهران، انتشارات سروش، 1374ش.


• جوهری، اسماعیل بن حماد، صحاح، بیروت، دارالعلم الملایین، 1404ق.


• خرمشاهی، بهاء الدین، ترجمه قرآن، انتشارات نیلوفر، 1374ش.


• فراهیدى ، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، انتشارات هجرت، 1410ق.


• دیوان عُبید بن الابرص، شرح اشرف ‌احمد عدره، بیروت، دارالکتاب العربی، 1414ق.


• دیوان مثقِّب عبدی، تحقیق حسن کامل الصیرفی، مصر، معهد المخطوطات العربیة، 1971م.


• راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق- بیروت، دارالعلم- الدارالشامیة، 1412ق.


• رشیدرضا، محمدرشید­ بن علی­ رضا، تفسیر القرآن الحکیم (تفسیر المنار)، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1990م.


• رهنما، زین‏العابدین‏، قرآن مجید با ترجمه و جمع‏آورى تفسیر، تهران، سازمان اوقاف، 1354ش.


• زمخشرى، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، دارالکتاب العربی، بیروت، 1407ق.


• سور آبادى، ابوبکر عتیق بن محمد، تفسیر سور آبادى، تهران، فرهنگ نشر نو، 1380ش.


• شاه ولى‏الله دهلوی، احمد بن عبدالرحیم، ترجمه قرآن، مفسر حسین بن علی کاشفى، ایران- سراوان‏، کتابفروشى نور، بی­تا.


• طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق.


• طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.


• طبری، محمد بن جریر، ترجمه تفسیر طبری، گروه مترجمان، تهران، توس، 1356ش.


• همو، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه، 1412ق.


• طوسى، محمد بن حسن، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربى، بی­تا.


• فخررازى، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، داراحیاء التراث العربى، 1420ق.


• فرج، مراد، ملتقی اللغتین العبریة و العربیة، اسکندریة، مطبعة السفیر، 1936م.


• فولادوند، محمدمهدى‏، ترجمه قرآن، تهران، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى، 1418ق.


• کاویان‏پور، احمد، ترجمه قرآن، تهران، انتشارات اقبال، 1372ش.


• لیکاف، جورج و مارک جانسون، استعاره­هایی که با آنها زندگی می­کنیم، ترجمه جهانشاه میزابیگی، آگه، 1397ش.


• مشکور، محمدجواد، فرهنگ تطبیقی عربی با زبان‌های سامی و ایرانی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1357ش.


• مصطفوى، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360ش.


• همو، تفسیر روشن، تهران، مرکز نشر کتاب، 1380ش.


• مکارم شیرازى، ناصر، ترجمه قرآن، قم، دارالقرآن الکریم، 1373ش.


• همو، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1374ش.


• میبدى، رشیدالدین احمد بن ابى سعد، کشف الأسرار و عدة الأبرار، تهران، انتشارات امیر کبیر، 1371ش.


• نسفى، ابوحفص نجم‏الدین محمد، تفسیر نسفى، تهران، انتشارات سروش، 1367ش.


• نوبری، عبدالمجید صادق، ترجمه قرآن، تهران، انتشارات اقبال، 1396ش.


• نیشابورى، محمود بن ابو الحسن، إیجازالبیان عن معانی القرآن، بیروت، دار الغرب الاسلامى، 1415ق.


• Arberry, A.j., The Koran Interpreted: A Translation, New York. Simon & Schuster, 1996.


• Bell, R, The Qur'ān, Translated with a Critical Rearrangement of the Surahs, Edinburgh: T. &T. Clark, 1960.


• Blachère, R, Le Coran, traduit de l’arabe, Paris: G. P. Maisonneuve & LaRose, 1966.


• Brockelmann, Carl, Lexicon syriacum, Halle: Niemeyer, 1928.


• Brown, Keith & Jim Miller, The Cambridge Dictionary of Linguistics,   University Printing House, Cambridge, 2013.


• Bussmann, Hadumod, Dictionary of Language and Linguistics, London: Taylor & Francis e-Library, 2006.


• Chouraqui, A., Le Coran, l’Appel, Paris: Robert Laffont, 1990.


• Crystal, David, A Dictionary of Linguistics and Phonetics, 6th Edition, Blackwell Publishing, 2008.


• Gesenius, H. W. F, Gesenius' Hebrew and Chaldee Lexicon to the Old Testament Scriptures: Numerically Coded to Strong's Exhaustive Concordance, with an English Index of More Than 12,000 Entries, Samuel Prideaux Tregelles (tr.), Baker Book House, 1979.


• Jastrow, Marcus, A Dictionary of the Targumim, the Talmud Babli and Yerushalmi, and the Midrashic Literature, Germany: Leipzig: printed by W. Drugulin, 1903.


• Lane, E.W, Arabic- English Lexicon, London: Willams & Norgate, 1863.


• Omar, Abdul Mannān, The Dictionary of the Holy Qur’ān (Arabic Words – English Meanings, with Notes), Hockessin (Delaware, USA): Noor Foundation-International Inc, 2005.


• Paret, R, Der Koran, Kohlhammer, Stuttgart, 1966.


• Payne Smith, Robert, A Compendious Syriac Dictionary, Oxford: Clarendon, 1903.


• William, Jennings, Lexicon to the Syriac New Testament, Oxford, Clarendon Press, 1926.


• Wilson, William, The Bible Student´s Guide, United States, Macmillan, 1870.


• Zammit, Martin R, A comparative Lexical Study of Qur’ānic Arabic, Leiden, Brill, 2002.


• https://www.bible.com/bible/904


• https://www.bible.com/fa/bible/118 هزاره نو:


• Online text of the Comprehensive Aramaic Lexicon: http://cal.huc.ed