جاناتان زیتل اسمیت: تأملی در معنا و مفهوم مقایسه در مطالعات ادیان

الموضوعات :

محسن اویسی ¹ , مهدی لک زایی ² , ابوالفضل محمودی ³

1 - دانش‌آموختۀ دکتری ادیان ‌و عرفان، دانشگاه ادیان ‌و مذاهب، ایران، قم
2 - استادیار دانشگاه ادیان ‌و مذاهب، ایران، قم
3 - گروه ادیان و عرفان، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 12 الأحد , ربيع الثاني, 1444 تاريخ التأكيد : 12 الأحد , ربيع الثاني, 1444 تاريخ الإصدار : 25 الثلاثاء , محرم, 1444

الکلمات المفتاحية: روش‌شناسی ادیان, دین‌پژوهی مقایسه‌ای, روش ریخت‌شناسی و ساختاری, طبقه‌بندی ادیان, مقایسه تفاوت-مدار,

ملخص المقالة :

جاناتان زیتل اسمیت از مهم‌ترین منتقدان رویکرد دین‌پژوهی تطبیقی میرچا الیاده می‌باشد که آثاری در زمینه هایی نظیر روش‌شناسی مقایسه‌ای، طبقه‌بندی ادیان و نیز دین در جهان معاصر پدید آورده است. تمرکز یک‌جانبه بر تشابه و همسان‌پنداری و کشف الگوهای مشابه در مطالعات تطبیقی ادیان، رویکرد الیاده بود که روش پژوهشی غالب در مطالعات ادیان شده است. در واقع مهم‎ترین نقد بر مکتب الیاده، عدم التفات جدّی به جزئیات تاریخی، زمینه‎های فرهنگی و اجتماعی، عناصر اقتصادی و سیاسی در دین‌پژوهی می‌باشد. زیتل اسمیت، روش تطبیقی الیاده را به استعمار موضوع پژوهش متهم نموده و تطبیق را تنها نشانگر عوامل مشترک و مشابه ندانسته است. او در پی ارائه یک الگوی تطبیقی بینابینی دربردارنده تفاوت‌ها و نیز شباهت‌ها بوده و به بررسی و نقد روش‌های اصلی تطبیق - قوم‌شناختی‌، دایره المعارفی، ریخت‌شناختی، تکاملی و مـقایسه کـل‌نگرانه الگـوهای‌ دینی- می‌پردازد. در نهایت، رویکرد مورفولوژیکی- ساختاری با تاکید بر مفاد تاریخی و انسان‌شناختی را روش تطبیقی مقبول تری نسبت به بقیه می داند.

المصادر:

• اسمیت، جاناتان ز، «جادوی مقایسه در علوم دینی»، ترجمه‌ آمبرتو چیکتی و حجت ماهی، معارف، 67(1)، ۱۳۸۸، 64-82.


• فریزر، جیمز جرج، شاخه‌ زرین: پژوهشی در جادو و دین، ترجمه‌ کاظم فیروزمند، تهران، آگاه،۱۳۸۳.


• ‏‫‏‫ودورث، رابرت، مکتبهای روانشناسی، ترجمه‌ غلامرضا بهرامی و جواد نوربخش، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۴۸.


• Asad, Talal, Genealogies of Religion: Discipline and Reasons of Power in Christianity and Islam, Baltimore, Johns Hopkins University Press,


• Benedict, Ruth, Patterns of Culture, Vol. 8, U.S.A, Houghton Mifflin Company, 1934.


• Craighead, W. Edward, The concise Corsini encyclopedia of psychology and behavioral science (3rd ed), Charles B. Nemeroff (eds.), Hoboken, John Wiley & Sons, 2004.


• Doniger, Wendy. The Implied Spider: Politics and Theology in Myth, U.S.A, Columbia University Press. 2011.


• Eggan, Fred, "Social Anthropology and the Method of Controlled Comparison", American Anthropologist, 56(5), 1954, p743–763.


• Eliade, M., The Quest, History and Meaning in Religion, Chicago, University of Chicago Press, 2013.


• Eliade, Mircea, The Sacred and the Profane, U.S.A, Columbia University Press, 1992.


• Chisholm, "Hartley, David", the Encyclopædia Britannica, Uk, Cambridge Press, 1911.


• Jourdan, L. H., Comparative Religion: its Genesis and Growth, London, Forgotten Books, 2003.


• Klimkeit, Hans J.,” Muller F. Max”, The Encyclopedia of Religion, In L. Jones & M. Eliade (eds.), Vol.10, U.S.A, 1987.


• Malinowski, Bronislaw, Crime and Custom in Savage Society, U.S.A, Helix. 2018.


• Nesse, Randolph M., Evolution, Culture, and the Human Mind, M. Schaller (ed.), Psychology Press, New York, 2010.


• Paden, E. William, “Comparative Religion”, The Routledge Companion to the Study of Religion, John R. Hinnells (ed.), London and New York, 2005.


• William E.,"Comparative Religion", Encyclopedia of Religion, In L. Jones & M. Eliade (eds.),Vol. 3, U.S.A, Macmillan, 2005.


• Roscoe, Paul, "The Comparative Method", The Blackwell Companion to the Study of Religion, Robert A. Segal(ed), U.S.A, 2006.


• Roscoe, Paul, "The Perils of “Positivism” in Cultural Anthropology", American Anthropologist, 97(3), U.S.A, 1995.


• Sanders, E. P.,"Patterns of Religion in Paul and Rabbinic Judaism: A Holistic Method of Comparison", The Harvard Theological Review, 66(4), Londan, 1973, p 455–478.


• Sharma, Arvind, To the Things Themselves, New York, Berlin, 2001.


• Sharpe, E.J., Comparative Religion: A History, New York, Open Court, 1975.


• Smart, Ninian, "Study of Religion", the New Encyclopedia Britanica, New York, Britanica Press, Vol. 15, 1995.


• Smith, Jonathan Z., "Classification", Guide to the Study of Religion, R. McCutcheon &W. Braun (eds.), NewYork, Continuum, 2000.


• Smith, Jonathan Z., Drudgery Divine: on the comparison of early christianities and the religions of late antiquity, London, University of London Press, 1990.


• Smith, Jonathan Z., Imagining Religion: From Babylon to Jonestown, Chicago, The University of Chicago Press, 2013.


• Smith, Jonathan Z., Relating Religion: essays in the study of religion, Chicago, University of Chicago Press. 2004.


• Smith, Jonathan Z., to take place: toward theory in ritual, Chicago, University of Chicago Press, 2010.


• Stein, Rebecca L & Stein, Philip L, the Anthropology of Religion: Magic and Witchcraft, New York, Routledge, 2017.


• Sun, Allan, "Chasing One’s Tail: Some Reflections on the Methodologies of Mircea Eliade and Jonathan Z Smith", Sydney Studies in Religion, 2008.‏