تعیین برنامه سیاستی مناسب برای حفاظت منابع آب در دشت قزوین
الموضوعات :
محمد مهدی مظفری
1
(استادیار؛ گروه مدیریت صنعتی؛ دانشکده علوم اجتماعی؛ دانشگاه بین‌الملل امام خمینی (ره)؛ قزوین؛ ایران)
الکلمات المفتاحية: حفاظت منابع آب, برنامهریزی ریاضی مثبت, راهکار سیاستی مناسب, دشت قزوین,
ملخص المقالة :
حفاظت از منابع آب سطحی و زیرزمینی نیازمند ارائه راهکارها و سیاست های مناسبی است که لازمه آن شناخت بیشتر رفتار کشاورزان می باشد. به همین منظور، در این مطالعه برای بررسی رفتار کشاورزان در استفاده از آب های سطحی و زیرزمینی و تعیین برنامه سیاستی مناسب برای حفاظت منابع آب دشت قزوین، از مدل برنامهریزی ریاضی مثبت (PMP) و رهیافت تابع تولید با کشش جانشینی ثابت (CES) استفاده شد. راهکارهای مورد بررسی شامل افزایش قیمت آب آبیاری و کاهش منابع آب در دسترس بود که هر یک تحت سناریوهای مختلف ارزیابی شدند. داده های مورد نیاز در این مطالعه مربوط به سال زراعی 93-1392 است که از طریق مراجعه به ادارات ذی ربط در استان قزوین جمع آوری شد. نتایج نشان داد که هر دو راهکار مورد بررسی در این تحقیق منجر به صرفه جویی در مصرف آب آبیاری شده، اما میانگین تغییرات بازده برنامه ‍ای با به کارگیری سیاست کاهش آب آبیاری در دسترس و افزایش قیمت آب آبیاری به‌ترتیب 15/94 و 27/61 درصد کاهش می‌یابد. میزان بهره‌وری اقتصادی آب آبیاری نیز در شرایط اعمال سیاست های فوق، به ترتیب بین 0/435 تا 0/331 و 0/434 تا 0/230 هزار ریال در مترمکعب تغییر می کند. به همین منظور، اعمال سیاست کاهش آب آبیاری در دسترس با توجه به کاهش کمتر بازده برنامه ای و بهره وری اقتصادی آب بیشتر، برای حفاظت منابع آب سطحی و زیرزمینی دشت قزوین پیشنهاد شد.
بخشی، ع.، دانشور کاخکی، م. و مقدسی، ر. 1390. کاربرد مدل برنامهریزی ریاضی مثبت به منظور تحلیل اثرات سیاستهای جایگزین قیمتگذاری آب آبیاری در دشت مشهد. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 25(3): 294-284.
بلالی، ح. 1389. بررسی تأثیر سیاستهای قیمتی و کشاورزی بر حفظ منابع آب زیرزمینی، مطالعه موردی دشت بهار. پایاننامه دکتری رشته اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس.
بلالی، ح.، خلیلیان، ص. و یوسفی، ع. 1390. بررسی راهبردهای منابع آب در اقتصاد ایران با استفاده از الگوی تعادل عمومی. مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی، 25 (1): 123-109.
پرهیزکاری، ا. و صبوحی، م.1391. تعیین الگوی بهینه کشت در جهت پایداری منابع آب با در نظرگرفتن حداقل و
حداکثر منابع موجود در منطقه (رهیافتی از مدل برنامهریزی خطی فازی). سومین کنفرانس مدیریت جامع منابع آب، 12 و 13 شهریور ماه، دانشگاه ساری، دانشکده منابع طبیعی.
پرهیزکاری، ا. 1392. تعیین ارزش اقتصادی آب آبیاری و پاسخ کشاورزان به سیاستهای قیمتی و غیرقیمتی در استان قزوین. پایاننامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، 135 صفحه.
پرهیزکاری، ا. 1394. تعیین ارزش اقتصادی آب آبیاری و تحلیل اثرات خشکسالی بر الگوی کشت و سود ناخالص کشاورزان (مطالعه موردی: دشت قزوین). گزارش نهایی طرح تحقیقاتی بنیاد ملی نخبگان، شماره مصوب طرح: 93111-30-30-2، 217 صفحه.
پرهیزکاری، ا. و صبوحی، م. 1392. تحلیل اثرات اقتصادی و رفاهی تشکیل بازار آب آبیاری در استان قزوین. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 27(4): 338-350.
پرهیزکاری، ا.، مظفری، م.م.، شوکت فدایی، م. و محمودی، ا. 1394. ارزیابی کمآبیاری توأم با کاهش آب در دسترس راهکاری برای حفاظت منابع آب در دشت قزوین. نشریه حفاظت منابع آب و خاک، 5 (1): 67-80.
پرهیزکاری، ا.، صبوحی، م. و ضیائی، س. 1392. شبیهسازی بازار آب و تحلیل اثرات سیاست اشتراکگذاری آب آبیاری بر الگوی کشت تحت شرایط کمآبی. اقتصاد و توسعه کشاورزی، 27(3): 252-242.
حسین زاد، ج. 1387. نقش سیاستهای قیمتی در مدیریت تقاضای آب کشاورزی. سومین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران، دانشکده عمران، دانشگاه تبریز.
زارع مهرجردی، م. 1386. ارزشگذاری آبهای زیرزمینی در بخش کشاورزی: مطالعه موردی شهرستان کرمان. رساله دکتری اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس.
سازمان کل مطالعات و بررسیهای اقتصادی. 1393. خلاصه سیمای آب و هوا، اقلیم و منابع آب استان قزوین.
شرکت مدیریت منابع آب ایران. 1393. دفتر مطالعات پایه منابع آب، گروه آبهای زیرزمینی.
شاهرودی، ع. و چیذری، م. 1385. تحلیل حیطههای رفتاری کشاورزان استان خراسان رضوی در زمینه مدیریت بهینه آب کشاورزی: مقایسه مشارکت کنندگان و غیرمشارکت کنندگان در تعاون آببران. فصلنامه علوم ترویج و آموزش کشاورزی، 8(1): 245-234.
شرکت آب منطقهای استان قزوین. 1393. گزارش سالانه منابع آب منطقهای استان قزوین.
صبوحی، م.، سلطانی، غ.، زیبایی، م. و ترکمانی، ج. 1385.تعیین راهبردهای مناسب کمآبیاری با هدف حداکثرسازی منافع اجتماعی. مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، 56: 167-202.
صبوحی، م. و مجرد، ع. 1389. کاربرد نظریه بازی در مدیریت منابع آب زیرزمینی حوضه آبریز اترک. مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی، 24(1): 1-12.
غزالی، س. و اسماعیلی، ع. 1390. درونیسازی تأثیرات جانبی برداشت آب از چاههای کشاورزی اطراف دریاچه پریشان مطالعه موردی: محصول گندم. مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی، 25(2): 161-171.
مظاهری، م. و ترکمانی، ج. 1388. عوامل مؤثر بر استفاده بهینه از آب در سطح مزارع: مطالعه موردی چغندرقند در شهرسان مرودشت. ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران، 20 و 21 اردیبهشت ماه، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده کشاورزی.
مظفری، م.م.، پرهیزکاری، ا.، حسینی خدادادی، م. و پرهیزکاری، ا. تحلیل اقتصادی اثرات تغییر اقلیم ناشی از انتشار گازهای گلخانهای بر تولیدات بخش کشاورزی و منابع آب دردسترس (مطالعه موردی: اراضی پاییندست سد طالقان). نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 29(1): 85-68.
وزارت نیرو. 1392. گزارشات شرکت مدیریت منابع آب ایران.
وزارت نیرو .1392. مبانی تعیین آب بها، حق النظاره و حق اشتراک، سازمان مدیریت منابع آب ایران، معاونت امور آب، 47 صفحه.
Bartolini, F., Bazzani, G.M., Gallerani, V., Raggi, M. and Viaggi, D. 2007. The impact of water and agriculture policy scenarios on irrigated farming systems in Italy: an analysis based on farm level multi-attribute linear programming models. Agricultural Systems, 93: 90–114.
Frija, A., Wossink, A., Buysse, J., Speelman, S. and Van Huylenbroeck, G. 2011. Irrigation Pricing Policies and Its Impact on Agricultural Inputs Demand in Tunisia: ADE A-Dased Methodology. Journal of Environmental Management, 92: 2109-2118.
Heckelei, T. 2002. Calibration and estimation of programming models for agricultural supply analysis, university of Bonn, 159p.
Hellegers, P. 2002. Treating water in irrigate agriculture as an economic good. Preceding the conference of irrigation water policies, June, Agadir, Morocco.
Howitt, R.E. 1995. Positive mathematical programming, American Journal of Agricultural Economic, 77: 329-342.
Howitt, R.E. 2005. Agricultural and environmental policy models: calibration, estimation, and optimization. Deport of Agricultural and Resource Economics, University of California, Davis, USA.
Howitt, R., Medellin-Azuara, J. and MacEwan, D. 2009. Estimating the economic impacts of agricultural yield related changes for California. Final Paper, a Paper from California Climate Change Center, 29P.
Howitt, R., Medellin-Azuara, J., MacEwan, D. and Lund, R. 2012. Calibrating disaggregate economic models of agricultural production and water management. Science of the environmental modelling and software, 38: 244-258.
Knapp, K. and Schwabe, K. 2008. Irrigated agriculture and climate change: The influence of water supply variability and salinity on adaptation. Ecological economics, 77(1): 149-157.
Medellan-Azuara, J., Harou, J. and Howitt, R. 2010. Estimating economic value of agricultural water under changing conditions and the effects of spatial aggregation, Science of the Total Environment, 408: 5639–5648.
Medellan-Azuara, J., Harou, J. Howitt, R. 2011. Predicting farmer responses to water pricing, rationing and subsidies assuming profit maximizing investment in irrigation technology. Science of the agricultural water management, 108: 73–82.
Meyer, A., Tsui, A.S. and Hinings, C.R. 1993. Configurational approaches to organizational analysis. Academy of Management Journal, 36: 1175-1195.
Sati, L.D., Sakkas, S., Cayli, R. and Demir, G. 2006. Similarity in tyrosine phosphorylation patterns in human sperm bound to hyaluronic acid and to zona pellucida of oocytes. Fertility and Sterility, 86(3): 351-367.
Tsur, Y. 1990. The stabilization role of groundwater when surface water supplies are Uncertain: the implications for groundwater development. Water Resources Research, 26: 811-818.
