تعیین نسبت نیمرخ اجتماعی در فرآیند تصمیم‌گیری مدیریت پایدار منابع آب و خاک در حوضه امام‌کندی ارومیه

الموضوعات :

حسین ملک لی ¹ ( دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد مهندسی آبخیزداری، گروه منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران. )
رئوف مصطفی زاده ² ( دانشیار گروه منابع طبیعی و عضو پژوهشکده مدیریت آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران. )
اباذر اسمعلی عوری ³ ( استاد گروه منابع طبیعی و عضو پژوهشکده مدیریت آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران. )
کیومرث سفیدی ⁴ ( دانشیار گروه منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران. )
شهناز میرزایی ⁵ ( دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، گروه آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران. )

تاريخ الإرسال : 02 السبت , جمادى الأولى, 1444 تاريخ التأكيد : 27 الجمعة , جمادى الثانية, 1444 تاريخ الإصدار : 05 الأحد , محرم, 1445

الکلمات المفتاحية: تصمیم‌گیری مدیریت آبخیز, مشارکت آبخیزنشینان, نسبت نیمرخ اجتماعی, دانش بومی,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: به‌منظور درک نتایج اقدامات آبخیزداری و تأثیر آن‌ها در حل معضلات و مشکلات اقتصادی-اجتماعی و زیست‌محیطی منطقه، ارزیابی این اقدامات جهت بهبود فعالیت‌های آتی در حوضه‌های آبخیز ضروری است. یکی از جنبه‌های مهم در تصمیم‌گیری مدیریت حوضه‌های آبخیز توجه به مشارکت ذی‌نفعان در فرآیند برنامه‌ریزی است. از طرفی، مشارکت افراد ذی‌نفع یکسان نبوده و دیدگاه آن‌ها نسبت به مسئله متفاوت است.روش پژوهش: در این پژوهش به‌منظور تعیین گروه‌های موثر ذی‌‌نفع در تصمیم‌گیری و اجرای فعالیت‌های آبخیزداری انجام شده در سال 1378، در حوضه امام‌کندی در شمال استان ارومیه از روش نسبت نیمرخ اجتماعی استفاده شد. نسبت نیمرخ اجتماعی به‌عنوان یک ابزار با معرفی ویژگی‌های جامعه و افراد ذی‌نفع، در تصمیم‌گیری آگاهانه کمیته برنامه‌ریزی آبخیز نقش موثری دارد و بر اساس امتیازات مولفه‌ها شامل موقعیت، قدرت و اهمیت افراد نسبت به مسئله محاسبه می‌شود. بنابراین، ذی‌نفعان حوضه مذکور در شش گروه اصلی تقسیم‌بندی شد و مقادیر نسبت نیمرخ اجتماعی گروه‌های ذی‌نفع در رابطه با مباحث مطرح شده در طی مصاحبه حضوری محاسبه شد.یافته‌ها: بر اساس نتایج، از نظر ذی‌نفعان مولفه"اهمیت" مباحث مطرح شده نسبت به مولفه‌های موقعیت و قدرت مقادیر بیش‌تری دارد. مقادیر نسبت نیمرخ اجتماعی برای همه ذی‌نفعان بیش‌تر از یک محاسبه شد که نشان‌دهنده توافق آنان با موضوع است.نتایج: در مجموع بر اساس نتایج پژوهش می‌توان گفت که گروه مدیران و کارشناسان جهاد کشاورزی بیش‌ترین توافق با موضوع‌های مطرح شده را نسبت به سایر گروه‌ها داشتند. به‌کارگیری دانش بومی در ایجاد انگیزه برای مشارکت بهتر، بیش‌ترین مقدار نسبت نیمرخ اجتماعی را دارد و کم‌ترین توافق مربوط به موضوع تأثیر تصمیم‌های نهادها و سازمان‌های اجرایی در بهبود درآمد آبخیزنشینان است. نتایج مقادیر نسبت نیمرخ اجتماعی برای موضوع تأثیر به‌کارگیری دانش بومی در ایجاد انگیزه برای مشارکت بهتر در طرح‌های آبخیزداری نشان می‌دهد که سه گروه مدیران، کارشناسان بیولوژیکی و کارشناسان جهاد کشاورزی با موضوع مطرح شده موافق بوده‌اند و مقدار عددی این نسبت برای مدیران (برابر با 33) نشان‌دهنده توافق اکثر مدیران است. در همه گروه‌های مشارکت‌کننده به‌جز گروه مدیران و کارشناسان جهاد کشاورزی، مقادیر نسبت نیمرخ اجتماعی نشان‌دهنده عدم توافق آنان با مسئله دخالت دادن آبخیزنشینان در تصمیم‌های عملیات آبخیزداری انجام شده است.

المصادر:

Ahmadabadi, A., Karam, A., & PourbashirHir, M. (2016). Prioritizing hydrological erosion-prone response units in Latyan catchment. Researches in Geographical Sciences, 15(39), 57-74. [In Persian]

Bodnar, F., Spaam, W. & Hulshof, J. (2006). Ex-post evaluation of erosion control measures in southern Mali. Soil & Tillage Research, 1-11.

Coplin, W.D., McMaster, D.J., O'Leary, M.K (1998). Creating a policy profile. In: public involvement techniques: a reader of ten years experience at the institute for water resources. IWR Research Report 82-R-1.

Creighton, J.L., Priscoli, J.D. & Dunning, C.M. (1998). Public involvement techniques. Institute for Water Resources, U.S. Corps of Engineers Alexandria, VA. 16p.

Sheikh, V.B. & Mostafazadeh, R. (2002). The watershed project management guide. Translation, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources Press. 430p.

Floress, K., Akamani, K., Halvorsen, K.E., Kozich, A.T. & Davenport, M. (2015). The Role of social science in successfully implementing watershed management strategies. Contemporary Water Research & Education, 154, 85-105.

German, L., Tanui, J., Charamila, S., & Tolera, T. (2004). Action research for multi-stakeholder approaches in watershed management.17-18p.

Heathcote, I.W. (1998). Integrated watershed management, principles and practice. School of Engineering University of Guelph, USA. 464p.

Jessel, B., & Jacobs, J. (2005). Land use scenario development and stakeholder involvement as tools for watershed management within the Havel River Basin. Limnologica, 35, 220-233.

Kateb, F., Esmali-Ouri, A., Mostafazadeh, R., Sharari, M., & Hazbavi, Z. (2021). Determining the Attitude of Government and Local Stakeholders in Participatory Decision-Making for Watershed Management Practices in Unar Chay Watershed, Meshgin Shahr, Iran. Journal of Watershed Management Research, 12 (24) :1-12. [In Persian]

Karimi, K., & Karami Dehkordi, I. (2017). Participation of rural users in pasture management plans and the factors effective on them in Mahneshan Township. Geography and Development Iranian Journal, 14(45), 181-196. [In Persian]

McDermaid, K.K., & Barnstable, D.C. (2001). Step by step guide to conducting a social profile for watershed planning. University of Illinois, Natural Resources and Environmental Sciences (NRES). 96p.

Mehrdoust, Kh., Shams, A., & Karami Dehkordi, E. (2014).       Effective factors on rural people participation in watershed management projects (Case study: Dorod Faraman & LalAbad Basin, Kermanshah Province). Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 44(3), 399-409. [In Persian]

Mendoza, G.A., & Parabhau, R. (2006). Participatory modeling and analysis for sustainable forest management: over view of soft system dynamics models and application. Forest Policy and Economics, 9, 179-196.

Moghaddasi, N., Sheikh, V.B., & Najafinejad, A. (2015). Qualitative evaluation of watershed management projects using descriptive-correlation method (Case study: Boostan Dam watershed). Water and Soil Conservation, 22(2), 205-218. [In Persian]

Mousaei, M., Malek Mohammadi, I., Farajolla Hosayni, S.J., & Mir Damadi, S.M. (2010). Effective factors for participation of stakeholders in watershed management project from the view point of natural resources and watershed management extension specialist, in Fars Province, Iran. Journal of Crop Ecophysiology, 4, 14-1(2), 127-140. [In Persian]

Nabipoor, Y., Vafakhah, M., & Moradi, H.R. (2014). Evaluation of watershed management practices (WMPs) effect on flood characteristics. Journal of Water and Soil Science, 18(67), 199-215. [In Persian]

Randhir, T. and Shriver, D.M. (2009). Deliberative valuation without prices: A multi-attribute prioritization for watershed ecosystem management. Ecological Economics, 68, 3042-3051.

Sekaran, U., 2003. Research methods for business: A skill building approach. John Wiley & Sons.

Shieh, Ch.L., Guh, Y.R., & Wang, Sh.O. (2007). The application of range of variability approach to the assessment of a check dam on riverine habitat alteration. Environmental Geology, 52, 427–435.

West Azarbaijan Natural Resources and Watershed Management Office. (2008). Detailed studies of the EmamKandi watershed. 250p.