تحلیل چالش‌های سازمانی در توسعه کاربرد سامانه‌های نوین آبیاری با تأکید بر سامانه نوسازی شده آبیاری کم‌فشار

الموضوعات : پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی

آرزو مختاری حصاری ¹ , علیرضا نعمتی ²

1 - استادیار گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 - استادیار گروه روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 16 الثلاثاء , رجب, 1444 تاريخ التأكيد : 12 الأحد , محرم, 1445 تاريخ الإصدار : 07 الأربعاء , صفر, 1445

الکلمات المفتاحية: چالش‌های سازمانی, آبیاری کم‌فشار, مدیریت اثربخش منابع آب,

ملخص المقالة :

مدیریت بهینه منابع آب در پاسخ به افزایش فشار بر منابع آب محدود در سراسر جهان یک ضرورت محسوب می‌شود، این امر تا حدود زیادی با به‌کارگیری فناوری‌هایی که منجر به افزایش بهره‌وری آب می‌شوند، ممکن خواهد شد. با توجه به این‌که توسعه فناوری‌های بهبوددهنده بهره‌وری آب با موانع متعددی روبروست، این پژوهش، با هدف تحلیل چالش‌های سازمانی در توسعه کاربرد سامانه‌‌های نوین آبیاری به‌ویژه سامانه آبیاری کم‌فشار در استان آذربایجان شرقی انجام گرفت. داده‌های تحقیق با استفاده از فن مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و گفتگو با کارشناسان بخش‌های آب و خاک و ترویج کشاورزی به‌صورت هدفمند جمع‌آوری شد. به-منظور اطمینان از روایی پژوهش از روش بازبینی توسط اعضا استفاده گردید. داده‌ها به کمک روش نظریه پایه‌ور و با استفاده از نرم‌افزار مکس‌کیودا10، طی مراحل کدگذاری باز، محوری و انتخابی مورد تحلیل قرار گرفت. بر اساس تحلیل‌های صورت گرفته، تعداد هشت مقوله اصلی، 24 مقوله فرعی و 165 واحد مفهومی معنادار به‌دست آمد. نتایج این پژوهش نشان داد که چالش‌های سازمانی به‌عنوان عوامل بازدارنده در توسعه کاربرد سامانه آبیاری کم‌فشار نقش دارند که به‌ترتیب اولویت شامل شامل موانع زیرساختی (82/21درصد)، موانع اقتصادی (21/21 درصد)، نقص در نظارت و ارزیابی (97/16 درصد)، موانع شناختی آموزشی (33/13 درصد)، سطح پایین مشارکت و همکاری (70/9 درصد)، موانع سیاسی (09/9 درصد)، ضعف در تحقیقات (06/6 درصد) و عدم انگیزه کارکنان(82/1 درصد) می‌باشد از نظر پاسخگویان، کافی نبودن بودجه اختصاص یافته به توسعه فناوری ، عدم نظارت مناسب بر فعالیت شرکت‌های خصوصی و ضعف تمکن مالی کشاورزان، بیشترین فراوانی را داشتند.

المصادر:

احمدی، ا. (1395). مکانیابی نواحی مستعد اجرای فناوری¬های نوین آبیاری (موضعی–بارانی–کم¬فشار) با تحلیل سلسله مراتبی در GIS (مطالعه موردی شهرستان اسفراین-خراسان شمالی). پایان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشکده مهندسی آب و خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
اسدزاده شرفه، ح.، و رئوف، م. (1397). مقایسه کارایی مصرف آب در فناوری¬های آبیاری بارانی و هیدروفلوم (مطالعه موردی: دشت اردبیل). مدیریت آب و آبیاری، 8 (1)، صص 68-55.
استانداری آذربایجان¬شرقی. (1396). ظرفیت¬های استان آذربایجان¬شرقی در بخش صنعت، معدن و کشاورزی. در سایت:
Www. Ostan-as.gov.ir/page/1
استراس، آ.، و کوربین، ج. (1393). اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی، رویه¬ها و شیوه¬ها. مترجم: بیوک محمدی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اسدی سیرچی، م. (1394). ایجاد انگیزه در کارکنان یک سازمان. کنفرانس بین¬المللی علوم انسانی، روانشناسی و علوم اجتماعی، 27 آبان، تهران، شرکت مدیران ایده¬پردازان پایتخت ایلیا.
بهبهانی¬مطلق، م.، شریف¬زاده، م.ش.، عبدالله¬زاده، غ.، و محبوبی، م. (1396). واکاوی رفتار کشاورزان در پذیرش فناوری آبیاری تحت¬فشار در شهرستان دشتستان. علوم ترویج و آموزش کشاورزی، دوره 13، شماره اول، صص 103-89 .
تقوایی، م.، بسحاق، م.، و سالاروند، ا. (1389). تحلیلی بر عاملهای مؤثر در نبود استفاده از فناوری¬های آبیاری تحت¬فشار در روستاهای ایران. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 1(2) ، صص 23-11.
جلالی، ر. (1391). نمونه¬گیری کیفی. تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 1(4)، صص 324-310.
جهانگیری، م. (1400). فراترکیب عوامل موثر بر انگیزش شغلی کارکنان در سازمان¬ها. فصلنامه مدیریت کسب و کارهای دانش بنیان، جلد دوم، شماره یک، صص 52-25 .
حاجی تقی، م. ز، و خیری، ش. (1390). بررسی انگیزش شغلی در کارکنان سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان. همایش ملی مدیریت کشاورزی، پنجم خرداد، جهرم، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جهرم.
حکمی¬زاده، ف.، ایروانی، م.ج.، دهقان، ن.، اکبری، ح.ع.، و مظفری خامنه، ف. (1396). استخراج مضامین و مولفه¬های راهبردی جمهوری اسلامی ایران در سرمایه¬گذاری خارجی. مطالعات بین رشته¬ای دانش راهبردی، سال 7، شماره 28، صص 84-59.
روشنی، ا.، اژدری، خ.، و موذن¬زاده، ر. (1395). ارزيابي وبررسي مشکلات سيستم هاي آبياري بارانی درشهرستان رباط کريم. دومین کنگره ملی آبیاری و زهکشی ایران.2 تا 4 شهریور، اصفهان، دانشگاه صنعتی اصفهان.
سازمان جهادکشاورزی آذربایجانشرقی. (1397). پنجاه و هفت هزار هکتار اراضی آذربایجان شرقی به آبیاری نوین مجهز است. در سایت: http://www.irna.ir/eazarbaijan/fa/News/
سالم، ج. (1396). واکاوی عوامل موثر بر عدم بکارگیری روش آبیاری تحت فشار توسط پسته¬کاران استان یزد. پژوهش آب در کشاورزی، جلد 31، شماره 4، صص 594-585.
سبزچی، ح. (1396). بررسی و تحلیل تأمین و بهره¬برداری بهینه از منابع آبی استان آذربایجان شرقی. ماهنامه اقتصادی کارایی، 35. صص 56-42.
سیاهی، م.، و قاهری، ع. (1391). ضوابط طراحی سامانه¬های آبیاری با لوله¬های کم¬فشار. معاونت برنامه¬ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری، نشریه شماره 582.
ضبیحی، م.، و رستمی، ف. (1394). بررسی وضعیت انگیزش شغلی کارکنان و ارائه راهکارهای افزایش انگیزش شغلی در سازمان جهاد کشاورزی مشهد. اولین کنفرانس ملی مدیریت، نوآوری و کارآفرینی در شرایط اقتصاد مقاومتی، 16 مهر، مشهد، اجمن مدیریت ایران واحد خراسان.
طاهرآبادی، ف.، معتمد، م.، و خالدیان، م.ر. (1395). تحلیل موانع و مشکلات مدیریت آب کشاورزی در دستیابی به توسعه پایدار. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 5(3) ، صص 70-57.
علیجانی، ف.، و بهروز، ش. (1400). بررسی عوامل موثر بر پذیرش سیستم آبیاری تحت فشار تجمیعی. تحقیقات اقتصاد کشاورزی، سال 13، شماره 3،صص 56-42.
غفوری، ز.، و نوروزی، ش. (1395). بررسی رابطه عوامل انگیزشی و بهره¬وری نیروی انسانی. اولین همایش بین¬المللی پژوهش¬های نوین در مطالعات مدیریت، 23 آبان، شیراز، موسسه عالی علوم و فنون خوارزمی.
قدمي، ع.، سيدان، س.م.، و عباسي، ف. (1389). ارزيابي فني و اقتصادي آبياري با لوله¬هاي کم¬فشار(هيدروفلوم) و مقايسه آن با آبياري سنتي و باراني. تحقيقات مهندسي کشاورزي، دوره 11، شماره دوم، صص 84-73.
کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران. (1394). فناوری¬های آبیاری (طراحی، برنامه¬ریزی و ساخت). گروه کار بخش کارشناسان جوان، کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران.
کورکی¬نژاد، ژ. (1400) کارایی فنی آب و تعیین عوامل موثر بر پذیرش تکنولوژی نوین آبیاری با تأکید بر سرمایه اجتماعی. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 2-52، شماره 3، 523-507.
مختاری حصاری، آ.، رضائی، ر.، و شعبانعلی فمی، ح. (1399). تحلیل عوامل موثر بر رفتار کشاورزان در بکارگیری سامانه آبیاری کم¬فشار در استان آذربایجان¬شرقی. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 16 (2) ، صص 143-125.
ملایی، م.، مهدوی¬مزده، ع.، و وطن¬خواه، ع.ر. (1394). ارزیابی هیدرولیکی فناوری¬های آبیاری قطره¬ای کم¬فشار به کمک مدل-سازی ریاضی و داده¬های آزمایشگاهی. پژوهش آب در کشاورزی، 29(1)، صص 99-87.
موسوی فضل، س.ح.، و کوهی، ن. (1389). کاربرد هیدروفلوم در آبیاری سطحی. نشریه فنی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، وزارت جهادکشاورزی.
نوری، س.ه.، و علویون، س.ج. (1395). تحلیل عوامل مؤثر بر رفتار روستائیان در بکارگیری خدمات آموزشی در استان گیلان. پژوهش و برنامه¬ریزی روستایی، 4(4)، صص 176-163.
نیازی، ا.، و یوسف¬وند، ی. (1395). چگونگی اصلاح الگوی مصرف در حوزه اداری جهت پیاده¬سازی اقتصاد مقاومتی. مدیریت نظامی، سال شانزدهم، شماره 3. صص 128-93.
Afrakhteh, H., Armand, M and Askari Bozayeh, F. (2015). Analysis of Factors Affecting
Adoption and Application of Sprinkler Irrigation by Farmers in Famenin County, Iran.
International Journal of Agricultural Management and Development, 5 (2), pp. 89-99.
Brahmanand, P.S., Singh ,A.K. (2022). Precision Irrigation Water Management Current Status, Scope and Challenges. Indian Journal of Fertilisers. 18 (4) : 372-380,
Chuchird, R., Sasaki, N ID and Abe, I. (2017). Influencing Factors of the Adoption of
Agricultural Irrigation Technologies and the Economic Returns: A Case Study in
Chaiyaphum Province, Thailand. Sustainability, 9 (9), pp. 1-16
El-Shafie, A.F., Marwa, M.A, and Dewedar, O.M. (2018). Research article hydraulic performance analysis of flexible gated pipe irrigation technique using GPIMOD Model. Asian Journal of Crop Science, 10 (4), 180-189
Feizabadi Y., Gorji E. M. (2018). Analysis of effective factors on agricultural water
management in Iran. Journal of Water and Land Development. 38, pp. 35–41.
Garcia-Saldana, A., Landeros-Sanchez, C., Castaneda-Chavez, M., Martinez-Davila, J., Perez-Vazquez, A., and Carrillo-Avila, E. (2019). Fertirrigation with low-pressure multi-gate irrigation systems in sugarcane agro ecosystems: A review. Pedosphere, 29(1), 1-11.
Gupta,A., kumar Singh, R, Kumar, M, Prakash Sawant, C, Gaikwad, BB . (2022). On-farm irrigation water management in India: Challenges and research gaps. Irrigation and drainage. 71 (1), 3-22.
Hoseini, Y. (2019). Use fuzzy interface systems to optimize land suitability evaluation for surface and trickle irrigation. Information Processing In Agriculture. 6(1), 11-19.. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2214317318302208
Koech, R. Haase, M. Grima, B. Taylor, B. 2021. Barriers and measures to improve adoption of irrigation technologies: A case study from the Bundaberg region in Queensland, Australia. Irrigation and Drainage, 70(5),
Maskey, R. Hussain, H. Pike, R. 2020. Benefits and barriers of converting conventional border irrigation systems to pressurised systems for crops and pasturesin Northern Victoria: Farmers' perspectives. Rural Extension and Innovation Systems Journal, 16(1), 31-37.
Mdemu, V. M. Mziray, N. Bjornlund, H. J. Kashaigili , J. 2017. Barriers to and opportunities for improving productivity and profitability of the Kiwere and Magozi irrigation schemes in Tanzania. International Journal of Water Resources Development. 33(5), 725-739.
Moyo, M. Rooyen, A. Chivenge, P. Bjornlund, H. 2017. Irrigation development in Zimbabwe: understanding productivity barriers and opportunities at Mkoba and Silalatshani irrigation schemes. International Journal of Water Resources Development, 33(5), 740-754
Neissi, L., Albaji, M. and Nasab, S.B. (2019). Site Selection of Different Irrigation Systems Using an Analytical Hierarchy Process Integrated with GIS in a Semi-Arid Region. Water Resource Management, 33, 4955–4967.
Nejadrezaei, N., • Allahyari, M. S., • Sadeghzadeh, M., • Michailidis,A • El Bilali, H. (2018).
Factors afecting adoption of pressurized irrigation technology among olive farmers in
Northern Iran. Applied Water Science, 8:190, pp. 1-9.
Osama, A., M., Ahmed, A., and Mohammed, S.H. (2015). Performance evaluation of gated pipes technique for improving surface irrigation efficiency in maize hybrids. Agricultural Sciences, 6, 550-570.
Osman, B. and Hassan, E. (2003). Evaluation of surface irrigation using gated pipes techniques in field crops and old horticultural farm. Agricultural Engineering Research Institute, Egypt.
Pereira, L.S., Calejo, M.J., Lamaddalena, N., Douteb, A. and Bounoua, R. (2003). Design and performance analysis of low pressure irrigation distribution systems. Irrigation and Drainage Systems, 17, 305-324.
Shadkam, S., Rasouliazar, S and Rashidpour, L. (2017). Factors aff ecting the attitude of farmers
towards acceptance of pressurized irrigation systems (Case study: West Azerbaijan
Province). Journal of Research in Ecology. 5 (2), pp. 1086-1094.
Sookhtanlou, M. (2018). Inhibiting factors on adoption of pressurized irrigation methods
according to drought zoning in Northwestern Iran (Ardabil province). Desert, 23 (1), pp. 45-
55.
Teimoori, M., Mirdamadi, S.M and F. Hosseini .,S. J . (2019), Modeling of Climate Change Effects on Groundwater Resources: The Application of Dynamic Systems Approach, International Journal of Agricultural Management and Development, 9(2), 107-118
Thompson, E. J., Merkley, G. P., Keller, A. A. and Barfuss, S. L. (2010). Experimental
determination of the hydraulic properties of low-pressure, lay-flat drip irrigation systems.
Journal of Irrigation and Drainage Engineering. 137, pp. 37-48.
Tognetti, R., Palladino, M., Delfine, S. and Alvino, A. (2003). The response of sugar beet to
drip and low-pressure sprinkler irrigation in southern Italy. Journal of Agricultural Water
Management. 60 (2), pp. 135-155.
Witt, M. Petrus de Clercq, W…… 2021. An in-depth evaluation of personal barriers to technology adoption in irrigated agriculture in South Africa. Outlook on Agriculture, 50(3)
Woltering, L., Ibrahim, A., Pasternak, D. and Ndjeunga, J. (2011). The economics of low
pressure drip irrigation and hand watering for vegetable production in the Sahel. Journal of
Agricultural Water Management. 99 (1), pp. 67-73.