امکان‌سنجی اصول مدیریتی تاب‌آوری در کلان‌شهرهای ایران با تأکید بر رویکرد هیوگو (HFA) (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز)

الموضوعات : مطالعات مدیریت شهری

مریم علیپور شعاری دهقانی ¹ , علی پناهی ² , رضا ولی‌زاده ³

1 - دانشجوی دکتری جغرافیا وبرنامه‌ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2 - استادیارگروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
3 - استادیارگروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

تاريخ الإرسال : 24 الثلاثاء , شعبان, 1442 تاريخ التأكيد : 26 الإثنين , شوال, 1442 تاريخ الإصدار : 10 السبت , شوال, 1442

الکلمات المفتاحية: واژگان کلیدی: مدیریت شهری, تاب‌آوری, رویکرد هیوگو, کلان‌شهر تبریز,

ملخص المقالة :

مقدمه و هدف پژوهش: در رویکرد کاهش خطرپذیری سکونتگاه‌ها، سیستمی تاب‌آور است که بتواند مخاطرات موقت و دائم را جذب کرده و خود را با شرایط به سرعت در حال تغییر انطباق دهد، بدون اینکه کارکرد خود را از دست بدهد. در این راستا، نیاز به یک رویکرد مدیریتی پویا در راستای تحقق تاب‌آوری احساس می‌گردد. با توجه به اهمیت نقش شاخص‌های مدیریتی در تحقق شهر تاب‌آور، هدف از پژوهش حاضر امکان‌سنجی اصول مدیریتی تاب‌آوری در کلان‌شهر تبریز با تأکید بر رویکرد هیوگو می‌باشد. روش پژوهش: روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت تحلیلی-اکتشافی می‌باشد که به‌منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. همچنین جامعه‌ی آماری تحقیق شامل نخبگان دانشگاهی و مدیران و مسئولان حوزه‌ی مدیریت بحران کلان‌شهر تبریز می‌باشد که حجم نمونه بر اساس روش دلفی هدفمند 100 نفر برآورد گردیده است. یافته‌ها: یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که اصول 10گانه‌ی مدیریتی تاب‌آوری بر مبنای دیدگاه هیوگو مانند یکپارچگی و هماهنگی در تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری، نظارت و اقدامات بازرسی، ساختارها و قوانین، ارتقای ظرفیت‌های سازمانی و محلی و رویکردهای مواجهه و بازتوانی در مواقع بحرانی و پس از آن در کلان‌شهر تبریز دارای وضعیت مطلوبی نمی‌باشد. نتیجه گیری: نتایج حاکی از آن است که 17 مؤلفه بر عدم تحقق‌پذیری این رویکرد در کلان‌شهر تبریز تأثیرگذار می‌باشند که بر اساس مدل تحلیل عاملی در سه عامل اصلی ساختار مدیریتی و قوانین ناکارآمد، عدم ظرفیت‌سازی نهادی و تأکید بر دانش‌محوری و نبود دیدگاه چندبعدی و سیستمی به ترتیب با ارزش ویژه‌ی 452/6، 159/3 و 893/1 قابل طبقه‌بندی هستند.

المصادر:

پاشازاده، اصغر. 1398. سنجش تاب‌آوری شهر اردبیل در برابر مخاطرات محیطی و ارائه‌ی الگوی شهر تاب‌آور با رویکرد آینده‌پژوهی. رساله‌ی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، استاد راهنما: محمدحسن یزدانی.

پاشازاده، اصغر؛ یزدانی، محمدحسن. 1397. تاب‌آوری شهری. اردبیل: انتشارات گونش نگار.

رضایی، محمدرضا. 1390. ارزیابی تاب‌آوری اقتصادی و نهادی جوامع شهری در برابر سوانح طبیعی مطالعه موردی: زلزله­‌ی محله­های شهر تهران. مدیریت بحران، 2(3)، 36-25.

رفیعیان، مجتبی؛ رضایی، محمدرضا؛ عسگری، علی؛ پرهیزکار، اکبر؛ شایان، سیاوش. 1390. تبیین مفهومی تاب‌‌آوری و شاخص‌سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع‌محور (CBDM). برنامه‌ریزی و آمایش فضا (مدرس علوم انسانی)، 15(72)، 41-19.

رمضان­زاده، مهدی. 1395. مبانی و مفاهیم تاب‌آوری شهری (مدل­ها و الگوها). تهران: معاونت مطالعات و برنامه‌ریزی امور زیرساخت­ و طرح جامع، مدیریت مطالعات و برنامه­ریزی امور فنی و عمرانی، استاندارسازی و امور بحران.

زادولی خواجه، شاهرخ. (1397). بازاندیشی بوم‌محور در امکان‌سنجی ارتقاء کیفی – کالبدی مناطق اسکان غیررسمی بر اساس معیارهای مسکن حداقل (بررسی تطبیقی کلان‌شهرهای اهواز و تبریز). رساله‌ی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما سعید ملکی، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز.

عباسی گوجانی، داوود؛ خادم‌الحسینی، احمد؛ مدیری، مهدی؛ صابری، حمید؛ گندمکار، امیر. 1398. تحلیل پیشران‌های تبیین‌کننده‌ی تاب‌آوری شهری در کلان‌شهر مشهد. جغرافیای اجتماعی شهری، 6(14)، 122-109.

فرزاد بهتاش، محمدرضا؛ کی‌نژاد، محمدعلی؛ پیربابایی، محمدتقی؛ اصغری، علی. 1392. ارزیابی و تحلیل مؤلفه‌های تاب‌آوری کلان‌شهر تبریز. هنرهای زیبا، 18(3)، 42-33.

گاسپارینی، پائولو؛ گانتو، مانفردی؛ دومینکو، آسپرونه. 1395. تاب‌آوری و پایداری در مقابل بلایای طبیعی (چالشی برای شهرهای آینده). ترجمه‌ی حسین حاتمی‌نژاد و مرتضی نصرتی­هشی، تهران: انتشارات آراد کتاب.

نامجویان، فرخ؛ رضویان، محمدتقی؛ سرور، رحیم. 1396. تاب‌آوری شهری چارچوبی الزام‌آور برای مدیریت آینده‌ی شهرها، فصلنامه‌ی جغرافیایی سرزمین، 14(55)، 95-81.

 

Agudelo-Vero, Claudia M. 2012. Harvesting urban resources towards more resilient cities, Resources, Conservation and Recycling, 64, 3-12.

Bai, X., Shi, P., Liu, Y. 2014. Realizing China's urban dream. Nature, 509, 158–160.

Chelleri, L., Baravikova, A. 2020. Understandings of urban resilience meanings and principles across Europe, Cities, 108, 1-12.

Everitt, B. S. 1994. Statistical Methods for Medical Investigations. Edward Arnold, London.

Fatemi, M. N. Rahman, T. 2015. Regeneration of the Hazaribagh urban brownfield: An imperative for Dhaka’s sustainable urban development, Urbani izziv, 26(2), 132-145.

Folke, C. Carpenter, S. R. Walker, B. Scheffer, M. Chapin, T. Rochstorm, J. 2010. Resilience thinking: integrating resilience, adaptability and transformability Ecology and Society, 15(4), 1-9.

Godschalk, D. 2003. Urban hazard mitigation: Creating resilientcities, Natural Hazards Review, 4, 136-143.

Gonzales, P., Ajami, N. 2017. An Integrative Regional Resilience Framework for the Changing Urban Water Paradigm. Sustainable Cities and Society, 30, 128-138.

Jones, B.M., Stoker, J.M., Gibbs, A.E., Grosse, G., Romanovsky, V.E., Douglas, T.A., Kinsman, N.E.M., Richmond, B.M. 2013. Quantifying landscape change in an arctic coastal lowland using repeat airborne LiDAR. Environmental Resarch. 8, 1-11.

Kates, R.W., Clark,W.C., Corell, R., Hall, J.M., Carlo, C., Lowe, I., Mccarthy, J.J., Schellnhuber, H.J., Bolin, B., Nancy, M., Faucheux, S., Gallopin, G.C., Grübler, A., Huntley, B., Jäger, J., Jodha, N.S., Kasperson, R.E., Mabogunje, A., Matson, P., Mooney, H., Iii, B.M., Riordan, T.O., Svedin, U., Kates, R.W., Clark, W.C., Corell, R., Hall, J.M., Jaeger, C.C., Lowe, I., Mccarthy, J.J., Schellnhuber, H.J., Bolin, B., Dickson, N.M., Faucheux, S., Gallopin, G.C., Grubler, A., Huntley, B., Jager, J., Jodha, N.S., Kasperson, R.E., Mabogunje, A., Matson, P., Mooney, H., Iii, B.M., Riordan, T.O., Svedin, U. 2001. Sustainability science. Science, 292, 641–642.

Li, F. Liu, X, Hu, D, Wang, R, Yang, W, Li, D, Zhao, D. 2009. Measurement indicators and an evaluation approach for assessing urban sustainable development: A case study for China’s Jining City, Landscape and Urban Planning, 90 (3-4), 134-142.

Malhi, G.S., Das, P., Bell, E., Mattingly, G., Mannie, Z. 2019. Modelling resilience in adolescence and adversity: a novel framework to inform research and practice. Translational Psychiatry. 9, 1-16

Mayunga, J. S. 2007. Understanding and applying the concept of community disaster resilience: A capital-based approach, A Draft Working Paper Prepared for the Summer Academy for Social Vulnerability and Resilience Building, 22- 28 July 2007, Munich.

Meerow, S., Newell, J., Stults, M. 2016. Defining urban resilience: A review. Landscape and Urban Planning, 147, 38-49.

Michael, F. L. Zainon Noor, Z. Figueroab M. J. 2014. Review of urban sustainability indicators assessment–Case study between Asian countries. Habitat International, 44, 491-500.

Neumann, B., Unger, S. 2019. From voluntary commitments to ocean sustainability. Science, 363, 35–36.

Price, S.J., Ford, J.R., Campbell, S.D.G., Jefferson, I. 2016. Urban Futures: the sustainable management of the ground beneath cities. In: Eggers, M.J., Griffiths, J.S., Parry, S., Culshaw, M.G. (Eds.) Developments in Engineering Geology. Geological Society of London Engineering Geology Special Publication 27, London, pp. 19–33.

Redman, C.L. 2014. Should sustainability and resilience be combined or remain distinct pursuits? Ecology and Society, 19 (2), 1-12.

Seeliger, L., Turok, I. 2013. Towards sustainable cities: extending resilience with insights from vulnerability and transition theory. Sustain 5, 2108–2128.

Spaans, M., Waterhout, B. 2017. Building up resilience in cities worldwide–rotterdam as participant in the 100 Resilient Cities Programme. Cities 61, 109–116.

Sutton-Grier, A.E., Wowk, K., Bamford, H. 2015. Future of our coasts: the potential for natural and hybrid infrastructure to enhance the resilience of our coastal communities, economies and ecosystems. Environmental Science & Policy, 51, 137–148.

Thorne, K., MacDonald, G., Guntenspergen, G., Ambrose, R., Buffington, K., Dugger, B., Freeman, C., Janousek, C., Brown, L., Rosencranz, J., Holmquist, J., Smol, J., Hargan, K., Takekawa, J. 2018. U.S. Pacific coastal wetland resilience and vulnerability to sealevel rise. Science Advances, 4, 1–11.