افزایش اجتماع‌پذیری با طراحی انعطاف‌پذیر فضاهای جمعی مجتمع‌های مسکونی

الموضوعات : مطالعات مدیریت شهری

نگین قطب الدین ¹ , علیرضا مستغنی ² , علی عسگری ³

1 - دانش آموخته گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران. [e-mail]
2 - دانشیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران. [e-mail]
3 - استادیار گروه معماری، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. [e-mail] (نویسنده مسئول)

تاريخ الإرسال : 14 السبت , جمادى الثانية, 1444 تاريخ التأكيد : 16 الأربعاء , شعبان, 1444 تاريخ الإصدار : 29 الإثنين , رجب, 1444

الکلمات المفتاحية: مسکن, انعطاف‌پذیری, فضاهای جمعی, اجتماع‌پذیری, مجتمع مسکونی,

ملخص المقالة :

مقدمه و هدف پژوهش: مسکن مکانی برای آسایش انسان است که باید پاسخ تمامی نیازهای تن و روان او را در خود فراهم کند. انعطاف‌پذیری در فضاهای مسکونی باعث ایجاد فضاهای مطلوب و مناسب، باتوجه‌به سلامت جسم و روان انسان، خواهد شد و ازآنجاکه تعاملات اجتماعی در عصر جدید رو به کاهش است، از معماری این دوره چنین برمی‌آید که به دنبال فضاهای مناسبی برای تعاملات اجتماعی، هماهنگ با نیازهای ساکنین آن باشد.این پژوهش باتوجه‌به اهمیت فضاهای جمعی در مجتمع‌های مسکونی، انعطاف‌پذیری در فضاهای جمعی را بیان می‌کند، راه‌های رسیدن به انعطاف‌پذیری و اجتماع‌پذیری را ذکر می‌کند و به بررسی این فرضیه که انعطاف‌پذیری در فضاهای جمعی مسکن، کیفیت سکونت را بالا می‌برد می‌پردازد. روش پژوهش: در ارزیابی مؤلفه‌های انعطاف‌پذیری، بخشی از مطالعات به‌صورت توصیفی- تحلیلی و بخشی دیگر از نوع کیفی هستند که نیازمند تشخیص امکان‌سنجی ایده‌های طراحی است. یافته‌ها: استفاده از انعطاف‌پذیری در واحدهای مسکونی، در مراحل مختلف، امکان انطباق سکونتگاه افراد را با نیازهای متغیر و فرهنگ خاصشان فراهم می‌کند که می‌توان پتانسیل‌های متفاوت برای اِعمال تغییرات در آن گنجاند. همچنین با کاستن از هزینه‌های جانبی جابه‌جایی و با طراحی بهینه و پاسخگو، باعث افزایش بهره‌وری و صرفه‌جویی‌های اقتصادی می‌شود و عمر مفید ساختمان‌های مسکونی می‌شود. به‌علاوه، می‌تواند راه‌حلی برای کاستن از آشفتگی در عملکردها، بی‌هویتی در شکل و فرم‌ها و نابسامانی‌های کلی واحدهای مسکونی باشد که برای مخاطبان نامشخص طراحی می‌شوند. نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش حاضر، حاکی از وجود رابطه‌ای مستقیم بین میزان انعطاف‌پذیری فضاهای جمعی و اجتماع‌پذیری این فضاهاست.

المصادر:

آلتمن، ایرویمن. 1382. محیط و رفتار اجتماعی: خلوت، فضای شخصی، قلمرو و ازدحام. (علی نمازیان، ترجمه). انتشارات: دانشگاه شهید بهشتی. 300.

اختیاری بیدهندی، مهشید.، جهانبخش، حیدر.، یزدانفر، سید عباس. و غفوریان، میترا. 1393. افزایش پایداری اجتماعی با طراحی انعطاف‌پذیر مجموعه‌های مسکونی جهت دستیابی به تعادلی میان خلوت و تعامل اجتماعی. همایش ملی مهندسی عمران، معماری و مدیریت پایدار شهری. گرگان.

اسماعیل‌دخت، محمدرضا.، مستغنی، علیرضا.  و نادیه ایمانی. (1390). طراحی مجتمع مسکونی با رویکرد انعطاف‌پذیری کالبدی عملکردی در منطقه 6 تهران؛ یوسف‌آباد، (پایان‌نامه کارشناسی ارشد معماری)، دانشگاه هنر تهران، دانشکده معماری و شهرسازی.

امین‌پور، احمد.، صالحی نیا، مجید. و محمد حسینیان. 1392. بررسی انعطاف‌پذیری در فضاهای داخلی مسکونی. سومین همایش ملی معماری داخلی و دکوراسیون. اصفهان.

بحرینی، سیدحسین. 1377. فرآیند طراحی شهری. انتشارات: دانشگاه تهران. 480.

تیبالدز، فرانسیس. 1388. شهرهای انسان‌محور: بهبود محیط شهری در شهرهای کوچک و بزرگ. (مترجم: حسینعلی لقایی و فیروزه جدلی،). انتشارات: دانشگاه تهران. 114.

چرمایف، سرگئی. و کریستوفر الکساندر. 1395. عرصه‌های زندگی جمعی و زندگی خصوصی: به جانب یک معماری انسانی. (منوچهر مزینی، ترجمه). انتشارات: دانشگاه تهران. 326.

رحمانی، الهه.، نورایی، سمیه. و زهرا سادات شکرفروش.1390. بررسی سیر تحول الگوی پر و خالی در مسکن معاصر ایرانی.  آبادی. شماره، 67-62.

رسولی، سلیمه. و علیرضا مستغنی. (1393). معماری مدولار؛ راهی برای دستیابی به مسکن انعطاف‌پذیر (طراحی الگوی آپارتمان مسکونی با فضای داخلی منعطف)، (پایان‌نامه کارشناسی ارشد معماری)، دانشگاه هنر تهران، دانشکده معماری و شهرسازی.

زندیه، مهدی، اقبالی، سید رحمان. و پدرام حصاری. 1390. روش‌های طراحی مسکن انعطاف‌پذیر. نقش جهان. دوره 1، شماره 1 ، 105-95.

طبائیان، مرضیه. 1394. انسان و محیط )رویکرد روان‌شناختی به معماری و شهرسازی(. انتشارات: دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان. 592.

عبداللهی، مجید.، صرافی، مظفر. و جمیله توکلی نیا. 1389. بررسی نظری مفهوم محله و بازتعریف آن با تأکید بر شرایط محله‌های شهری ایران. پژوهش‌های جغرافیای انسانی. دوره 42، شماره 72، 103-83.

فلاحت، محمدصادق. و بابک خورشیدی. 1392. بررسی نقش انعطاف‌پذیری در ایجاد مسکن مطلوب. اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط‌زیست پایدار. زنجان.

گروتر، یورگ. 1388. زیبایی‌شناسی در معماری. (ترجمه: پاکزاد، جهانشاه،همایون، عبدالرضا). انتشارات: دانشگاه شهید بهشتی.

گلابچی، محمود. و نجمه فراهانی. 1392. طراحی مفهومی ساختمان‌های بلند. انتشارات: دانشگاه تهران. 528.

محتشم، آرزو. و مهدی حمزه نژاد.(1394). مسکن انعطاف‌پذیر، (پایان‌نامه کارشناسی ارشد معماری)، دانشگاه بین‌المللی امام رضا علیه‌السلام، دانشکده هنر و معماری اسلامی. 

مدنی‌پور، علی. 1387. طراحی فضای شهری. (ترجمه: مرتضایی، فرهاد). شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری. 330.

مسعودی، کیومرث. 1380. فضاهای عمومی شهری؛ جایگاه تعامل اجتماعی. سازمان شهرداری‌های کشور. شماره26.

مهدوی‌نژاد، محمدجواد. و شقایق شهری. 1393. «معاصرسازی الگوی مسکن بومی تهران با کاربرد روش‌های مقداری». هویت شهر. دوره 8، شماره 20.

کریستیان نوربرگ، شولتس. 1381. مفهوم سکونت. (ترجمه: امیر یاراحمدی، محمود). انتشارات: آگاه. 224.

Harbraken, N. J. (2008). Design for Flexibility. Building Research and Information. 36(3):290-296.

Rabeneck, A., Sheppard, D. and Town, P. (1974). Housing Flexibility/Adaptability? Architectural Design, 44 (2), 76-91.

Schneider, T. and Jeremy T. (2007). Flexible Housing. Oxford.

Jeremy, T. and Schneider, T. (2005). Flexible Housing: the means to the end. Theory, 9 (3,4): 287-296.