بررسی تصرف ساقط کننده رد در خیار عیب

الموضوعات :

ابوالفضل علیشاهی ¹ (دانشیار گروه الهیات دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران)
حسین حقانی خواه ² (دانش آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران)

تاريخ الإرسال : 08 الخميس , ذو القعدة, 1440 تاريخ التأكيد : 24 السبت , محرم, 1442 تاريخ الإصدار : 03 السبت , محرم, 1442

الکلمات المفتاحية: خیار عیب, تصرف, فسخ, رد, مسقط رد,

ملخص المقالة :

خیار عیب یکی از خیارهایی است که شرع و به تبع آن قانون و بنای عقلاء برای مشتری قرار داده اند. مشتری در صورت معیوب بودن کالا، بین فسخ عقد و یا گرفتن ارش و امضاء عقد مختار است. در مقابل، هر فعل و تصرفی که از دیدگاه عرف مردم، دلالت بر اسقاط و التزام به معامله کند؛ سبب اسقاط حق رد و التزام به معامله می شود. یکی از مواردی که سبب می شود حق رد ساقط شود، تصرف در مبیع است به نحوی که سبب تغییر عین مبیع شود. این تغییر باید به نحوی باشد که مبیع دیگر به آن حالت اولیه که مورد معامله قرار گرفت، نباشد. عرف عقلاء تغییرات جزئی را نادیده گرفته و هر گونه از بین رفتن صفت صحت یا صفت کمال را نیز ملحق به تغییر در عین مبیع و سبب سقوط حق رد می داند. از سوی دیگر، نیز اگر چند معامله بر این مبیع انجام گیرد تا زمانی که مبیع به حالت اولیه خود باقی مانده است و امکان و قابلیت بازگرداندن به بایع را داشته باشد، مشتری می تواند کالا را بازگرداند و معامله را فسخ کرده و ثمن خود را بازگرداند.

المصادر:

منابع

 

1-     ابن ادریس حلّى، محمد بن منصور، (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، 3 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ دوم.

2-     ابن بابویه قمّى، محمّد بن على، (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، 4 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ دوم.

3-     ابن داود حلّى، حسن بن على، (1383ق) رجال ابن داود، در یک جلد، انتشارات دانشگاه تهران.

4-     اراکى، محمد على، (1414ق)، الخیارات، در یک جلد، مؤسسه در راه حق، قم، چاپ اول.

5-     اصفهانى، محمد حسین کمپانى، (1418ق)، حاشیة کتاب المکاسب، 5 جلد، أنوار الهدى، قم، چاپ اول.

6-     انصاری دزفولى، مرتضى بن محمد، (1415ق)، کتاب المکاسب، 6 جلد، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، قم، چاپ اول.

7-     ایروانى، على بن عبد الحسین نجفى، (1406ق)، حاشیة المکاسب (للإیروانی)، 2 جلد، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، تهران، چاپ اول.

8-     آخوند خراسانى، محمد کاظم، (1406ق)، حاشیة المکاسب، در یک جلد، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، تهران، چاپ اول.

9-     حر عاملى، محمد بن حسن، (1409ق)، وسائل الشیعة، 30 جلد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ اول.

10-     حکیم، سید محمد سعید طباطبایى، (1415ق)، منهاج الصالحین، 3 جلد، دار الصفوة، بیروت، چاپ اول.

11-     خمینى، سید روح الله موسوى، (1421ق)، کتاب البیع، 5 جلد، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، تهران، چاپ اول.

12-     خمینى، سید مصطفى موسوى، (1418ق)، الخیارات، 2 جلد، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، تهران، چاپ اول.

13-     خویى، سید ابو القاسم موسوى، (بی­تا)، مصباح الفقاهة، 7 جلد.

14-     روحانى قمّى، سید صادق حسینى، (1429ق)، منهاج الفقاهة، 6 جلد، انوار الهدى، قم، چاپ پنجم.

15-     _______، (1420ق)، المرتقى إلى الفقه الأرقى - کتاب الخیارات، دو جلد، مؤسسة الجلیل للتحقیقات الثقافیة (دار الجلی)، تهران، چاپ اول.

16-     سبحانى تبریزى، جعفر (1423ق)، دراسات موجزة فی الخیارات و الشروط، در یک جلد، المرکز العالمی للدراسات الإسلامیة، قم، چاپ اول.

17-     سبزوارى، سید عبد الأعلى، (1413ق)، مهذّب الأحکام، 30 جلد، مؤسسه المنار - دفتر حضرت آیة الله، قم، چاپ چهارم.

18-     شهید اول، محمد بن مکى، (بی تا)، القواعد و الفوائد، 2 جلد، کتابفروشى مفید، قم، چاپ اول.

19-     صدر، حسن، (۱۴۱۳ق)، نهایة ‌الدرایه‌ فی‌ شرح ‌الرسالة الموسومة بالوجیزة ‌للبهائی، چاپ‌ ماجد غرباوی‌، قم‌.

20-     صدر، محمد باقر، دروس فی علم الاصول (1406ق)، دار الکتب اللبنانی، بیروت، چاپ دوم.

21-     طوسى، محمد بن حسن، (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، 8 جلد، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، تهران، چاپ سوم.

22-     ____، (1394ق)، تلخیص الشافی، تحقیق سید حسین بحر العلوم.

23-     ____، (1407ق)، الخلاف، 6 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.

24-     ____، (بی­تا)، الفهرست، در یک جلد، المکتبة الرضویة، نجف، چاپ اول.

25-     عراقى، ضیاء الدین على، (1421ق)، حاشیة المکاسب (تقریرات، للنجم‌آبادی)، در یک جلد، انتشارات غفور، قم چاپ اول.

26-     علامه حلّى، حسن بن یوسف (1413ق)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، 9 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ دوم.

27-     _______، (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، 6 جلد، مؤسسه امام صادق علیه السلام، قم، چاپ اول.

28-     علیشاهی قلعه جوقی، ابوالفضل و ارژنگ، اردوان، (1391)، «مناسبت حکم وموضوع: کارکردها و سازکارهای تشخیص در بیان فقیهان»، فصلنامه فقه و اصول، شماره نود و یک.

29-     فیض کاشانى، محمد محسن، (بی­تا)، مفاتیح الشرائع، 3 جلد، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى، قم، چاپ اول.

30-     قمّى، سید تقى طباطبایى، (1400ق)، دراساتنا من الفقه الجعفری، 2 جلد، مطبعة الخیام، قم،  چاپ اول.

31-     کشّى، محمد بن عمر بن عبد العزیز، (1490ق)، رجال الکشی، در یک جلد، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، مشهد.

32-     کلینى، محمد بن یعقوب، (1407ق) الکافی، 8 جلد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم.

33-     محقق حلّى، جعفر بن حسن، (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، 4 جلد، مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ دوم.

34-     مغنیه، محمد جواد، (1421ق)، فقه الإمام الصادق علیه السلام، 6 جلد، مؤسسه انصاریان، قم، چاپ دوم.

35-     مفید، محمّد بن محمد، (1413ق)، المقنعة، در یک جلد، کنگره جهانى هزاره شیخ مفید - رحمة الله علیه، قم، چاپ اول.

36-     نائینى، میرزا محمد حسین غروى، (1373ق)، منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، 2 جلد، المکتبة المحمدیة، تهران، چاپ اول.

37-     نجاشى، احمد بن على، (1407ق)، رجال النجاشی - فهرست أسماء مصنفی الشیعة، در یک جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم.

38-     نجفى، حسن بن جعفر کاشف الغطاء (1422ق)، أنوار الفقاهة - کتاب البیع، در یک جلد، مؤسسه کاشف الغطاء، نجف، چاپ اول.

39-     نجفى، محمد حسن، (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، 43 جلد، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ هفتم

40-     همدانى، آقا رضا بن محمد هادى، (1420ق)، حاشیة کتاب المکاسب (للهمدانی)، در یک جلد، جناب مؤلف، قم، چاپ اول.

41-     یزدى، سید محمد کاظم طباطبایى، (1421ق)، حاشیة المکاسب، 2 جلد، مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ دوم.