تأثیر پیوند اعضا بر سقوط حق قصاص

الموضوعات :

حسین ناصرخاکی ¹ (دانشجوی دکتری فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران)
علیرضا عسگری ² (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران)
احمد مرادخانی ³ (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران)

تاريخ الإرسال : 14 الجمعة , صفر, 1439 تاريخ التأكيد : 06 الخميس , جمادى الثانية, 1439 تاريخ الإصدار : 04 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1439

الکلمات المفتاحية: پیوند عضو, حق قصاص, مماثلت در قصاص عضو,

ملخص المقالة :

قصاص عضو، حقی است که به نظر اجماعی فقهای مذاهب اسلامی با وجود شرایطی قابل استیفاء است، ولی آن‌چه محل اختلاف گردیده است تأثیر پیوند عضو بر سقوط قصاص است، خواه عضو پیوندی، عضو مورد جنایت باشد؛ خواه عضو قصاص شده. منشاء و علت اصلی این اختلاف، تفسیر و برداشت متفاوت از روایتی است که در این رابطه وجود دارد. برخی آن را درباره مجنی علیه و برخی دیگر آن را مخصوص جانی می‌دانند در این مقاله اقوال فقها و مبانی استدلال هر یک در این خصوص مورد بررسی قرار گرفته و سپس نظریه جواز پیوند عضو، توسط مجنی علیه چه قبل و چه پس از اعمال حق قصاص و عدم سقوط حق وی و عدم امکان ازاله عضو پیوندی مجنی علیه توسط جانی، و نظریه جواز پیوند عضو توسط جانی و عدم امکان اجرای مجدد قصاص وی تقویت و مورد دفاع قرار گرفته است. مبنای نظریه عدم سقوط حق قصاص مجنی علیه این است که حق قصاص وی با وقوع جنایت تحقق یافته و اقدام مجنی علیه در پیوند عضو تأثیری در سقوط این حق ایجاد نمی‌کند و مبنای نظریه جواز پیوند توسط جانی و سقوط حق قصاص مجنی علیه نسبت به عضو پیوندی نیز این است که حق قصاص نسبت به عضو جانی جاری گردیده و پیوند زدن آن تأثیری در احیای مجدد این حق ندارد.

المصادر:

منابع

ابن براج طرابلسى، قاضى، عبد العزیز، المهذب (لابن البراج)، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1406ق.

ابن رشد، محمد بن احمد، البیان و النحصیل، بیروت، دارالفکر، بی تا.

ابن عابدین، محمد أمین بن عمر بن عبد العزیز عابدین الدمشقی الحنفی، رد المحتار على الدر المختار، دار الفکر-بیروت، الطبعه الثانیة، 1412ﮬ/ 1992م.

ابن قدامة الجماعیلی المقدسی، (الشهیر ابن قدامة المقدسی) أبو محمد موفق الدین عبد الله بن أحمد بن محمد ثم الدمشقی الحنبلی، بدون طبعة، المغنی لابن قدامة (فقه حنبلی) مکتبة القاهرة.

آقایی نیا، حسین، جرایم علیه اشخاص، جنایات، بنیاد حقوقی میزان، چ سوم، تابستان 86.

البصری البغدادی، (الماوردی)، أبو الحسن علی بن محمد بن محمد بن حبیب، الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الإمام الشافعی (هو شرح مختصر المزنی)، 19 جلد، بیروت – لبنان، الطبعة دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1419ﮬ/1999م.

حسینى روحانى قمّى، سید صادق، فقه الصادق علیه السلام (للروحانی) ،  26 جلد، قم،  دار الکتاب - مدرسه امام صادق علیه السلام، چاپ اول، 1412ق.

حلّى، محقق، نجم الدین، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، 4 جلد، قم،  مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1409ق. 

حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة(ط - الحدیثة)، 6 جلد، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام، چاپ اول،1420ق.

همو، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، 3 جلد، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413ق.

خویى، سید ابو القاسم موسوى، مبانی تکملة المنهاج، 2 جلد، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی ره،  چاپ اول، 1422ق.

شنقیطی، محمد بن محمد، احکام الجراحته الطیبه وآثار المترتبه علیها، جده، مکتبه الصحابه، 1994م.

صافى گلپایگانى، لطف الله، هدایة العباد (للصافی)، 1جلد، قم، دار القرآن الکریم، چاپ اول، 1416ق.

صانعی، یوسف، مجمع المسائل و الاستفتائات، قم، میثم تمار، 1376ش.

عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام،  15 جلد،  قم،   مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول، 1413ق.

عاملى، حرّ، محمد بن حسن، وسائل الشیعة،  30 جلد، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول،  1414ق.

علیش محمد بن احمد، منح الجلیل شرح مختصر الخلیل، بیروت، دارالفکر، 1989م.

الفرا، للقاضى أبى یعلى، المسائل الفقهیة، مکتبة مشکاة الإسلامیة، عدد الأجزاء: ثلاثة أجزاء، الریاض، دار النشر، مکتبة المعارف، بی تا.

فیاض کابلى، محمد اسحاق، منهاج الصالحین (للفیاض)، 3 جلد، بی تا.

مجله مجمع الفقه الاسلامی، مجمع الفقه الاسلامی، جده، 1989م.

مدنى کاشانى، حاج آقا رضا، کتاب القصاص للفقهاء و الخواص، 1 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ  دوم، 1410ق.

مرداوی، علی بن سلیمان، الانصاف فی معرفه الراجح من الخلاف، بیروت، دارالحیاء التراث العربی، بی تا.

مرعشى نجفى، سید شهاب الدین، القصاص على ضوء القرآن و السنة، 3 جلد،، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى قدس سره، چاپ اول، 1415ق.

مکارم شیرازى، ناصر، بحوث فقهیة هامة (لمکارم)، 1 جلد، قم، انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام، چاپ اول، 1429ق.

منتظرى نجف‌آبادى، حسین على، احکام پزشکى (منتظرى)، 1 جلد، قم، نشر سایه، چاپ سوم، 1427ق.

موسوى خمینى، سید روح اللّه، تحریر الوسیلة، 2 جلد، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول، بی تا.

موسوى خویى، سید ابو القاسم، مبانی تکملة المنهاج، 2 جلد، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی ره، چاپ اول، 1422ق.

نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، 43 جلد، بیروت – لبنان، دار إحیاء التراث العربی، چاپ  هفتم، 1404ق.

النووی، أبو زکریا محیی الدین یحیى بن شرف، روضة الطالبین و عمدة المفتین، 12 جلد، بیروت- دمشق- عمان، الطبعة المکتب الإسلامی، الثالثة، 1412ﮬ / 1991م.

هاشمى شاهرودى، سید محمود، قراءات فقهیة معاصرة، 2 جلد، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، چاپ اول، 1423ق.