تأثیر تغییر جنسیت در مسئولیت کیفری پرداخت‌کنندگان دیه
الموضوعات :صالح غفاری چراتی 1 , سید ابراهیم قدسی 2 , امین رادمان 3 , میلاد شیخ الاسلامی 4
1 - دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
2 - دانشیار حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
3 - دانشجو دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
4 - کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
الکلمات المفتاحية: دیه, تغییر جنسیت, فاضل دیه, قصاص, فقه امامیه,
ملخص المقالة :
در عصر حاضر مسأله‌ی تغییر جنسیت، علاوه بر بحث در امور پزشکی از لحاظ فقهی و حقوقی نیز حائز اهمیت است؛ با توجه به این‌که قانون‌گذار در این مورد صریحاً حکمی اتخاذ نکرده است، این چالش وجود دارد که در صورت مواجه شدن با این موضوعات چگونه می‌توان در صدد پاسخ‌گویی به آنان بر آمد. از میان مباحثی که می‌توان در این مورد به آن اشاره نمود مبحث مربوط به مسئولیت پرداخت‌کنندگان دیه است که در مواردی صاحبان حق قصاص مکلف به پرداخت فاضل دیه قبل از استیفای قصاص می‌باشند. با این توضیح که آیا درموارد تغییر جنسیت جانی و مجنی علیه، قبل و بعد از جنایت تأثیری در رد فاضل دیه در جرایم عمدی و هم‌چنین پرداخت‌کنندگان دیه در جرایم شبه عمد و خطای محض از سوی صاحبان حق قصاص به جانی دارد؟ مطابق اصل 167 قانون اساسی در موارد سکوت قانون‌گذار، قاضی مکلف به جست‌وجوی حکم مقتضی از منابع معتبر اسلامی است و نمی‌تواند به بهانه‌ی سکوت و خلاء قانونی از رسیدگی آن امتناع نماید. با این توضیح اقوال و نظرات گوناگون در این خصوص از سوی فقهاء بیان شده که برخی مطلقاً عمل مزبور را خلاف شرع تلقی نموده؛ در مقابل عده‌ای نیز قائل به جواز این عمل بوده‌اند که در نهایت اتخاذ رویه عملی واحد می‌تواند کمک شایانی در راستای غنی نمودن خلاء قانونی فراهم نماید. در نوشتار حاضر علاوه بر مباحث نظری موضوع تغییر جنسیت به طرح ابعاد نظرات گوناگون در این باب اشاره می‌شود که این موضوع چه تأثیری می‌تواند در مسئولیت کیفری پرداخت‌کنندگان دیه داشته باشد.
آریان پور کاشانی، عباس، فرهنگ دانشگاهی انگلیسی به فارسی، ج2، انتشارات امیرکبیر، چاپ نهم، تهران، 1369ش.
اصغری آقمشهدی، فخر الدین و عبدی، یاسر، «احکام و آثار تغییر جنسیت»، مدرس علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، شماره ۵۸، پاییز ۱۳۸۷.
انصاری، شیخ مرتضی، مکاسب، ج3، انتشارات بیروت، مؤسسة النعمان، چاپ ششم، 1410ق.
همو، نکاح، قم، بی نا، 1415ق.
باریکلو، علی‌رضا، «وضعیت تغییر جنسیت»، فصلنامه اندیشه‌های حقوق خصوصی، پردیس قم دانشگاه تهران، شماره ۵، زمستان ۱۳۸۲.
حلی، محمدبن ادریس، سرائر، ج3، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ دوم، قم، 1411ق.
خرازی، سید محسن، «تغییر جنسیت»، مجله فقه اهل بیت، شماره ۲۳، ۱۳۷۹ش.
خمینى، سید روح الله، تحریر الوسیلة، ج2، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، چاپ بیست‌ویکم، 1425ق.
خویی، سید ابوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج، ج1، انتشارات دارالهادی، قم، 1407ق.
شاهرودى، سید محمود هاشمى، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج2، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، ایران، 1426ق.
طباطبایی، سیدعلی، ریاض المسائل، ج 2، انتشارات دارالهادی، بیروت، 1412ق.
عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، ج1، انتشارات امیرکبیر، تهران، چاپ سوم، 1360ش.
قدسی، سید ابراهیم، میرحسینی امیری، سیده کلثوم، «تغییر جنسیت در احکام کیفری»، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال دوازدهم، شماره 43، ۱۳۹۵ ش.
کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، ج 1، انتشارات مدرس، تهران، چاپ دوم، 1372ش.
کریمی نیا، محمد مهدی، تغییر جنسیت با تأکید بر دیدگاه امام خمینی، چاپ و نشر عروج، 1391ش.
همو، تغییر جنسیت، روزنامه اعتماد 18/2/ 1384 ش 823.
مدنی تبریزی، سیدیوسف، المسائل المستحدثه، انتشارات دهاقانی، قم، چاپ چهارم، 1416ق.
مومن قمی، شیخ محمد، «تغییر جنسیت»، فقه اهل بیت، سال دوم، شماره 7،1375ش.
همو، کلمات سدیده، مؤسسه نشر اسلامی، قم، چاپ سوم، 1415ق.
نازیلا فتحی، «تابوی تغییر جنسیت در ایران»، بازتاب اندیشه، شماره ۵۳، شهریور ۱۳۸۳.
هاشمی، سید حسین، «فضل‌الله و تغییر جنسیت از منظر قرآن»، پژوهش‌های قرآنی، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، سال هفدهم، شماره ۶۵ و ۶۶، بهار و تابستان ۱۳۹۰.
Swartz, Louis, M., LL R.N., “Updated Look at Legal Responses to Transsextualism”, The International Journal of Transgenderism, vol.1, no.2, 1997.
Draskic, Marija, “The Legal Issue of Transsextualism”, The International Journal of Transgenderism, vol.2, no.2, 1998.
_||_