جایگاه نهاد داوری در حقوق ایران با رویکرد فقهی

الموضوعات :

محمد رحیم بهبهانی ¹ ( عضو هئیت علمی دانشگاه آزاد، واحد کازرون )

تاريخ الإرسال : 09 السبت , ذو الحجة, 1437 تاريخ التأكيد : 23 الأربعاء , صفر, 1438 تاريخ الإصدار : 22 الجمعة , ربيع الثاني, 1438

الکلمات المفتاحية: داوری, جایگاه, نقش, حقوق,

ملخص المقالة :

داوری از شیوه های حل و فصل دعاوی در میان مردم، و نهادی قدیمی است که در ایران باستان و عربستان قبل از اسلام رواج داشت و دین اسلام هم آن را امضا کرد. اسلام برای حل اختلافات از طریق داوری اهمیت ویژه ای قائل شده و با ذکر آیاتی در قرآن کریم، زمینه توجه بیشتر به آن را فراهم نموده است. فقهای امامیه نیز در زمینه وجوب یا استحباب داوری، ماهیت داوری و شرایط داوران در دعاوی بر غنای مباحث افزوده‌اند. در نظام قانونگذاری ایران، مقنن با الهام از فقه امامیه اهمیت خاصی به داوری در دعاوی داده و با تصویب مقرراتی، ارجاع به داوری را ضروری شمرده است. طبق قانون همه اشخاص حق دارند با توافق یکدیگر اختلافشان را از طریق داوری یا حکمیت یک یا چند نفر حل و فصل کنند و تفاوتی نمی‌کند که اختلاف آنها در دادگاه طرح شده یا نشده باشد و یا اینکه در چه مرحله‌ای رسیده باشد و از محاسن آن ساده و کم هزینه بودن آن است. در این پژوهش برای نخستین بار و به اختصار با بهره‌مندی از منابع و ماخذ معتبر و غنی در فقه ، مبانی حقوق اسلام و حقوق مدون ایران که شامل حقوق مدنی، حقوق خصوصی و حقوق تجارت و حقوق ثبت می باشد به جایگاه رفیع و قانونی داوری پرداخته و به ضرورت اشاره‌ای نیز به توسعۀ آن می شود. هم‌چنین نشان داده می شود که به رغم اهمیت داوری در فقه و مقررات موضوعه، رویه عملی دادگاه‌ها حاکی از آن است که داوری از اهمیت واقعی خود دور مانده است.

المصادر:

قرآن مجید.

ابن‌ عاشور، التحریر و التنویر، مؤسسة التاریخ، بیروت، ۲۰۰۰م.

ابن قدامه، مغنی و شرح الکبیر، بیروت، دارالکتاب العربی،1972م.

امامى، سیدحسن، حقوق مدنى، ج1، انتشارات کتابفروشى اسلامیه، چاپ نوزدهم، بهار 1377ش­.

بجنوردی، محمدحسن، قواعد الفقهیه، قم، دارالکتب العلمیه، 1969م.

حسینی شیرازی، محمد، الفقه، بیروت، دارالعلوم، 1419ق.

حیدر، علی، دررالحکام شرح مجلة الاحکام، بیروت، بغداد، مکتبة النهضة، 1348.

سنگلجى، محمد، قضا در اسلام، انتشارات دانشگاه تهران.

طوسی [شیخ]، مبسوط، تهران، چاپخانه حیدری، 1315ش.

کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، انتشارات بهنشر، ج3، 1368ش.

کریستین هاوس منینجر، مسئولیت مدنی داوران مطالعه‌ای تطبیقی همراه با پیشنهادهای اصلاحی، ترجمه میر فخرایی، بی تا.

کلانتری، مرتضی، داوری، دفتر خدمات حقوق بین‌المللی ایران، تهران، ۱۳۷۴ش.

گیلانى محمدى، قضاء و قضاوت در اسلام، انتشارات عرفانى، 1389ش.

محمدزاده اصل، حیدر، داوری در حقوق ایران، ققنوس، تهران، ۱۳۷۹ش.

موسوى اردبیلى، «داورى در اسلام»، فصلنامه حق، شماره 5 .

نجفی، محمدحسن [شیخ]، جواهر الکلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1398ق.

Alan Redfern & Martin Hunter, Law and Practice of International Commercial Arbitration, Sweet & Maxwell, Second Edition, London 1991.

Mauro Rubino-Sammartano, Powell, International Arbitration Law, Kluwer Law and Taxation Publishers, Boston, 1990.