معیار فقهی تغییر حد سرقت به تعزیر برای کودکان، ضمن توجه به عوامل مؤثر اجتماعی در ارتکاب بزه

الموضوعات :

مصطفی حسن پور ¹ , محمد جعفری هرندی(نویسنده مسئول) ² , طیبه عارف نیا ³

1 - دانشجوی دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد یادگار امام خمینی(ره)، شهرری.
2 - دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد یادگار امام خمینی(ره)، شهرری.
3 - استادیار دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد یادگار امام خمینی(ره)، شهرری.

تاريخ الإرسال : 24 الإثنين , محرم, 1444 تاريخ التأكيد : 29 السبت , محرم, 1444 تاريخ الإصدار : 27 الجمعة , صفر, 1444

الکلمات المفتاحية: سرقت, صغار, بزه اطفال, جامعه‌شناختی عوامل بزه, فقه,

ملخص المقالة :

صغر سن، در نظام حقوقی اسلام از عوامل رافع مسئولیت کیفری محسوب می‌شود و فقها بلوغ را ازجمله شرایط عامه تکلیف می‌دانند. درنتیجه، کودکی را که مرتکب جرایم مستوجب حد یا جنایت شده است، مستحق اجرای حدود یا قصاص نمی‌دانند. در مقررات جزایی ایران نیز عدم مسئولیت کیفری افراد نابالغ در به‌صراحت موردپذیرش قرار گرفته، ولی درعین‌حال در جرایم با مجازات‌های غیرتعزیری برای آنان اقدامات تربیتی و تعزیر وضع شده که در قسمت اخیر منافی اصل فقدان مسئولیت کیفری صغار است. در این خصوص، افزون بر توجه به تبیین و تطبیق نظر صاحب‌نظران حوزه شریعت با مقررات جزایی صغار درزمینهٔ تبدیل حد سرقت به تعزیر، علل مؤثر در بزه کودکان قابل‌بررسی و ارزیابی است. بیشترین مطالعات و تحقیق‌هایی که بر محور ساختار اجتماعی صورت می‌گیرند، بر اصلاح رفتار و اندیشه این گروه خاص، تمرکز یافته و عوامل مؤثر در انحراف و یا ارشاد این گروه سنّی را واکاوی می‌نمایند. شاید مهم‌ترین دلیل توجه خاص متخصصان و صاحب‌نظران به این امر، نقش مؤثری است که کودکان در ساختار آینده جامعه خواهند داشت.

المصادر:

1.    آبراهام سن، دیوید. (1371). روانشناسی کیفری. (ترجمه پرویز صانعی). انتشارات احمدی.
2.    آیسنیک، اچ.ج. (1375). جرم و شخصیت. (ترجمه حسن پاشا شریفی). تهران: انتشارات رهنما.
3.    احمدی، احمد. (1368). روانشناسی نوجوانان و جوانان اصفهانی. انتشارات مشعل.
4.    جمشیدی، علیرضا. (1382). «گفتمان سیاست جنایی در لایحه قضایی قـانون تشـکیل دادگـاه اطفال و نوجوانان». مجله حقوقی دادگستری. شماره 45. 
5.    حرّ عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. (چاپ اول). قم: موسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث.
6.    حرعاملی، محمد بن حسن. (1414ق). وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. (چاپ دوم). قم: مؤسسه آل البیت(ع).
7.    حسینی شیرازی، سید محمد. (1399ق). الفقه کتاب حدود و تعزیرات. قم: ناشر خیام.
8.    خاکشور، ولی. (1382). تعزیر اطفال در فقه امامیه و قانون مجازات اسلامی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه قم، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، گروه فقه و مبانی حقوق، رشته فقه و مبانی حقوق.
9.    خمینی، سید روح‌الله الموسوی. (1392). تحریر الوسیله. چاپ انتشارات آثار امام.
10.    خوئی، سید ابوالقاسم. (1394). مبانی تکمله المنهاج. (چاپ دوم). تهران: نشر خرسندی.
11.    ستوده، هدایت اله؛ میرزایی، بهشته؛ پازند، افسانه. (1376). روانشناسی جنایی. انتشارات آوای نور.
12.    سخاوت، جعفر. (1381). جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی. انتشارات دانشگاه پیام نور.
13.    صبوری‌پور، مهدی و علوی صدر، فاطمه. (1394). «سن مسئولیت کیفری کودکان و نوجوانان در قانون مجازات اسلامی ١٣٩٢». پژوهشنامه حقوق کیفری. سال ششم بهار و تابستان. شماره 1 (پیاپی 11). 
14.    عاملی، زین الدین علی ابن احمد. (۱۳۹۱ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه. (چاپ دوم). انتشارات چاپخانه علمیه قم.
15.    فاخری، نادر. (۱۳۹۶). حبس کودکان نابالغ در فقه و حقوق ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشکین‌شهر، رشته الهیات و معارف اسلامی گرایش: فقه و مبانی حقوق اسلامی.
16.    فرجاد، محمدحسین. (1363). آسیب‌شناسی اجتماعی و جامعه‌شناسی انحرافات. انتشارات بدر.
17.    کاشفی اسماعیل‌زاده، حسن. (۱۳۷۹). بررسی وضعیت کودکان خیابانی در مشهد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جزا و جرم‌شناسی.
18.    کریمی قمی، حسین. (1381). العقل و البلوغ عند الامامیه. (مترجم: میثم دباغ پور). نشر دانشگاه قم.
19.    کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب. (۱۳۷۵). فروع کافی. تهران: دارالکتب اسلامی.
20.    گسن، ریموند. (1370). مقدمه‌ای بر جرم‌شناسی. (ترجمه مهدی کی نیا). تهران: انتشارات مترجم.
21.    مجلسی، محمدباقر. (1378). حدود قصاص و دیات. (به ‌تصحیح و تنظیم و تعلیق و ویرایش محمدجواد ذهنی تهرانی‌). تهران: نشر پیام حق.
22.    مساواتی آذر، مجید. (1374). آسیب‌شناسی اجتماعی ایران. تهران: انتشارات بونل.
23.    مشکانی، محمدرضا؛ سادات، زهرا. (1381). «تأثیر عوامل درونی و بیرونی خانواده بر بزهکاری نوجوانان». مجله جامعه‌شناسی ایران. دوره چهارم.
24.    نجفی، توانا. (1386). نابه‌هنجاری و بزهکاری اطفال و نوجوانان. تهران: انتشارات راه و تربیت. 
25.    نجفی، محمدحسن. (1393). جواهرالکلام کتاب الحدود. (مترجم: اکبر نایب‌زاده). (ج۱، چاپ دوم). تهران: خرسندی.

26.    Delmage, Enys (2013), "The Minimum Age of Criminal Responsibility: A Medico-Legal Perspective", Youth Justice, SAGE Journals, vol. 13, No. 2, pp. 102-110.
27.    Penal Reform International (2013), Justice for Children Briefing No.4: The Minimum age of criminal responsibility.