سیری اجمالی درمبانی فقهی تخییرو ترتیب دررابطه با کیفیت مجازات محارب

الموضوعات :

محمدابراهیم مجاهد ¹ , احمد عابدینی نجف آبادی ² , جواد پنجه پور ³

1 - دانشجوی دکترای فقه ومبانی حقوق اسلامی، دانشکده علوم انسانی وحقوق، دانشگاه آزاداسلامی، واحداصفهان (خوراسگان)،اصفهان،ایران.
2 - دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده علوم انسانی و حقوق، دانشگاه آزاداسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)،اصفهان، ایران.
3 - استادیار گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی، دانشکده علوم انسانی وحقوق،دانشگاه آزاداسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)،اصفهان، ایران.

تاريخ الإرسال : 01 الخميس , شوال, 1442 تاريخ التأكيد : 17 الإثنين , محرم, 1444 تاريخ الإصدار : 18 الإثنين , شعبان, 1443

الکلمات المفتاحية: ترتیب, کیفیت مجازات, کلیدواژه: تخییر, محاربه,

ملخص المقالة :

چکیده:نگاهی اجمالی به تاریخچه فقهی بحث با دو قول تخییر و ترتیب مواجه شدیم. پرسش اساسی این است که از این دو قول،کدامیک مقرون به صواب است؟ پژوهش حاضر به شیوه تحلیلی-توصیفی با اشراف به اقوال وادله طرفین در مقام ارزیابی نهایی نتیجهمی‌گیرد که: گرچه حرفاو در معنای تخییر مشهور است، ولی این گونه نیست که این لفظ منحصرا افاده تخییر نماید و فقط همین معنا را مفهوم انحصاری آن بدانیم. زیرا گاهی قراین موجب انصراف از ظهور بدوی و رفع ید از معنای اصلی لفظی می گردد،که در این صورت معنای اولیه راکد، و لفظ معنای ثانوی پیدا می کند. مانند تکرار مرتب لفظاودرآیه محاربه. نمونه دیگرآنکه گفته شده : استناد به دو آیه کفاره قسم و کفاره حج موجب اختیاری شدن موارد مذکوره در اتیان مامور بهما شده به همین دلیل این حرف در مجازات محارب هم مفهومی اختیاری دارد.! شیخ طوسی در کتاب خلاف در رد این استدلال می فرماید:در قرآن هر جا موضوع بیان احکام است ترتیب مطرح است. اماهرجا کفارات مطرح است آنجا سیر از اخف به اشد لحاظ شده است. بنابراین قیاساو در بیان احکام مجازات چهارگانه به کفاره قسم و حج کاملا بلاوجه می باشد. و اما از فقهای اهل سنت شافعی، حنفی و احمد قول مرجح را ترتیب دانسته، و لی مالک قایل به تخییر مقید بوده که ناظر به همان قول ترتیب است. مجموعا در پژوهش هشت دلیل بر ترجیح قول ترتیب بر تخییر اقامه شد. در نتیجه قول صائب در نحوه اعمال مجازاتهای چهارگانه، ترتیب است. مضافابا تامل در روایات باب استنباط می شود، این دو قول تنافی ماهوی با هم ندارند، حتی قول تخییر هم متناظر به ترتیب و تناسب جرم با مجازات است. پس حقانیت قول ترتیب اثبات می شود. شایسته است مقنن کیفری نیز دراصلاح ماده 283 ق_م_ا، مبتنی بر قول ترتیب اهتمام نماید.