واکاوی و تبیین مؤلفه‌های معاشرت‌پذیری فضاهای همگانی در شهرهای ایرانی – اسلامی (نمونه پژوهی : پیاده‌راه عالی‌قاپو اردبیل)

الموضوعات :

آزیتا بلالی اسکویی ¹ ( دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران )
محمد علی کی نژاد ² ( استاد دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی سهند، تبریز، ایران. )
حمید غفاری ³ ( دانشجوی دکتری شهرسازی اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران. )

تاريخ الإرسال : 11 الجمعة , ربيع الأول, 1444 تاريخ التأكيد : 08 الجمعة , شوال, 1444 تاريخ الإصدار : 05 الأحد , محرم, 1445

الکلمات المفتاحية: معاشرت‌پذیری, پیاده‌راه, ایرانی- اسلامی, فضاهای همگانی,

ملخص المقالة :

طیف وسیعی از مؤلفه‌ها به‌منظور معاشرت‌پذیری فضاهای همگانی مورد توجه قرار می‌گیرند؛ ولی مسئله‌ای که وجود دارد کم‌توجهی نسبت به مؤلفه‌های مبتنی بر هنجارهای اجتماعی شهر ایرانی اسلامی می‌باشد. در همین راستا مهم‌ترین هدف پژوهش حاضر واکاوی و تبیین مؤلفه‌های تأثیرگذار بر معاشرت‌پذیری فضاهای همگانی و بررسی میزان اهمیت آن‌ها در شهر ایرانی اسلامی می‌باشد. نمونه مطالعاتی پژوهش نیز پیاده‌راه عالی‌قاپو در شهر اردبیل می‌باشد. پژوهش حاضر بر اساس هدف از نوع کاربردی- توسعه‌ای و به لحاظ روش از نوع توصیفی- تحلیلی می‌باشد. گردآوری داده‌ها نیز با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای- اسنادی و مطالعات میدانی انجام گردیده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد مؤلفه‌های نفوذپذیری، همه شمول بودن، غنای حسی و محرمیت مهم‌ترین مؤلفه‌های معاشرت‌پذیری فضاهای همگانی می‌باشند. دستاورد نهایی پژوهش نیز عرضه‌ی چهار مؤلفه محرمیت، ساده‌آرایی فضایی، طبیعت‌گرایی و جداره ایرانی اسلامی در قالب مؤلفه‌های ارزشی هنجاری و با محوریت هنجارهای اجتماعی شهر ایرانی اسلامی به‌منظور معاشرت‌پذیری فضاهای همگانی می‌باشد.

المصادر:

1. احمدی، قادر؛ غفاری، حمید؛ و پورحسن‌زاده، محمدحسین. (1400). ارزیابی عملکرد بازارهای تاریخی در شهرهای ایرانی – اسلامی (مطالعه موردی: بازار تاریخی شهر اردبیل). مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 8(26)، 56-74.


2. بهزادفر، مصطفی؛ و طهماسبی، ارسلان. (1392). شناسایی و ارزیابی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر تعاملات اجتماعی تحکیم و توسعه روابط شهروندی در خیابان‌های شهری: نمونه موردی سنندج. باغ نظر، 10(25)، 17-28.


3. بیات، محمدمهدی. (1397). طراحی خانه جوان شهر مشهد مقدس مبتنی بر شاخصه‌های اخلاق معاشرت در اسلام. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته معماری اسلامی، دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع)، مشهد، ایران.

 

 

4. تبریزی، امید؛ مختاباد امرئی، مصطفی؛ و فیضی، محسن. (1393). اثرات طراحی فضاهای شهری و معماری جمع‌گرا بر تعاملات و ارتباطات اجتماعی. مدیریت شهری، 13(37)، 257-272.


5. طالبی، ژاله. (1383). روابط اجتماعی در فضاهای شهری. نامه‌ی علوم اجتماعی، 24(24)، 161-180.


6. علیمردانی، مسعود؛ مهدی‌نژاد، جمال‌الدین؛ و افهمی، طلیعه. (1394). رشد کیفی فضای شهری به منظور ارتقاء تعاملات اجتماعی (نمونه موردی، خیابان احمدآباد مشهد). دوفصلنامه هنرهای کاربردی، 4(7)، 5-14.


7. غفاری، علی؛ دوستی، فاطمه؛ بهزادفر، مصطفی؛ و وریج کاظمی، عباس. (1397). تولید فضاهای همگانی معاشرت‌پذیر در محله؛ بافت میانی شهر تهران. صفه، 28(1)، 69-84.


8. فاتحی، شیوا. (1390). نقش فضاهای تعاملی در تحقق شهرسازی شهروندگرا (مطالعه موردی: میدان قونقا در شهر تبریز). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته طراحی و برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.


9. قره بگلو، مینو؛ فرشچیان، امیرحسین؛ و محمدعلیان، زهرا. (1395). تأثیر و تأثرات تعاملات اجتماعی بر خلق مکان در معماری اسلامی. مطالعات هنر و علوم انسانی، 2(8 و 9)، 1-18.


10. قدس، حسین؛ بمانیان، محمدرضا؛ و مرادی نسب، حسین. (1397). واکاوی مؤلفه‌های ساختاری تعاملات اجتماعی در فضاهای اجتماع‌پذیر (خیابان ستارخان؛ فلکه اول تا فلکه دوم صادقیه). فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، 3(5)، 55-80.


11. قلمبردزفولی، مریم؛ و نقی‌زاده، محمد. (1393). طراحی فضاهای شهری به منظور ارتقاء تعاملات اجتماعی (مطالعه موردی، بلوار بین محله‌ای). هویت شهر، 8(17)، 15-24.


12. کلانتری خلیل‌آباد، حسین؛ حقی، مهدی؛ و دادخواه، محسن. (1393). مؤلفه‌های اجتماعی الگوی شهرسازی ایرانی– اسلامی. نقش جهان، 4(1)، 17-26.


13. گلرخ، شمین. (1393). ابعاد هویت مکانی در تجربه‌ی فضای همگانی؛ زنان جوان (23-35 ساله) ساکن تهران. صفه، 24(3)، 75-94.


14. نصیرپور، فاطمه‌الزهرا، و مولایی‌بیرگانی، ندا. (1400). اصول و معیارهای طراحی فضاهای عمومی شهری با رویکرد تقویت تعاملات اجتماعی استفاده‌کنندگان از فضا (نمونه‌ی موردی پارک ساحلی کیانپارس). جغرافیا و روابط انسانی، 4(1)، 330-349.


15. نژادابراهیمی، احد؛ قره بگلو، مینو؛ و فرشچیان، امیرحسین. (1395). مبانی فکری شکل‌گیری مکان تعاملات اجتماعی از منظر اندیشه اسلامی. فیروزه اسلام؛ پژوهه معماری و شهرسازی اسلامی، 2(2)، 47-62.


16. CAO, J., & KANG, Jian. (2019). Social relationships and patterns of use in urban public spaces in China and the United Kingdom. Cities, 93, 188-196.


17. Chibli, M. (2021). Future Sociability in Public Spaces, The Dialectics of Urban and Architectural Boundaries in the Middle East and the Mediterranean. The Urban Book Series. Springer, Cham, 211-239.


18. Elyan, S. M. H. (2021). Urban Spaces and Its Impact on Social Activities. Urban and Regional Planning, 6(4), 134-145.


19. Hampton, K., Goulet, S. L., & Albanesius, G. (2015). Change in the social life of urban public spaces: The rise of mobile phones and women, and the decline of aloneness over 30 years. Urban Studies, 52(8), 1489-1505.


20. Jurkovič, N. B. (2014). Perception, experience and the use of public urban spaces by residents of urban neighbourhoods. Urbani izziv, 25, 107-125.


21. Kongphunphin, C., & Srivanit, M. (2020). Public spaces in Bangkok and the factors affecting the good public space quality in urban areas. IOP Conference Series Materials Science and Engineering, 910(2020), 1-5.


22. Latham, A., & Layton, J. (2019). Social infrastructure and the public life of cities: Studying urban sociality and public spaces. Geography Compass, 13(7), 1-15.


23. Ma, K. W., Mak, C. M., & Wong, H. M. (2021). Effects of environmental sound quality on soundscape preference in a public urban space. Applied Acoustics, 171(2021), 1-10.


24. Mehta, V., & Bosson, J. K. (2018). Revisiting Lively Streets: Social Interactions in Public Space. Journal of Planning Education and Research, 41(2), 160-172.


25. Zhang, W., & Lawson, G. (2009), Meeting and greeting: Activities in public outdoor spaces outside high-density urban residential communities, URBAN DESIGN International, 14(4), 207-214.