شناسایی و اولویت‌بندی مؤلفه‌های مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی های عمومی در حوزه شهرداری های کل کشور

الموضوعات : خطمشی‌گذاری عمومی در مدیریت

رستم قره داغی ¹ (عضو هیت علمی- مدیر گروه)

تاريخ الإرسال : 28 الإثنين , شعبان, 1439 تاريخ التأكيد : 03 الإثنين , ذو القعدة, 1439 تاريخ الإصدار : 14 الخميس , ربيع الأول, 1440

الکلمات المفتاحية: مشارکت کارکنان, اجرای خط مشی, شهرداری ها,

ملخص المقالة :

چکیده زمینه:درشهرداری های کشورکارکنان به دلیل ارتباط تنگاتنک با شهروندان و به عنوان یک بوروکراسی خیابانی، در اجرا با مسایل و مشکلاتی از نظر خط مشی های ابلاغی و نیز روبرو شدن با مشکلات شهروندان مواجه اند، که در اجرا و مشارکت کارکنان بی تاثیر نیست.هدف:پژوهش حاضرباهدف شناسایی و اولویت‌بندی مؤلفه‌های مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی های عمومی انجام شده است. روش: در این پژوهش جهت شناسایی مؤلفه‌های مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی های عمومی از از تکنیک دلفی استفاده شده است. در این راستا، با استفاده از نظرات 18 نفر ازخبرگان با سابقه در حوزه خط مشی گذاری عمومی و تلفیق مؤلفه‌های استخراج شده از مبانی نظری پژوهش و مؤلفه‌های پیشنهادی خبرگان، پرسش‌نامه‌ای در دو مرحله در اختیار خبرگان قرار گرفت و در زمینه میزان ارتباط مؤلفه‌ها با مشارکت کارکنان در اجرا تعیین و میزان اهمیت هر یک نظرخواهی شد و نظرات آن‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: در این پژوهش 9مولفه اصلی 58 شاخص در زمینه مشارکت کارکنان در اجرا شناسایی و مورد تائید خبرگان قرار گرفت،. همچنین با استفاده از نظر خبرگان در مورد میزان اهمیت هریک از مؤلفه‌ها، مدل کیفی پژوهش ارائه شده است. نتیجه گیری:مولفه های شناسایی شده برای برنامه‌ریزی دقیق‌تر جهت مشارکت کارکنان در اجرای می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.

نص كامل:



 

شناسایی و اولویت‌بندی مؤلفه‌های مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی های عمومی در حوزه شهرداری های کل کشور

 

چکيده

زمینه:درشهرداری های کشورکارکنان به دلیل ارتباط تنگاتنک با شهروندان و به عنوان یک بوروکرات سطح خیابان، در اجرا با مسایل و مشکلاتی از نظر خط مشی های ابلاغی و نیز روبرو شدن با مشکلات شهروندان مواجه اند، که در اجرا و مشارکت کارکنان بی تاثیر نیست.هدف:پژوهش حاضرباهدف شناسایی و اولویت‌بندی مؤلفه‌های مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی های عمومی انجام شده است. روش: در اين پژوهش جهت شناسایی مؤلفه‌های مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی های عمومی از ازروش دلفي استفاده شده است. در اين راستا، با استفاده از نظرات 18 نفر ازخبرگان با سابقه در حوزه خط مشی گذاری عمومی و تلفیق مؤلفه‌های استخراج شده از مباني نظري پژوهش و مؤلفه‌های پيشنهادي خبرگان، پرسش‌نامه‌اي در دو مرحله در اختيار خبرگان قرار گرفت و در زمينه ميزان ارتباط مؤلفه‌ها با مشارکت کارکنان در اجرا تعيين و ميزان اهميت هر يک نظرخواهی شد و نظرات آن‌ها مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت.یافته ها: در اين پژوهش 9مولفه اصلی 58 شاخص در زمينه مشارکت کارکنان در اجرا شناسایی و مورد تائید خبرگان قرار گرفت،. همچنين با استفاده از نظر خبرگان در مورد ميزان اهميت هريک از مؤلفه‌ها، رتبه بندی  ارائه گردید..

نتیجه گیری:مولفه های شناسایی شده براي برنامه‌ریزی دقيق‌تر جهت مشارکت کارکنان در اجرای مي‌تواند مورد توجه قرار گيرد.

کليدواژه گان: مشارکت کارکنان، اجرای خط مشی ، شهرداری ها

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

خط مشی عمومی موضوعی بسیار گسترده و پیچیده است که از یک سلسله تصمیمات مرتبط به هم مشتمل بر مداخله بازیگران بسیار متعدد تشکیل می شود.خط مشی را بطورکلی می توان به عنوان اقدام یاعمل پیشنهادی فرد،یک گروه ،یک نهاد ویا یک دولت به منظورتشخیص هدف یا رسالت خاص در یک محیط مشخص تعریف نمود.وجود خط مشی مقدم بر هر اقدامی در سازمان است ودر انواع سازمان خصوصی یا عمومی وجود داردو پیش نیاز اقدام تمامی مدیران است .

یکی از مراحل عمده فرایند خط مشی گذاری عمومی مرحله اجرا می باشد و در آن اغلب به توسعه یک خط مشی یا بیان و گسترس بیشتر آن پرداخته می شود ،محیط اجرا شامل بازیگران مختلفی است که از طریق تعامل باهم روی اجرای خط مشی تاثیرات مهمی می گذارد،اینکه چه کسانی در این مرحله دخالت دارند ؟اگراقدامی انجام می پذیرد،این اقدامات چگونه در اجرا و نتایج یک خط مشی اثر می گذارد؟چگونه اجرا می تواند به شکل گیری و تعیین محتوای یک خط مشی تاثیر بگذارد؟از موارد عمده مورد بحث در حوزه اجرا می باشد

موفقیت خط مشی های عمومی و برنامه های دولت در خلاء و بدون توجه به جنبه های اجرایی آن امکان پذ یر نخواهد بود . ناتوانی دولتها در اجرای برنامه ها و خط مشی ها بخاطر این است که نه همه جنبه های واقعیت بلکه بخشی از واقعیت در نظر گرفته می شود .در برخی موارد مشکلات اجرا به این دلیل ممکن است ایجاد شود که خط مشی ها برپایه آگاهی های ناقص و ناکافی از مسائل قرار داشته و اهداف بر مبنای غیر علمی بنیان نهاده می شوند. اما در بسیاری از مواقع ممکن است خط مشی ها درست وضع شوند ولی اجرا غلط و نادرست باشد.اجرای صحیح خط مشی می تواند منجر به استفاده درست از منابع محدود ،کاهش دوباره کاری ها ، اصلاح انتخابهای نامناسب و.... گردد واز ابهامات و عدم یکپارچگی بین عناصر تشکیل دهنده خط مشی و تعارضات ناشی از آن بکاهد .همین مسائل دانشمندان مدیریت را یر آن داشت تا بصورت علمی به بررسی موضوع اجرای خط مشی بپردازد و بخصوص در سه دهه اخیر ،تحقیقات وسیع و گسترده ای را در رابطه با تنگنا های اجرای خط مشی ها و علل ناکامی دولتها در تحقق برنامه های مختلف اجتماعی ،اقتصادی و ... به عمل آورند،که دراین پژوهش به تشریح این دیدگاههاو تئوریها خواهیم پرداخت ودر کشور ما مشکلات زیادی بر سر راه برنامه های دولت بخصوص در حوزه شهرداریهای کشور وجود دارد بنابراین شناخت خلا های موجود و تبین علمی ناکامیها و عدم موفقیت در بسیاری از سازمانها و موسسات اجرایی کشور که موضوع اصلی این پژوهش می باشد.

جامعه امروز فراتر از بوروکراسی ماکس وبر حرکت می کند ،امروزه با افزایش تلاشهای دولت برای بهبود خدمات عمومی، بهداشت ،تامین رفاه وامنیت شهروندان،حجم سازمانهای دولتی نیز رو به گسترش است،به تعبیر دو تن از دانشمندان خط مشی عمومی ویلسون( )وگودنو()،امروزه بوروکراتها و مجریان خط مشی نیازمند حمایت شهروندان و رای دهندگان هستندبراین اساس نظامهای اداری و بوروکراتها نیز بدنبال تبدیل شدن به گروههای ذینفوذ هستند ،بعبارت دیگر ،امروزه قدرت سازمانهای عمومی اساسا مبتنی بر حمایت ها و پشتیبانی های سیاسی است و سازمانها زمانی قدرتمند هستند که از حمایت قابل توجه شهروندان و افراد دخیل در عملیات برخور دارند،در دولتهای مدرن وظایف بوروکراسی شامل وظایف خدماتی ،ایجاد قوانین ومقرات تنظیمی،صدور مجوز های لازم و جمع آوری اطلاعات می باشد ،همه بوروکراسی های دولتی به نحوی از انحاء وظایف مذکور را انجام می دهند (الوانی،1379).

مشارکت مدیران و مجریان وهمکاری آن ها با خط مشی گذاران درفرایند شکل گیری خط مشی اعم از تدوین تا تصویب واجرا ضروری است ،خط مشی گذاران باید تا آنجا که امکان دارد در فرایند اجرا مداخله نمایندوبا پشتیبانی سیاسی از خط مشی وهمچنین از مجریان ،راه اجرای خط مشی را هموار سازند.گاهی اوقات خط مشی گذاران پس از تصویب خط مشی ،آن را رها نموده وبه امور دیگری سرگرم می شوند.بعضی از آنها حتی ممکن است علاقه و حوصله مداخله در اجرا رانداشته یا با عنایت به نظر تفکیک قوا ،سعی کنند در اجرا مداخله ننمایند.این بی علاقگی وعدم حمایت خط مشی گذاران ورها نمودن خط مشی ها در مرحله اجرا سبب می شود آن خط مشی به خوبی اجرا نشود.تعهد شخصی وواقعی خط مشی گذران نسبت به اجرای خط مشی یک ضرورت محسوب می شود.این تعهد به عنوان نیرویی توانمند عمل می کند که موجب تشویق ،ترغیب و تحریک مجریان خواهد شد.

مقدس پور وهمکاران (1392)معتقدند که انتقادات بسیاری از چگونگی و نحوه اجرای خط مشی های عمومی در ایران وجود دارد، سیاست گذاران ،پژوهشگران ،شهروندان وحتی خود مجریان از نحوه اجرای خط مشی های عمومی ناراضی اند.به هر حال همه دولتها در برابر جامعه وظایفی را بر عهده دارندوبرای انجام این وظایف لازم است خط مشی هایی تدوین شود .اجرای صحیح این خط مشی ها می تواند به نتایجی همچون توسعه کشور ،رضایت عمومی شهروندان ،افزایش سطح رفاه و قدرتمند شدن کشورمنجر شود .همچنین عدم اجرای صحیح آن ها می تواند نارضایتی عمومی ،کاهش سطح رفاه ،عقب ماندگی کشور را در پی داشته باشد(مقدس پور و همکاران،1392)

برخی بر این باورندکه خط مشی ها به این دلیل با شکست مواجه می شوند که از ابتداءمبتنی بر برداشت نادرست از تمایلات و انگیزه های گروه هدف و یا نظریه های غلط در مورد ماهیت مشکل ویا ماهیت اصلی مشکل بوده اند،گرچه گفته شده که موفقیت یا شکست خط مشی ،اغلب به رفتار سازمانهای اداری مسئول اجرا بستکی دارد(مارینتز¹،1979).ولی همان طور که پالمبو و کالیستا(1990)گفته انداجرای موفقیت آمیز خط مشی ها ،همان قدر پیامدمرحله ی تدوین خط مشی است که پیامد مسائل خاص اجرا و مسائل اداری است ،اما به اشتباه گناه فقط بر عهده ی مجریان گذاشته می شود .

رزقی رستمی (1379)در مورد محدودیت ها و علل شکست اجرای خط مشی های عمومی معتقد است که علیرغم بحث های فراوانی که پیرامون اجرا به عمل آمده توجه به آن از حدرفع تکلیف فراتر نرفته و همچنان به عنوان مساله غامض و لاینحل باقی مانده است .نامبرده با الهام از هاولت ورامش (1995)در مورد عواملی که محدودیت در اجرا را باعث می شود به ماهیت مساله شرایط محیطی و سازمان مجری اشاره می کند .مشکلاتی که در ارتباط با ماهیت مساله مطرح اند ممکن است دلایل فنی باشند ،یعنی خط مشی وضع شده در مرحله اجرا ممکن است با مشکل فنی مواجه شود ،همچنین بزرگی و کوچکی گروه هدف و ناهمگونی آن ممکن است اجرا را دچار مشکل کند.

اوضاع و احوال حاکم بر جامعه ونادیده گرفتن گرفتن شرایط سیاسی ،اقتصادی و اجتماعی و ظهور فناوری جدید می تواند اجرا را دچار مشکل کند.سرانجام ،سازمان مجری یا دستگاه های مامور اجرای قانون ممکن است نتواند یا نخواهد قانون را به درستی اجرا کند .حتی در مواقعی که قانون با نیات سیاسی مطلوب ودر شرایط مناسب وضع می شود،باز ممکن است در مرحله ی اجرا با شکست مواجه شود .از جمله ،وقتی که منابع ناکافی باشد،ابزار نامناسب و اشتباه انتخاب شود و طرح ها و پیش بینی ها به درستی صورت نگیرد(کالیستا،1995)

مشکل عمده ی دیگری که دراجرای برنامه ها و خط مشی های عمومیدر بعضی کشورها ی جهان سوم وجود دارد ،نارسایی حاصل از ساختارهای سازمانی متمرکز آن هاست.بی سوادی بالا نیز موجب تشدید تمرکز گرایی در ساختار اداری این کشورها می شود و این امر خود موجب بی اطمینانی فرادستان نسبت به صلاحیت فنی و تخصصی زیر دستان در انجام امور محوله می شود (منوریان،1394)

از موانع دیگر اجرا در این کشورها ،ناتوانی کارگزاران و مجریان نظام در تحلیل خط مشی های عمومی و استفاده نکردن بهینه از منابع موجود است .معمولا در کشورهای در حال توسعه سازمان ها چند وجهی هستند و بوروکراسی ها چند کاره هستند.این حالت چند وظیفه ای در اجرای خط مشی عمومی نیز باعث می شود نظام اداری رسالت ووظیفه اولیه اش را فراموش کند واز هدف اصلی خود دور شود(رزقی رستمی،1379)

الوانی با استفاده از نظرات لیندبلوم،موانع موجود برسر راه اجرای خط مشی های عمومی را عدم مشخص بودن خط مشی ،معیارهای مختلف و متعارض اجرا ،عدم انگیزه ی اجرایی مجریان،دستورات متفاوت،عدم صلاحیت و توانمندی مجریان ،عدم کفایت منابع و امکانات اجرا،ساختارهای بوروکراتیک ،گروه های ذی نفوذ می داند(منوریان ،1394)

مجریان خط مشی اعم از خط مشی اعم از بخش دولتی یا خصوصی ،باید از محتوای خط مشی ،اهداف و فلسفه آن اگاهی داشته ونسبت به آن توجیه باشند.این آگاهی با رفع سوءتفاهمات سبب کاهش مقاومت در برابر خط مشی واز طرف دیگر ،سبب علاقمندی در اجرا وتقویت حس تعهد وهمکاری مجریان می گردد.گذر از مرحله شکل گیری خط مشی وآغاز مرحله اجرای آن ،مستلزم تغییردر مسولیت های افراد سازمان های مسئول است .در این مرحله مسئولیت از عهده خط مشی گذاران برداشته می شود وبه عهده مدیران بخش هاو واحدهایی وظیفه ای وکارکنان آنها گذاشته می شود.جابجایی مسئولیت موجب می شود مسائلی در مرحله اجرا به وجود آید .به خصوص اگر خط مشی ها وچگونه تدوین وتصویب آنها موجب شگفتی و تعجب مدیران میانی و کارکنان آنها شده باشد ،برداشت یا تصویری که مدیران و کارکنان درباره منافع خود دارند دارندبیشتر موجب تحریک و انگیزش آن ها خواهد شد،مگر این که منافع فردی وسازمانی با هم سازکار باشند.بنابراین مشارکت مدیران بخش ها وواحد وظیفه ای در فعالیت های مربوط به تدوین واجرای خط مشی امری ضروری است.(دانش فرد ،1393)

خط مشی گذاری عمومی یک فرایند پیوسته ای می باشد که با تنظیم دستور کار آغاز و با شکل گیری ،اجرا و ارزیابی کامل می گردد،بر این اساس ملا حظه می گردد اما تا زمانی که اجرا کنندگان خط مشی درک کامل ودرستی از خط مشی یه دست نیاورند وقوانین و قواعد مربوط به آن به درستی اعلام نگردد،این فرایند دچار اشکال خواهد شد .

یک راه مفید برای مطالعه اجرای خط مشی ،نگریستن به عنوان یک سیستم می باشد،یک سیستم به وسیله یک سری عناصر به هم پیوسته که هرکدام به طور مستقیم و غیر مستقیم به یکدیکر وابسته هستند توصیف می شود،بر این اساس در خواهیم یافت که کجا و چگونه اجرای مناسب در یک خط مش را مورد استفاده قرار دهیم ،به قول کالیستا ما نباید فرض کنیم که اجرا کجاست اجرا اول یا آخر نیست بلکه در تمام مراحل خط مشی گذاران قرار دارد ،منتهی همه موضوعات در تمامی عرصه ها به یک اندازه مهم نیستند ،یعنی هر موضوعی در یک عرصه برجسته می شود وتاثیر آن روی شکل گیری خط مشی عمومی اجتناب ناپذیر می باشد (کالیستا،1995.)

با نگاه سیستمی به خط مشی گذاری عمومی در خواهیم یافت که هیچ کدام از این زیر سیستم ها به صورت جدااز هم و بدون ارتباط با یکدیکر در نظر گرفته نمی شوند .بنابراین دراین مقاله اگر چه به بررسی موانع بوروکراتیک نظام اجرای خط مشی عمومی می پردازیم ولی این بررسی ها در تعامل و ارتباط متقابل با نظام های دیگر خط مشی گذاری می باشد.

مقاله حاضر به دلیل اهمیت نقش بورکراتها در سیستم شهرداری ها بدلیل کستردگی خدمات این حوزه وارتباطی که در اجرا ی قوانین این افراد با آحاد جامعه دارند واکثریت شهروندان از این خدمات عمومی بهره مند می شوند همواره این سول مطرح است که با وجود قوانین مشخص و منابع عظیم در این حوزه چرا این بخش همواره با مشکلات زیادی در اجرا مواجه است؟ و موانع اجرا در این بخش کدامند؟ ،وچرا کارکنان همکاری و مساعدت لازم را در اجرا ندارند ؟،وچرا انگیزه کارکنان پایین می باشد ؟وبطور کلی مولفه ها وشاخص های مشارکت کارکنان چیست ؟وبراساس چه الگویی می توان به مشارکت بهتر کارکنان وموفقیت در اجرا دست یافت مقاله حاضر در صدد شناسایی مولفه ها و شاخص های مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی عمومی در حوزه شهرداری ها می باشد..

با توجه به این که تحقیقات اندکی در حوزه خط مشی گذاری بخصوص در حوزه اجرا انجام شده است وبیشتر مطالعات انجام شده به بحث و ارزیابی اجرای خط مشی پرداخته شده وتحقیقات زیادی در حوزه موانع و آسیب شناسی صورت نگرفته است ،وکارهای انجام شده در این خصوص بیشتر به ابعاد ساختاری اجرا پرداخته است ودر خصوص نحوه مشارکت مجریان و کارکنان در فرایند اجرا و موانع عدم مشارکت کارکنان در کشور مطالعاتی انجام نشده لذا این مقاله در صدد شناسایی مولفه هاوشاخص های  مشارکت کارکنان در  اجرا می باشد ، ؛ونتایج این پژوهش می تواند جهت ارتقاء مشارکت در اجرا به مجریان و شهرداران کمک نمایید،به همین خاطر موضوع مورد نظر دارای اهمیت می باشد.

امروزه بهره‌گيري از مشاركت در اداره امور سازمانها، نهادها و شركت‌ها از جديدترين روش منابع انساني محسوب مي شود و با توجه به اهميت اساسي منابع انساني و نقش محوري آن در رشد و بقاء يك سازمان اهميت آن بيشتر نمايان مي شود با توجه به اين موضوع كه در هر روز تصميمات زيادي در سازمانها، وزارتخانه‌ها جهت اجراء آغاز مي گردد و كميت و چگونگي عملكرد هر مجموعه به تصميماتي بستگي دارد كه در آن اتخاذ مي شود و يكي از عوامل مهم در تعيين كيفيت اتخاذ شده مي‌باشد(قره داغی،1387)

تاکنون بسیاری از خط مشی های تدوین شده پس از تصویب در مرحله اجرا با ناکامی مواجه شده اند،مسئولان اجرایی بسیاری از آنها را قبل از اینکه کاملا اجرا شوند کنار نهده وبه خط مشی های جدید دیگری روی آورده اند ،برخی از خط مشی ها در حین تدوین به کلی منسوخ وبه فراموشی سپرده شده اند وبه تعداد معدودی به اجرا در می آیند ولی آنچه اجرا شده با آنچه که مورد نظر بوده همسان نیست .سیاستهای بسیج اقتصادی ،تعدیل اقتصادی ،اقتصاد بدون نفت ، ایران 1400وساماندهی اقتصادی حمایت از بنگاههای اقتصادی زود بازده از جمله خط مشی های اقتصادی می باشد که هر کدام به یکی ازاین شرنوشتها مبتلا شده اند سیاستهای مختلف در زمینه آموزش عمومی که دستخوش تغییرات متناوب شده است نمونه دیگری از این خط مشی های نا کام می باشد(الوانی،1364).

اعرابی و رزقی رستمی (1384)در مقاله ای تحت عنوان آسیب شناسی اجرای خط مشی های صنعتی کشور به موانع اجرای خط مشی های صنعتی پرداختند و در بخش کیفی با استفاده از نظر خبرگان وبراساس جمع بندی نظرات وبر اساس جمع بندی نظرات به 10 موانع اصلی و 53 شاخص دست یافتند،که موانع اصلی عبارتند از موانع هدف گذاری ،مجریان خط مشی،نظام اداری بوروکراسی،منابع و ابزارها،استفاده کنندگان خط مشی،تخصص و مهارت، ویژگیهای رفتاری،سازمان مجری،ماهیت خط مشی.

پور کیایی و همکاران(1393)در مقاله ای به تبیین موانع اجرای خط مش با استفاده از بحث متمرکز گروهی در بخش کیفی با استفاده از روش تحلیل محتوا به موانع اجرای قانون مدیریت خدمات کشوری پرداختند و نتایج حاکی از آن است که این موانع عبارتند ار:موانع مربوط به منطق ،انسجام وواقع گرایی؛ ساختارومنابع؛محیط قانون؛مفهوم و نگارش؛بازبینی و نظارت؛کارکنان و مدیران و پشتوانه نظری ،که بترتیب بیشترین تا کمترین اهمیت را دارا می باشد.

الوانی وبهرامی(1375)در مقاله ای به نقش آمادگی کارکنان در تحقق مدیریت مشارکتی پرداختند ،و عوامل موثر برای تحقق مشارکت را شناسایی و از جمله شرایط لازم را آمادگی نیروی انسانی می داند .

 

رجبی دیوزم (1395) در مقاله ای به پیش نیازها و موانع مشارکت پرداخته است ، به نظر ایشان پیش نیازهای مشارکت عبارتند از :فرهنگی،سازمانی می باشد که برای هر کدام شاخص های مربوط شناسایی و به ارائه راهکارهای افزایش مشارکت کارکنان پرداخته است.

اصغری(1395)در پایان نامه دکتری با هدف آسیب شناسی نظام ارزیابی عملکرد پارکهای علم و فناوری در بخش کیفی و با بررسی مبانی نظری وتحلیل اسناد ومصاحبه عمیق با خبرگان و با استفاده از رویکرد داده بنیاد فهرستی از شاخص ها را شناسایی کردند که عبارتنداز: دانش ،آگاهی ،مهارت ،ویژگی های کارکنان،ارزشها و تامین منابع می باشد. 

حاجی زمانی(1384) در پایان نامه دکتری با هدف آسیب شناسی اجرای خط مشی صنعتی با بهره گیری از ظرفیت کامل صنایع کوچک کشور ودر بخش کیفی با مطالعه مبانی نظری و عوامل اصلی و فرعی به تحلیل شاخص ها پرداخته است،وبه شناسایی موانع ساختاری ،رفتاری،حقوقی،تخصص مجریان،ابزار اجرای خط مشی با استفاده از فن تحلیل شبکه پرداخته است .

با توجه به موارد فوق الذکر وبا عنایت به این که شهرداریهای کشور به دلیل ارتباط تنگاتنک با شهروندان وبه عنوان یک بوروکراسی خیابانی همواره کارکنان در اجرا با مسایل و مشکلاتی هم از نظر خط مشی های ابلاغی وهم از نظر روبرو شدن با مشکلات شهروندان و هم از نظر خصوصیات فردی مواجه اند،که در اجرا ومشارکت کارکنان بی تاثیر نیست لذا این مقاله در صدد شناسایی و اولویت‌بندی مؤلفه‌های مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی های عمومی در حوزه شهرداری های کل کشور انجام شده است.

روش پژوهش

در اين پژوهش جهت شناسایی شناسایی و اولویت‌بندی مؤلفه‌های مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی های عمومی در حوزه شهرداری های کل کشوراز دلفي استفاده شده است. تكنيك دلفی رویکرد یا روشی سیستماتیک در تحقیق برای استخراج نظرات از یک گروه متخصصان که درآن موضوع پژوهش داراي دانش و تخصص مي‌باشند انجام مي‌شود که عنوان پانل دلفی شناخته می‌شوند. گزینش اعضاي واجدشرایط براي پانل دلفی ازمهم‌ترین مراحل این روش به‌حساب می‌آید؛زیرااعتبارنتایج کاربستگی به شایستگی ودانش این افراددارد(لینستون و توروف²، 1975). از اين روش در یافتن روابط علی در پدیده‌های پیچیده اجتماعی و اقتصادی نیز استفاده می‌شود(هاسون، کینی و مک کینا³، 2000؛پائول⁴، 2003) کاربرد این روش، ساخت دادن به فرآیند ارتباطات گروهی است، به نحوی که چنین فرآیندی در فراهم کردن زمینه مشارکت مجموعه‌ای از افراد به‌عنوان یک کل با مسئله یا موضوعی پیچیده مؤثر باشد. این ارتباط ساخت یافته با بازخور اطلاعات و دانش افراد، ارزیابی نظر گروه، فراهم کردن فرصتی برای افراد جهت بازنگری در نظرشان و با تأمین درجه‌ای از محرمانه بودن پاسخ‌های افراد، فراهم می‌شود.

اعضاي پانل دلفی براي این پژوهش به‌صورت نمونه‌گیری غیر احتمالی و ترکیبی ازروش‌های هدف‌داریاقضاوتی و زنجيره‌اي (گلوله برقي) برگزیده شدند، که عبارت بودند از 18 نفر از خبرگان و اساتید با سابقه در حوزه خط مشی گذاری عمومی.پرسش‌نامه نظرسنجي مؤلفه‌های و شاخص ها در راند اول براي جمع‌آوری نظرات و پيشنهادات، در راند دوم براي شناسایی مؤلفه‌هاوشاخص های مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی های عمومی در حوزه شهرداری ها و در راند سوم براي تعيين ميزان اهميت هريک از مؤلفه‌هاوشاخص ها در اختيار اعضاي پنل قرار گرفت که در نهايت نظرات خبرگان جمع‌آوری و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت.

در مرحله بعد با استفاده مباني نظري و ادبيات پژوهش، ابعاد و مؤلفه‌های مرتبط با مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی های عمومی در حوزه شهرداری ها استخراج، دسته‌بندي، پالايش و به‌صورت اوليه تدوين گرديد که به‌صورت پرسش‌نامه اوليه بسته پاسخ و باز پاسخ به‌صورت همزمان براي ارزيابي نظر خبرگان در اختيار اعضاي پنل خبرگان قرار گرفت. منابع و مأخذ هريک از مؤلفه‌های مرتبط با آن در جدول شماره 1 ذکر شده است؛ به عبارت دیگر گویه‌های سؤالات بسته پاسخ بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای و سؤالات باز پاسخ جهت اخذ نظرات خبرگان طراحی شد.سئوال اساسي عبارت بودند از:

1)       آیا اين مؤلفه بیان کننده ابعاد مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی های عمومی در حوزه شهرداری ها می‌باشد؟

2)       میزان ارتباط مؤلفه با مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی های عمومی در حوزه شهرداری ها به چه میزان می‌باشد؟

در اين مرحله از اجراي دلفي، مؤلفه‌ها و ابعادي که داراي توافق پايين بودند، حذف شدند و با توجه به پيشنهاد خبرگان برخي از مؤلفه‌های در زير مجموعه ابعاد جابجا شدند و پرسش‌نامه نهايي مورد توافق براي تعيين ميزان اهميت هريک از ابعاد و مؤلفه‌ها در مرحله بعد به اعضاي پنل ارسال گرديد. با جمع‌بندی اين امتيازها، ضريب وزني هريک از شاخص ها و محاسبه ميانگين اين اوزان، وزن هر يک ازمولفه ها از نظر خبرگان تعيين گرديد.

 

جدول شماره 1: مأخذ مؤلفه‌های مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی های عمومی در حوزه شهرداری ها

مولفه ها		منابع و مأخذ مؤلفه‌ها مرتبط
تخصص و مهارت مجریان	حاجی زمانی(1384) ساباتیر و مازمانیان(1996)،کالیستا(1995)،ریچارد المور(1980)،گان و هاگ وود(1984)،جمیز اندرسون(1982)،گارسیا زامور(1980) رزقی رستمی (1384)
رفتاری مجریان خط مشی	وان هورن ووان میتر(1975)،ادواردز(1980)،ساباتیر و مازمانیان(1996)،هاولت و رامش(1995)رین و رابینوویتر(1978)،قلی پوروهمکاران(1390)،رزقی رستمی(1379)
ساختاری	رزقی رستمی(1394)گان و هاگ وود (1984)،گارسیا زامور(1980)پرسمن و ویداسکی(1973)ساباتیر و مازمانیان(1996)
مدیریتی و اجرایی	رزقی رستمی(1394)، گارسیا زامور(1980) ،وان هورن ووان میتر(1975)،بری و همکاران(1998)
گروهی	طوسی(1378)، احمدی(1378) ،پرسمن وویلداسکی(1973)
فرهنگی	طوسی(1378)، احمدی(1378) ،میرسپاسی(1387) ،گارسیا زامور(1980)،قلی پوروهمکاران (1390)
اقتصادی	مازلو ()، پورتروهمکاران( )،
محیطی	ساباتیر و مازمانیان(1996) ،هاولت، جان گوگین(2006)،کالیستا(1995) ،قلی پوروهمکاران (1390)

           حقوقی               ساباتیر و مازمانیان(1996)

يافته‌هاي پژوهش

همان‌گونه اشاره شد مشارکت کارکنان بعنوان عامل بوروکراسی در فرایند اجرا ی خط مشی عمومی در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است؛ ازاين‌رو ابتدا بايد مولفه ها شاخص های و حوزه‌هاي مرتبط با مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی مشخص گردد تا به‌عنوان نقشه راه در جهت تشویق و ترغیب کارکنان در اجرای کردن فعاليت‌ها و فرايندهاي اجرای خط مشی مورد استفاده قرار بگيرد. مؤلفه‌های که در راند اول توسط خبرگان پيشنهاد شده بود و همچنين و شاخص هایی که با مطالعه ادبيات و حوزه نظري پژوهش استخراج شده بود، با توجه به مولفه های مشارکت کارکنان در مولفه های چندگانه دسته‌بندی گرديد. از اين رو با استفاده ازپيشينه مطالب نظري و جمع‌بندي تعاريف ؛مولفه های مشارکت کارکنان در اجرا  مشخص گرديد که با نظر خبرگان در مراحل اجراي دلفي، اندکي تعديل گرديد که شکل نهايي آن‌ها عبارتند از: ،تخصص و مهارت مجریان ،عوامل رفتاری مجریان،ساختاری، مدیریتی واجرایی ، گروهی ،فرهنگی،اقتصادی،محیطی ،حقوقی

در اين پژوهش مؤلفه‌های مشارکت کارکنان در اجر با سه سنجه مورد بررسي قرار گرفته‌اند: ميزان ارتباط مؤلفه‌ با مشارکت کارکنان ، ميزان ارتباط مؤلفه با ابعاد مشارکت کارکنان در اجرا و ميزان اهميت مؤلفه در مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی. ميزان اجماع خبرگان در زمينه ميزان ارتباط مؤلفه با مشارکت کارکنان در اجرا با استفاده از روش‌هاي آمار توصيفي (نما) مورد محاسبه و تجزيه و تحليل انجام گرفت. و با توجه طيف ليکرت (خيلي کم – خيلي زياد) مورد استفاده در پرسش نامه خبرگان نتيجه اجماع خبرگان براي هر يک از شاخص محاسبه گرديد.همچنين ظريب وزني هر يک از شاخص جهت تعيين ميزان وزن آنها محاسبه گرديد که عددي است بين 1-5 که هر چه عدد به 5 نزديکتر باشد نشان دهند ظريب وزني بالاي آن شاخص مي‌باشد.براي محاسبه ضريب وزني هر يک از مؤلفه‌ها از فرمول شماره 1 استفاده شده است.

فرمول (1):

I={(w1.n1)+(w2.n2)+…(wn.nn)}/N

وزن هر مؤلفه=I

وزن = w

تعداد نفرات هر گزينه=n

تعداد کل مشارکت‌کننده‌هاN=

نتايج و يافته‌هاي پژوهش براي هر يک از ابعاد و مؤلفه‌های به تفکيک ارائه مي‌گردد.

تخصص و مهارت مجریان

در مولفه تخصص و مهارت، از ميان شاخص های پيشنهادي و شناسایی شده از مباني نظري اين حوزه 6 شاخص مورد توافق خبرگان قرار گرفت که در جدول زير نشان داده است. نتايج نشان مي‌دهد که اجماع نظرات خبرگان در سه شاخص «سطح دانش مجریان»، «تفویض اختیار»و «تخصص مجریان» بر اين است که اين شاخص‌ها «خيلي زياد» درمشارکت کارکنان دراجرای خط مشی عمومی نقش دارند و شاخص‌هاي «نظام انگیزش»، «حس وفاداری»و«درک دستورات»درمشارکت کارکنان دراجرای خط مشی عمومی «زياد»نقش دارند. همچنين نتايج تجزيه و تحليل يافته پژوهش نشان مي‌دهد که شاخص «نظام انگیزش » با شاخص5.32 بيشترين و شاخص «حس وفاداری» با شاخص 3.94 کمترين ضريب وزني را در بين شاخص‌هاي اين مولفه دارند.

جدول شماره 2: شاخص های مشارکت کارکنان در اجرا درمولفه تخصص و مهارت مجریان

شاخص‌ها	فراواني پاسخ خبرگان					بيشرين اجماع	ضريبوزني
	کم	خيلي کم	متوسط	زياد	خيلي زياد
1)       سطح دانش مجریان	0	0	4	5	9	خيلي زياد	4.28
2)       تفویض اختیار	0	4	0	4	10	خيلي زياد	4.11
3)       نظام انگیزش	0	0	0	12	6	زياد	5.32
4)       حس وفاداری	0	0	6	7	5	زياد	3.94
5)       تخصص مجریان	0	0	2	8	8	خيلي زياد	4.33
6)       درک دستورات	0	2	2	9	5	زياد	3.94

رفتاری مجریان

در مولفه رفتاری مجریان، از ميان شاخص‌های پيشنهادي و شناسایی شده از مباني نظري اين حوزه 4 شاخص مورد توافق خبرگان قرار گرفت که در جدول زير نشان داده است. نتايج نشان مي‌دهد که اجماع نظرات خبرگان دردو شاخص «نگرش منفی مدیران به اجرا »و «سازش متقابل» بر اين است که اين شاخص‌ها « زياد» درمشارکت کارکنان دراجرای خط مشی عمومی نقش دارند و شاخص‌هاي «همکاری»و«خلاقیت»درمشارکت کارکنان دراجرای خط مشی عمومی «متوسط»نقش دارند. همچنين نتايج تجزيه و تحليل يافته پژوهش نشان مي‌دهد که شاخص «نگرش منفی مدیران به اجرا » با شاخص3.94بيشترين و شاخص «حس وفاداری» با شاخص 3.45 کمترين ضريب وزني را در بين شاخص‌هاي اين مولفه دارند.

جدول 3: شاخص های مشارکت کارکنان در اجرا در مولفه رفتاری مجریان

شاخص‌ها	فراواني پاسخ خبرگان					بيشرين اجماع	ضريبوزني
	کم	خيلي کم	متوسط	زياد	خيلي زياد
1)       نگرش منفی مدیران به اجرا	2	0	1	9	6	زياد	3.94
2)       سازش متقابل	0	2	6	8	2	زياد	3.45
3)       همکاری	0	2	8	4	4	متوسط	3.56
4)       خلاقیت	0	0	8	5	5	متوسط	3.84

ساختاری

در مولفه ساختاری، از ميان شاخص های پيشنهادي و شناسایی شده از مباني نظري اين حوزه، 8 شاخص مورد توافق خبرگان قرار گرفت که در جدول زير نشان داده است. نتايج نشان مي‌دهد که اجماع نظرات خبرگان در دو شاخص «الزامات قانونی»، و «روشن نبودن اهداف» بر اين است که اين شاخص‌ها «خيلي زياد» درمشارکت کارکنان دراجرای خط مشی عمومی نقش دارند و شاخص‌هاي «ساختار اداری غیر متمرکز »، «ساختار منعطف» ، «دستگاههای موازی»،« ساختار تیمی»و« شفافیت وظایف»درمشارکت کارکنان دراجرای خط مشی عمومی «زياد»نقش دارند. همچنين نتايج تجزيه و تحليل يافته پژوهش نشان مي‌دهد که شاخص «ساختار منعطف» با شاخص 44/4 بيشترين و شاخص «دستگاههای موازی» با شاخص 2.83 کمترين ضريب وزني را در بين شاخص‌هاي اين مولفه دارند.

جدول 4: شاخص های مشارکت کارکنان در اجرا در مولفه ساختاری

شاخص‌ها	فراواني پاسخ خبرگان					بيشرين اجماع	ضريبوزني
	کم	خيلي کم	متوسط	زياد	خيلي زياد
1)       ساختار اداری غیر متمرکز	0	0	2	12	4	زياد	4.11
2)       الزامات قانونی	0	0	5	5	8	خيلي زياد	4.17
3)       ساختار منعطف	0	0	0	12	6	زياد	4.44
4)       روشن نبودن اهداف	2	2	2	4	8	خیلی زياد	3.78
5)       دستگاههای موازی	2	6	3	7	0	زياد	2.83
6)       ساختار تیمی	0	4	0	8	6	زياد	3.89
7)       ساختار هرمی	0	8	6	2	2	کم	2.89
8)       شفافیت وظایف	0	2	0	12	4	زیاد	4.00

 

مدیریتی و اجرایی

درمولفه مدیریتی و اجرایی، از ميان شاخص های پيشنهادي و شناسایی شده از مباني نظري اين حوزه، 9شاخص مورد توافق خبرگان قرار گرفت که در جدول زير نشان داده است. نتايج نشان مي‌دهد که اجماع نظرات خبرگان در چهار شاخص «نامناسب بودن اجرا»، «تعبيران مختلف مجريان از خط مشي»، «اعمال سليقه مجريان» و «زد و بندهاي سياسي» بر اين است که اين شاخص‌ها «خيلي زياد» درمشارکت کارکنان دراجرای خط مشی عمومی نقش دارند و شاخص‌هاي «پيچيدگي خط مشي»، «کمبود منابع و زمان» و «ارتباطات» درمشارکت کارکنان دراجرای خط مشی عمومی «زياد»نقش دارند. همچنين نتايج تجزيه و تحليل يافته پژوهش نشان مي‌دهد که شاخص «آزادی عمل» با شاخص44/4 بيشترين و شاخص «امنیت شغلی» با شاخص22/3 کمترين ضريب وزني را در بين شخاص‌هاي اين مولفه دارند.

جدول 5: شاخص‌های مشارکت کارکنان در اجرا در مولفه مدیریتی و اجرایی

شاخص‌ها	فراواني پاسخ خبرگان					بيشرين اجماع	ضريبوزني
	کم	خيلي کم	متوسط	زياد	خيلي زياد
9)       نا مناسب بودن اجرا	2	2	2	4	8	خيلي زياد	3.78
10)       تعبیران مختلف مجریان از خط مشی	0	0	5	3	10	خيلي زياد	4.28
11)       اعمال سلیقه مجریان	0	0	4	6	8	خيلي زياد	4.22
12)       پیچیدگی خط مشی	0	2	4	6	6	زياد	3.89
13)       زد و بندهای سیاسی	2	0	4	0	12	خيلي زياد	4.11
14)       کمبود منابع و زمان	2	2	2	6	6	زياد	3.67
15)       ارتباطات	0	4	0	10	4	زياد	3.78
16)       امنیت شغلی	0	6	6	2	4	متوسط	3.22
17)       آزادی عمل	0	0	4	2	12	خیلی زیاد	4.44

گروهی

در مولفه گروهی، از ميان شاخص های پيشنهادي و شناسایی شده از مباني نظري اين حوزه، 7شاخص مورد توافق خبرگان قرار گرفت که در جدول زير نشان داده است. نتايج نشان مي‌دهد که اجماع نظرات خبرگان در سه شاخص «روحیه کار تیمی »، «رهبری گروه»،و «انسجام گروه» بر اين است که اين شاخص‌ها «خيلي زياد» درمشارکت کارکنان دراجرای خط مشی عمومی نقش دارند و شاخص‌هاي «احساس تعلق » درمشارکت کارکنان دراجرای خط مشی عمومی «زياد»نقش دارند. همچنين نتايج تجزيه و تحليل يافته پژوهش نشان مي‌دهد که شاخص «روحیه کار تیمی » با شاخص 22/5 بيشترين و شاخص «اندازه گروه» با شاخص 44/3 کمترين ضريب وزني را در بين شخاص‌هاي اين مولفه دارند.

جدول 6: شاخص های مشارکت کارکنان در اجرا در مولفه گروهی

شاخص‌ها	فراواني پاسخ خبرگان					بيشرين اجماع	ضريبوزني
	کم	خيلي کم	متوسط	زياد	خيلي زياد
1)       روحیه کار تیمی	0	0	0	10	10	خیلی زیاد	5.22
2)       احساس تعلق	0	0	4	6	6	زياد	4.11
3)       انسجام گروه	0	0	6	8	8	خیلی زیاد	4.11
4)       رهبری گروه	0	0	0	10	10	خیلی زياد	4.78
5)       هنجارهای گروه	0	2	8	4	4	متوسط	3.56
6)       اندازه گروه	0	2	8	2	2	متوسط	3.44
7)       میزان یکپارچگی گروه	0	0	8	6	6	متوسط	3.89

فرهنگی

در مولفه فرهنگی، از ميان شاخص های پيشنهادي و شناسایی شده از مباني نظري اين حوزه، 12شاخص مورد توافق خبرگان قرار گرفت که در جدول زير نشان داده است. نتايج نشان مي‌دهد که اجماع نظرات خبرگان در دو شاخص «همدلی بین کارکنان» و «حس تعاون» بر اين است که اين شاخص‌ها «خيلي زياد» درمشارکت  کارکنان دراجرای خط مشی عمومی نقش دارند و شاخص‌هاي «اعتماد متقابل »، «باورها» و «احساس مسولیت»و«انعطاف پذیری»درمشارکت کارکنان دراجرای خط مشی عمومی «زياد»نقش دارند. همچنين نتايج تجزيه و تحليل يافته پژوهش نشان مي‌دهد که شاخص «اعتماد متقابل » با شاخص5.11 بيشترين و شاخص «احساس حقارت پایین» با شاخص 2.00 کمترين ضريب وزني را در بين شاخص‌هاي اين مولفه دارند.

 

جدول 7: شاخص های مشارکت کارکنان در اجرا در مولفه فرهنگی

شاخص‌ها	فراواني پاسخ خبرگان					بيشرين اجماع	ضريبوزني
	کم	خيلي کم	متوسط	زياد	خيلي زياد
1)       اعتماد متقابل	0	0	0	10	8	زیاد	5.11
2)       باورها	0	0	4	12	2	زیاد	3.89
3)        نبود خود خواهی	0	4	8	2	4	متوسط	3.33
4)       همدلی بین کارکنان	0	0	4	6	8	خیلی زیاد	4.22
5)       کنجکاوی	2	6	6	4	0	متوسط	2.67
6)       احساس حقارت پایین	4	10	4	0	0	کم	2.00
7)       احساس مسولیت	0	0	2	8	8	زیاد	4.33
8)       انعطاف پذیری	0	0	6	10	2	زیاد	3.78
9)       حس خود کنترلی	0	2	8	6	2	متوسط	3.44
10)       حس تعاون	2	0	6	4	6	خیلی زیاد	3.67
11)       نابرابری بین کارکنان	2	2	6	4	4	متوسط	3.33
12)       انعطاف ذهنی	0	0	8	4	6	متوسط	3.89

اقتصادی

درمولفه اقتصادی، از ميان شاخص های پيشنهادي و شناسایی شده از مباني نظري اين حوزه، 5 شاخص مورد توافق خبرگان قرار گرفت که در جدول زير نشان داده است. نتايج نشان مي‌دهد که اجماع نظرات خبرگان در شاخص «نفع شخصی کارکنان » بر اين است که اين شاخص‌ها «خيلي زياد» درمشارکت کارکنان دراجرای خط مشی عمومی نقش دارند و شاخص‌هاي « افزایش درآمد کارکنان »و «صرفه جویی اقتصادی درمشارکت کارکنان دراجرای خط مشی عمومی «زياد»نقش دارند. همچنين نتايج تجزيه و تحليل يافته پژوهش نشان مي‌دهد که شاخص « نفع شخصی کارکنان» با شاخص5.00 بيشترين و شاخص « احساس حقارت پایین » با شاخص 2.00 کمترين ضريب وزني را در بين شاخص‌هاي اين مولفه دارند.

جدول 8: شاخص های مشارکت کارکنان در اجرا در مولفه اقتصادی

شاخص‌ها	فراواني پاسخ خبرگان					بيشرين اجماع	ضريبوزني
	کم	خيلي کم	متوسط	زياد	خيلي زياد
1)       افزایش درآمد کارکنان	0	0	2	10	6	زياد	4.22
2)       صرفه جویی اقتصادی	0	6	6	6	0	زياد	3.00
3)       نفع شخصی کارکنان	0	0	0	4	14	خیلی زیاد	5.00
4)       نرخ تورم	4	4	6	0	4	متوسط	2.78
5)       نرخ بیکاری	4	6	4	0	4	کم	2.67

محیطی

درمولفه محیطی، از ميان شاخص های پيشنهادي و شناسایی شده از مباني نظري اين حوزه،5 شاخص مورد توافق خبرگان قرار گرفت که در جدول زير نشان داده است. نتايج نشان مي‌دهد که اجماع نظرات خبرگان در دو شاخص «نامناسب بودن اجرا»، «تاثیر محیط بر خط مشی»و «زدو بند های سیاسی» بر اين است که اين شاخص‌ها «خيلي زياد» درمشارکت کارکنان دراجرای خط مشی عمومی نقش دارند و شاخص‌هاي «مسائل خارج سازمان »و «حمایتهای محیطی» درمشارکت کارکنان دراجرای خط مشی عمومی «زياد»نقش دارند. همچنين نتايج تجزيه و تحليل يافته پژوهش نشان مي‌دهد که شاخص «حمایتهای محیطی» با شاخص 4.44 بيشترين و شاخص «مسائل غیر مترقبه» با شاخص 3.22 کمترين ضريب وزني را در بين شاخص‌هاي اين مولفه دارند.

جدول 9: شاخص‌های مشارکت کارکنان در اجرا در مؤلفه محیطی

شاخص‌ها	فراواني پاسخ خبرگان					بيشرين اجماع	ضريبوزني
	کم	خيلي کم	متوسط	زياد	خيلي زياد
1)       تاثیر محیط بر خط مشی	0	2	6	2	8	خیلی زیاد	3.89
2)       مسائل غیر مترقبه	0	4	8	4	2	متوسط	3.22
3)       خارج سازمان	0	2	4	10	2	زیاد	3.67
4)       حمایتهای محیطی	0	0	0	12	6	زیاد	4.44
5)       زدو بند های سیاسی	2	2	2	4	8	خیلی زیاد	3.78

 

حقوقی

در مؤلفه محیطی، از ميان شاخص های پيشنهادي و شناسایی شده از مباني نظري اين حوزه،3 شاخص مورد توافق خبرگان قرار گرفت که در جدول زير نشان داده است. نتايج نشان مي‌دهد که اجماع نظرات خبرگان در شاخص نبودن قانون جامع در خط مشی» بر اين است که اين شاخص «خيلي زياد» درمشارکت کارکنان دراجرای خط مشی عمومی نقش دارند و شاخص‌هاي «تعبیر های مختلف از خط مشی» و «ضمانت اجرا در سیاستها» درمشارکت کارکنان دراجرای خط مشی عمومی «زياد»نقش دارند. همچنين نتايج تجزيه و تحليل يافته پژوهش نشان مي‌دهد که شاخص «ضمانت اجرا در سیاستها» با شاخص 4.44 بيشترين و شاخص «تعبیر های مختلف از خط مشی» با شاخص 3.56 کمترين ضريب وزني را در بين شاخص‌هاي اين مولفه دارند

جدول 10: شاخص‌های مشارکت کارکنان در اجرا در مؤلفه حقوقی

شاخص‌ها	فراواني پاسخ خبرگان					بيشرين اجماع	ضريبوزني
	کم	خيلي کم	متوسط	زياد	خيلي زياد
1)       تعبیر های مختلف از خط مشی	2	2	2	8	4	زياد	3.56
2)       ضمانت اجرا در سیاستها	0	0	0	12	6	زياد	4.44
3)       نبودن قانون جامع در خط مشی	2	2	2	2	10	خیلی زیاد	3.89

 

رتبه‌بندی ابعاد و مدل کيفي پژوهش

با استفاده از نظرات و محاسبه شاخص درجه اهميت هر يک مؤلفه های که از ميانگين ضريب وزني مجموع شاخص‌هاي آن مؤلفه به دست آمده الگويي مفهومي پژوهش و جايگاه اهميت هر يک از مؤلفه ها در مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی ترسيم گرديد. به عبارت روشن‌تر براي استقرار مدل مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی عمومی در شهرداری های کشور مؤلفه های نه گانه شناسایی شده هر کدام به ميزان مشخصي در مشارکتی شدن کارکنان در اجرای خط مشی تاثير دارند. تجزيه و تحليل داده‌های اين بخش نشان مي‌دهد که بعد اقتصادی از نظر خبرگان بيشترين اهميت را در الگوي مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی های حوزه شهرداری ها ومولفه های رفتار مجریان وتخصص و مهارت مجریان ومولفه های ساختاری ،مدیریتی و اجرایی در رده بعدي و بعد فرهنگی ، محیطی،حقوقی در رده‌های آخر اولویت‌های نه گانه قرار دارند. جدول زير نتايج اين تجزيه و تحليل را نشان مي‌دهد.

 

 

 

 

جدول 11: رتبه بندی مولفه های مشارکت کارکنان در اجرا

مولفه ها	ضریب وزنی
اقتصادی	543/5
تخصص و مهارت	400/4
گروهی	159/4
حقوقی	962/3
مدیریتی و اجرایی	932/3
محیطی	800/3
ساختاری	764/3
رفتاری مجریان	722/3
فرهنگی	639/3

 

بحث و نتیجه‌گیری

. در اين پژوهش 58 شاخص 9مولفه براي مشارکت کارکنان در اجرای خط مشی دولتی در شهرداری ها شناسایی گرديد. اين ابعاد با توجه به اهميتي که از نظر خبرگان تعيين شده به ترتيب عبارتند از:تخصص ومهارت مجریان ضريب وزني ( 400/4)؛ رفتاری مجریان با ضريب وزني ( 722/3)؛ ساختاری با ضريب وزني (764/3 )؛ مدیریتی و اجرایی با ضريب وزني (932/3 )؛ گروهی با ضريب وزني (159/4)؛فرهنگی با ضريب وزني ( 639/3)؛ اقتصادی با ضريب وزني (543/5 )؛ محیطی با ضريب وزني (800/3 )؛ حقوقی با ضريب وزني (962/3 )؛ که به ترتیب در زیر آورده می شود

1-تخصص و مهارت مجریان:با شش شاخص شامل :سطح دانش مجریان،تفویض اختیار،نظام انگیزش،حس وفاداری،تخصص مجریان،درک دستورات،بررسی این نتایج نشان می دهد که مولفه تخصص و مهارت در دومین اهمیت در الگوی مشارکت در اجرا قرار دارد،در این خصوص نظام انگیزش با ضریب (32/5)بیشترین ارزش وزنی را دارد، شاخص های مربوط به این پژوهش با شاخص های تحقیقات ساباتیر و مازمانیان(1996)،کالیستا(1995)،ریچارد المور(1980)،گان و هاگ وود(1984)،جمیز اندرسون(1982)،گارسیا زامور(1980)همخوانی دارد.

2-رفتاری مجریان :با چهار شاخص شامل:نگرش مدیران به اجرا،سازش متقابل،همکاری کارکنان،سطح خلاقیت کارکنان.بررسی نتایج مربوط به مولفه رفتاری مجریان نشان می دهد که این مولفه در بین سایر مولفه ها بجز فرهنگی اهمیت کمتری دارد که در این خصوص نگرش منفی مدیران به اجرا با ضریب (94/3) بیشترین ارزش وزنی را دارد واین موضوع بیانکر این است طرز تلقی مدیران نسبت به فرایند اجرا مسایل رفتاری برای مشارکت در اجرا را به دنبال دارد وکارکنان در مواقعی که مشکلات رفتاری آنها با مدیران حل شود مشارکت بیشتری در فرایند اجرا خواهند داشت ،شاخص های مربوط با شاخص های تحقیقات وان هورن ووان میتر(1975)،ادواردز(1980)،ساباتیر و مازمانیان(1996)،هاولت و رامش(1995)رین و رابینوویتر(1978)،قلی پوروهمکاران(1390)،رزقی رستمی(1379)،همخوانی دارد.

3-ساختاری سازمان:با هشت شاخص شامل :ساختار اداری غیر متمرکز،الزامات قانونی،ساختار. منعطف،روشن نبودن اهداف ،دستگاه های موازی،ساختار تیمی،ساختار هرمی،شفافیت وظایف.،بررسی نتایج مربوط به مولفه ساختاری نشان می دهدکه این مولفه از ضریب وزنی پایین تری برخورداراست،وشاخص های ساختاراداری منعطف (44/4)وساختار غیر متمرکز(11/4) بیشترین ارزش وزنی را دارد،واین موضوع بیانگر این موضوع است که ایجاد این نوع ساختارها نقش اساسی در مشارکت کارکنان در اجرا دارد ،مولفه و شاخص های مربوط با تحقیقات ،رزقی رستمی(1394)گان و هاگ وود (1984)،گارسیا زامور(1980)پرسمن و ویداسکی(1973)ساباتیر و مازمانیان(1996) هماهنگی دارد

4-مدیریتی و اجرایی:با نه شاخص شامل:نامناسب بودن اجرا،تعبیرات مختلف مجریان از خط مشی،اعمال سلیقه مجریان،پیچیدگی خط مشی،زدوبندهای سیاسی،کمبود منابع و زمان،ارتباطات،امنیت شغلی،آزادی عمل ،بررسی نتایج مربوط به مولفه ها نشان می دهدکه این مولفه از ضریب وزنی متوسط ی برخورداراست،وشاخص های آزادی عمل کارکنان (44/4)وتعبیرات مختلف مجریان از خط مشی(28/4) بیشترین ارزش وزنی را دارد،واین موضوع بیانگر این موضوع است که دادن اختیار عمل به کارکنان وشفاف نمودن قوانین نقش اساسی در مشارکت کارکنان در اجرا دارد ،مولفه و شاخص های مربوط با تحقیقات رزقی رستمی(1394)، گارسیا زامور(1980) ،وان هورن ووان میتر(1975)،بری و همکاران(1998)همخوانی دارد.

5-گروهی:با هفت شاخص شامل:روحیه کار تیمی ،احساس تعلق،انسجام گروه،رهبری گروه،هنجارهای گروه،اندازه گروه،میزان یگپارچگی گروه. بررسی نتایج مربوط به مولفه ها نشان می دهدکه این مولفه از ضریب وزنی پایین تری برخورداراست،وشاخص های روحیه کار تیمی (22/5)ورهبری گروه (78/4) بیشترین ارزش وزنی را دارد،واین موضوع بیانگر این موضوع است که افزایش روحیه کار گروهی و وجود رهبری کارآمد درگروه نقش اساسی در مشارکت کارکنان در اجرا دارد ،مولفه و شاخص های مربوط با تحقیقات طوسی(1378)، احمدی(1378) ،پرسمن وویلداسکی(1973)، همخوانی دارد.

6-فرهنگی:با دوازده شاخص شامل:اعتماد متقابل،باورهای مشترک،نبود خودخواهی،همدلی بین کارکنان،کنجکاوی،احساس حقارت،احساس مسولیت،انعطاف پذیری،حس خود کنترلی،حس تعاون،برابری بین کارکنان،انعطاف ذهنی. بررسی نتایج مربوط به مولفه ها نشان می دهدکه این مولفه از ضریب وزنی پایین تری برخورداراست،وشاخص های اعتماد متقابل (11/5)واحساس مسولیت (33/4) بیشترین ارزش وزنی را دارد،واین موضوع بیانگر این موضوع است که افزایش حس اعتماد کارکنان وایجاد حس مسولییت پذیری نقش اساسی در مشارکت کارکنان در اجرا دارد ،مولفه و شاخص های مربوط با تحقیقات طوسی(1378)، احمدی(1378) ،میرسپاسی(1387) ،گارسیا زامور(1980)،قلی پوروهمکاران (1390)همخوانی دارد.

7-اقتصادی :با پنج شاخص شامل:افزایش درآمد کارکنان ،صرفه جویی اقتصادی،نفع شخصی کارکنان،نرخ تورم،نرخ بیکاری .

بررسي اين نتايج نشان مي‌دهد که مولفه اقتصادی از نظر خبرگان، مهم‌ترین و اولین مؤلفه در بحث مشارکت در اجرای خط مشی های حوزه شهرداری ها  است. در واقع اين مبحث از آن جهت اهميت دارد که  تامین نیازهای اقتصادی کارکنان از اهمیت اساسی برخوردار است،و شاخص نفع شخصی کارکنان بالاترین ضریب (5.00) را به خود اختصاص داده است واین موضوع بیانگر این است در صورتی که کارکنان در جهت اجرای خط سیر های سازمان به رفع نیازهای خویش دست یابد در جهت تحقق منافع سازمان مشارکت بیشتری دارند،. که با مؤلفه‌های اظهار شده در تحقیقات، مازلو ()، پورتروهمکاران( )، مطابقت دارد. 

8-محیطی :با پنج شاخص شامل :تاثیر محیط بر خط مشی،مسایل غیرمترقبه ،خارج سازمان ،حمایتهای محیطی ،عوامل سیاسی. بررسی نتایج مربوط به مولفه ها نشان می دهدکه این مولفه از ضریب وزنی متوسطی برخورداراست،وشاخص های حمایت محیطی

(44/4) بیشترین ارزش وزنی را دارد، ،مولفه و شاخص های مربوط با تحقیقات ساباتیر و مازمانیان(1996) ،هاولت، جان گوگین(2006)،کالیستا(1995) ،قلی پوروهمکاران (1390)همخوانی دارد.

9-حقوقی: با سه شاخص شامل :تعبیر های مختلف از قانون،ضمانت اجرا در سیاستها،لزوم قانون جامع در خط مشی بررسی نتایج مربوط به مولفه ها نشان می دهدکه این مولفه از ضریب وزنی متوسطی برخورداراست،وشاخص های ضمانت اجرادر خط مشی (44/4)بیشترین ارزش وزنی را دارد، ،مولفه و شاخص های مربوط با تحقیقات ساباتیر و مازمانیان(1996) ، همخوانی دارد.

 

منابع        

-       الوانی, مهدی.شریف زاده, فتاح. (1379). فرآیند خط مشی گذاری عمومی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

-       اعرابی ، سید محمد و رزقی رستمی،علیرضا(1384)؛ آسیب شناسی اجرای خط مشی های صنعتی کشور،سومین کنفرانس بین المللی   مدیریت.  

-         اصغری ،حرمت، آسیب شناسی نظام ارزیابی عملکرد پارک های علم و فناوری ، پايان‌نامه دكتري دانشگاه آزاد اسلامي، سال1395 

-          احمدی ،حسن ؛مشارکت کارکنان در مدیریت، همایش توسعه نظام اداری، مر کز آمورش مدیریت دولتی،خرداد 1378

-       پور کیائی، مسعود وسلاجقه ، سنجر وزارع پور ،فضل اله؛تبین موانع اجرای خط مشی با استفاده از بحث متمرکز گروهی

-       ،فصلنامه مدیریت سازمانهای دولتی،زمستان 93.

 

-       حاجی زمانی،محمد،آسیب شناسی اجرای خط مشی های صنعتی ، پايان‌نامه دكتري دانشگاه آزاد اسلامي، سال 1384.

-       جلیلی،سودابه،اجرای خط مشی های عمومی جمهوری اسلامی ایران، پايان‌نامه دكتري دانشگاه آزاد اسلامي، سال 1393

-       دانش فرد, کرم اله. (1393). فرآیند خط مشی گذاری عمومی. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.

-       طوسي،محمدعلي.(1380)، مشاركت درمديريت وحاكميت.تهران:مركز آموزشي مديريت دولتي.

-       فلیک،او. (1۳۸۷).درآمدی برتحقیق کیفی.ترجمۀهادی جلیلی.تهران: نشرنی.

-       قره داغی،رستم .(1387)تاثیر مشارکت کارکنان بر اثربخشی موسسات پولی تحت نظارت بانک مرکزی : دانشگاه آزاد اسلامی 

-       رزقي رستمي، عليرضا، آسيب‌شناسي اجراي خط‌مشي‌هاي صنعتي كشور، پايان‌نامه دكتري دانشگاه آزاد اسلامي، سال 1384.

-       کیایی،علیرضا، ساز و کارهای تسهیل مشارکت شهروندان در خط‌مشی گذاری عمومی، پايان‌نامه دكتري دانشگاه آزاد اسلامي، 1393        

-       طوسی ،محمد علی؛ مشارکت کارکنان در مدیریت،همایش توسعه نظام اداری، مر کز آمورش مئدیریت دولتی،خرداد 1378

-       منوریان، عباس. و ابراهیم گلشن. (1380)، مطالعه خط‌مشی عمومی. مرکز آموزش مدیریت دولتی. چاپ اول.

 

 

- Anderson, James, E, in public poliry-making. Third Edition Boston, 1997. 

-Calista, Donald J. (1995). Policy Implementation. Mrist College. New York,117.

 

-Glaser B, Strauss A. The discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research. New          Jersey: Aldine Transaction; 1999.

-Miles, M. and Huberman, A. (2002). “Qualitative data analysis: a sourcebook of new methods,         Sage London; Beverly Hills.

-Stenbacka , C. (2001). Qualitative research require concepts of its own, Management Decision ,         vol.39 , No.7.

-Strauss, A & Corbin, J. (1998). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for            Developing Grounded Theory, 2nd Ed., Sage.  

-Van Meter, D., & Van Horn, C. (1974). The policy implementation process : A conceptual                  framework. Administration and Society.

-Lipsky, M. (1980). Street-level Bureaucracy : Dilemmas of the Individual in Public Services.               NewYork: russel Sage Foundation.

        -Linstone, H. A., &Turoff, M. (Eds.).(1975). Thedelphi method (pp. 3-12).Reading, MA: Addison-        Wesley.

-Hasson, F., Keeney, S., & McKenna, H. (2000). Research guidelines for the Delphi survey                        technique. Journal of advanced nursing, 32(4), 1008-1015.

-Powell, C. (2003). The Delphi technique: myths and realities. Journal of advanced nursing, 41(4),            376-382.

- Mazmanian, Daniel and Sabatier, Paul. Implementation and Public, Chicago, Scott Foresman and Co,            1983. 

- Elmore, Richard F." Backward Mapping: Implementation Research and Policy Decisions", Political                Science Quaterly, No. 4, 1980. 

- Zamor, Garcia & Claud, Jean. Problems of Public Implementation in Developing Coubtries, XVth                   World Congress of the International Political Scince Association, Washington, D.C., August

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Identifying and Prioritizing the Components of Employees’ Participation in Implementing Public Policy in the Field of Whole Countries’ Municipalities and Proposing a Qualitative Model

 

Abstract:

Field: In the countries’ municipalities, as street-level bureaucracy, the employees for close relationship with citizens confront several problems in implementing the notified public policies and also each citizen’s individual problem affects the employees’ participation and implementation. Purpose: This research attempts to identify and prioritize the components of employees’ participation in implementing . Methodology: In this research, Delphi technique has been used in identifying the components of employee’s participation in implementing public policy. Accordingly, by applying the opinions of eighteen experienced experts in public policy-making and linking the extracted components from theoretical foundations of research and , a close-answer and open-answer questionnaire was given to experts in two stages inquiring their opinions about the relationship of components with employee’s participation in implementing public-policy and also identifying the importance of each component, their responses were analyzed. Results: in this research nine basic components were confirmed by experts. Each component includes several indicators, finally fifty-eight indicators were identified and confirmed. Also, the qualitative model of research is proposed by applying the experts’ opinion about the components and indicators’ degree of importance . Result: the identified component could be used in a more precise programming for the participation of employees in implementing.

Key words: Participation, Implementing Public Policy, Municipality.

 

 

1

 

---

[1] 1 - Maryntz

 

[2] Linston&Turoff

[3] Hasson, Keeney& McKenna

[4] Powell

---