دارالشفای رَبع رشیدی: سازمان ادارى، آموزشى و درمانى

الموضوعات : تاریخ و تمدن اسلامی

امیر دهقان نژاد ¹ (دانشجوى دکترى گروه تاریخ علم دوره اسلامى، پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى، تهران، ایران)
عبدالرسول عمادى ² (استادیار گروه تاریخ علم دوره اسلامى، پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى، تهران، ایران)
محسن رحمتى ³ (دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران)

تاريخ الإرسال : 30 السبت , ذو الحجة, 1437 تاريخ التأكيد : 02 السبت , ربيع الثاني, 1438 تاريخ الإصدار : 22 الجمعة , ربيع الثاني, 1438

الکلمات المفتاحية: نهادهای آموزشی در اسلام, رَبع رشیدی, دارالشفای ربع رشیدی, رشیدالدین فضل‌الله همدانی,

ملخص المقالة :

یکی از مهم‌ترین مراکز پزشکی در جهان اسلام، دارالشفای رَبع رشیدی بوده که می توان آن را بزرگ‌ترین مجموعه موقوفی، علمی، آموزشی و مذهبی ایران عصر ایلخانی (654-750) دانست. این دارالشفاء درواقع بیمارستان و مکانی برای پذیرش و درمان بیماران، آموزش پزشکی و تهیه مواد مختلف دارویی بوده است. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی سازمان دارالشفای ربع رشیدی از جنبه هایی چون ساختار مدیریت، نظام مالی، وظایف و کارکردهای درمانی و آموزشی بررسی شده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که دارالشفای ربع رشیدی با برخورداری از پشتوانه مالی مشخص و مستقل، بسیاری از کارکردهای بیمارستان های امروزین، مانند استفاده از روش‌های آموزشی بالینی و نظری را به‌صورت هم‌زمان، متناسب با امکانات آن عصر دارا بوده است؛ نیز این دارالشفاء از طریق ایجاد ارتباط نزدیک با مجامع و مراکز علمیِ سرزمین های دیگر به ویژه هند و چین، در اقتباس و انتقال دستاوردهایِ علمی و پژوهشی اطبای آن نواحی به ایران مؤثر بوده است.

المصادر:

کتابشناسی

اوحدی مراغه‌ای، رکن‌الدین، کلیات اشعار اوحدی مراغه‌ای (منطق‌العشاق، جام جم)، به کوشش سعید نفیسی، تهران، انتشارات سنایی، 1391ش.

ای دان، وانگ، خدمات خواجه رشیدالدین همدانی در گسترش چین‌شناسی، مجموعه مقالات درباره خواجه رشیدالدین فضل‌الله و ربع رشیدی تبریز، به اهتمام رضا رحمانی، تهران، بی ‌نا، 1388ش.

پطروشفسکی، ایلیا پاولویچ و جان ماسون اسمیت، تاریخ اجتماعی- اقتصادی ایران در دوره مغول، ترجمه یعقوب آژند، تهران، انتشارات اطلاعات، 1366ش.

جعفری، غلامعلی و دیگران، استانداردهای اعتبار بخشی بیمارستان در ایران، تهران، انتشارات مرکز نشر صدا، 1398ش.

خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین حسینی، تاریخ حبیب‌السیر فی اخبار افراد بشر، 4جلد، تهران، انتشارات کتاب‌فروشی خیام، چاپ دوم، 1380ش.

دهخدا، على اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1377ش.

رضائیان، علی، مبانی مدیریت رفتار سازمانی، تهران، انتشارات سمت، 1382ش.

رهنما، مجید، رشیدالدین و ربع رشیدی، مجموعه خطابه‌های تحقیقی درباره رشیدالدین فضل‌الله همدانی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1350ش.

سارتون، جورج، مقدمه برتاریخ علم، مترجم غلامحسین صدری افشار، ج 2، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1383ش.

سمرقندی، دولتشاه، تذکرة الشعرا، به اهتمام و تصحیح ادوارد براون، تهران، انتشارات اساطیر، 1382ش.

سمرقندی، کمال‌الدین عبدالرزاق، مطلع السعدین و مجمع‌البحرین، به‌کوشش عبدالحسین نوایی، 4جلد، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1383ش.

شاردن، ژان، سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایی، 5جلد، تهران، نشر توس، 1372ش.

صدقیانی، ابراهیم، سازمان و مدیریت بیمارستان، 2جلد، تهران، انتشارات جهان رایانه، 1377و 1389ش.

طوسی، خواجه نصیرالدین محمدبن احمد، مجموعه رسائل خواجه نصیرالدین طوسی، به‌کوشش محمدتقی مدرس رضوی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1390ش.

عبده تبریزی، حسین، «نهاد مالی صندوق‌های وقفی و اصول اسلامی فعالیت آن در ایران»، نشریه مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق، شماره 25، 1384ش.

قلی‌پور، آرین و خاطره سیلانی، مدیریت منابع انسانی در بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی، تهران، انتشارات مؤسسه کتاب مهربان نشر، 1392ش.

کلاویخو، روی گونزالس، سفرنامه کلاویخو، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1377ش.

کونتز، هرولد و دیگران، اصول مدیریت، ترجمه محمدعلی طوسی و دیگران، 2جلد، تهران، انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی، 1374ش.

مجتهدی، کریم، مدارس و دانشگاه‌های اسلامی و غربی در قرون وسطی، تهران، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1379ش.

مستوفی، حمدالله، نزهة القلوب، به اهتمام محمد دبیر سیاقی، تهران، انتشارات کتابخانه طهوری، 1336ش.

میرخواند، محمدبن خاوند شاه بن محمود، تاریخ روضة الصفا فی سیرة الانبیاء و الملوک و الخلفا، به تصحیح و تحشیه جمشید کیان‌فر، 15جلد، تهران، انتشارات اساطیر، 1380ش.

وصاف،  فضل‌الله بن عبدالله، تاریخ وصاف الحضره، به‌کوشش محمد مهدی اصفهانی، تهران، کتابخانه ابن سینا و کتابخانه جعفری تبریزی، 1338ش.

همدانی، رشیدالدین فضل‌الله، آثار و احیاء، به‌کوشش منوچهر ستوده و ایرج افشار، تهران، انتشارات موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل شعبه تهران، 1368ش.

­­­­­­­­­­­­­­همو، تاریخ مبارک غازانی، تصحیح کارل یان، هرتفرد، انتشارات استفن اوستین، 1940م.

­­­­­­­­­­­­­­همو، تنکسوق‌نامه یا طب اهل ختا، با مقدمه مجتبی مینوی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1350ش.

­­­­­­­­­­­­­­همو، لطائف الحقایق، به کوشش غلامرضا طاهر، 2 جلد، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1355ش.

­­­­­­­­­­­­­­همو، وقفنامه ربع رشیدی، به کوشش مجتبی مینوی و ایرج افشار، تهران، انتشارات انجمن آثارملی، 1356ش.

­­­­­­­­­­­­­­همو، سوانح الافکار رشیدی، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1358ش.

­­­­­­­­­­­­­­همو، جامع التواریخ، تاریخ اقوام پادشاهان ختای، به‌کوشش محمد روشن، تهران میراث مکتوب، 1385ش.

­­­­­­­­­­­­­­همو، مکاتبات رشیدی، به‌کوشش محمد شفیع، لاهور، انتشارات پنجاب اینجو کیشنل پریس لاهور، 1945م.

Clinicall Teachers, Nurse Educ Today, 1999, 19(8), 639-48.

Declaration of Alma-AtaInternational Conference on Primary Health Care, Alma-Ata, USSR, 6-12 September, 1978.

Herse, Paul and Kenneht H. Blancard. Management of Organizational Behavior: Utilizing human Resources, Englewood cliffs, Nuwjersey: prentice-Hall, Inc,1989.

Ivancevich, j., Human Resource management, 11^th Edition. Irwin professional pub, 2010.

Nahas VL and Others. Jordanian undergraduate nursing students' perceptions of effect.

Shanghi Ranking consultancy, 2014, Retrieved 29 january 2015.