آب‌نماها در کوشک باغ های اندلس از الزهراء تا الحمراء
الموضوعات : تاریخ و تمدن اسلامیعفیفه خدنگی 1 , عبدالرحیم قنوات 2
1 - کارشناس ارشد گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2 - دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
الکلمات المفتاحية: باغ اسلامى, کوشک عبدالرحمن, الزهراء, الحمراء, معماری اسلامی,
ملخص المقالة :
آب در معماری میتواند علاوه بر رفع ضروتها و نیازها اهمیت تزیینی داشته باشد و به زیباسازی و تکمیل عناصر بنا کمک کند. در کوشک باغهای اندلس آب یکی از مهم ترین عناصر تزیینی بنا بوده است و دراشکالی چون حوض، فواره و نهر با طراحیهای بدیع و زیبا به کار گرفته میشده است. بررسی های به عمل آمده از سده چهارم تا نهم هجری/دهم تا پانزدهم میلادی نشان میدهد که در این منطقه سبک هایی خاص با موضوع طراحی آب به کار رفته که در عین کاربردی بودن اهمیت تزیینی و نمادین داشته است. این سبک ها از قرن چهارم/دهم در بناهای الزهراء بهکار گرفته شده و از آنجا به کاخهای الحمراء رفته است.درپژوهش حاضر علاوه بر معرفی این سبکها، نگاهی مقایسه ای به تغییرات و تحولات زیبایی شناسانه ای که در طول این دوره زمانی در طراحی این عناصر به وجود آمده، انداخته ایم. کوشک باغ هایی که در فاصله زمانی میان این دو مجموعه بنا احداث شدند، همچون واسطهای این دو دوره را به هم پیوند زده اند.
کتابشناسی
ابن زیدون، دیوان ابن زیدون و رسائله، تحقیق علی عبدالعظیم، مکتبة نهضة مصر بالفجالة، 1957م.
باروکاند، ماریانه، بدنورتس، آخیم، معماری اسلامی در اندلس، ترجمه فائزه دینی، تهران، فرهنگستان هنر، 1386ش.
بلر، شیلا، بلوم، جاناتان، هنر و معماری اسلامی(2)، ترجمه یعقوب آژند، تهران، سمت، فرهنگستان هنر، 1381ش.
بوتشیش، ابراهیم القادری، «جمالیة فی المنشآت المعماریة المائیة بمدینة غرناطة»، الموتمر العلمی الدولی بعنوان: «الفن فی الفکر الاسلامی»، سعید بن حمادة، عمان، اردن، المعهد العالمی للفکر الاسلامی، 1433ﻫ/2012م.
پرایس، کریستین، تاریخ هنر اسلامی، ترجمه مسعود رجب نیا، چ2، تهران، انتشارات امیرکبیر، 2535 شاهنشاهی.
جعفری، بهرام، «الحمراء چشماندازی از تمدنی عظیم»، کیهان فرهنگی، ش111، سال یازدهم، تهران، تیر73.
الجمل، محمد، «منشآت سلاطین بنی نصر فی قصور الحمراء»، المعهد المصری (دراسات الاسلامیة مدرید)، العدد 28، السنة 1996م.
دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، دانشگاه تهران، سازمان لغت نامه، 1337ش.
داندیس، دونیس اِ، مبادی سواد بصری، ترجمه مسعود سپهر، سروش، تهران، 1390ش.
الذهبی، شمس الدین محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، ط2، دارالکتاب العربی، بیروت، 1413ﻫ /1993م.
زکی، یعقوب(جیمز دیکی)، «باغ اسپانیایی- عربی: توضیحاتی درباره گونهشناسی»، ترجمه محمد تقی اکبری، میراث اسپانیای مسلمان، زیر نظر سلمی خضرا جیوسی، گروه ترجمه زبان‌های اروپایی، چ1، بنیاد پژوهشهای آسان قدس رضوی، 1380ش.
فتح بن خاقان، قلائد العقیان، بی جا، بی تا.
مَقَری التلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب من غصن الاندلس الرطیب، دارالفکر، بیروت، 1419م.
مور، چارلز، و، آب و معماری، ترجمه هدی علم الهدی، سازمان میراث فرهنگی کشور، معاونت فرهنگی و آموزش، 1381ش.
Golomberk, Lisa, “From Timur to Tivolil: reflections on Il Giadino All Italiana”, Muqarnas, Necipoglu, Gulru, V.15, Brill NV, Leiden, The Netherlands, copyright 1001.
Lehrman, Jonas, Eaethly Paradise(Garden and Courtyard in Islam), Berkeley and Los Angeless,University of California Press, 2019.
Tabbaa, Yasser, “The Medieval Islamic Garden: Typology and Hydraulics”, Garden History: Issues, Approaches, Methods, John Dixon Hunt, Washington, Harvard University, 1992.
منابع تصاویر و نقشهها
www.alhambradegranada.org/en/info/placesandspots/courtofthemyrtles.asp.(2013/2/26)
www.artencordoba.co.uk/MADINAT-AL-ZAHRA/Medina-Azahara-Cordoba-Archeological-site-pool-house.html. (2011/1/24)
www.essential-architecture.com/SP-GR/GR-006.htm(2016/12/01)
http://gardenin.ru/islamic_gardens.html.(2011/7/12)
www.martingracephotography.com/?search=Nasrid+dynasty. (2013/3/17)
www.photaki.es/foto-jardin-del-crucero-casa-de-la-contratacion-sevilla_303803.htm
www.pinterest.com/anachelista/al-andalus-las-invasiones-almor%C3%A1vides-almohades-y(2016/12/01)
www.qantaramed.org/qantara4/public/show_document.php?do. (2010/12/9)
http://rolfgross.dreamhosters.com/Islam-Web/Chapter3103.htm. (2012/12/13)
http://en.wikipedia.org/wiki/Court_of_the_Lions
Lehrman, Jonas, Eaethly Paradise(Garden and Courtyard in Islam), Berkeley and Los Angeless,University of California Press, 1980.
Tabbaa, Yasser, "The Medieval Islamic Garden: Typology and Hydraulics”, Garden History: Issues, Approaches, Methods, John Dixon Hunt, Washington, Harvard University, 1992.
نقشه 1. الزهرا، کوشکها و حوضهای تصویر1. الحمرا، حیاط ریاحین، حوض رو به کوشک
قصر عبدالرحمن
تصویر2. اشبیلیه، کروثرو، حوض مرکزی. نقشه 2. حوضهای مرکزی در الحمراء :
1. حیاط شیران و حیاط‌های پیرامونی،
2. صحن ریاحین، 3. باغ داراکسا(لندراجا)،
4. تالار ابن سراج، 5. تالار دوخواهران
تصویر3. حوضچه فواره در حیاط ریاحین تصویر4. الحمراء، ارتباط فضای داخلی و خارجی بنا با کمک کانالهای آب
تصویر5. الحمراء، جوی باریک آب تصویر6. الحمراء، نهرهای چهارگانه در حیاط شیران
در کف تالار ابن سراج
نقشه 3. شمال شام، کانالهای چهارگانه در قلعه صهیون
