بررسی وضعیت آسیب پذیری شهرها به جزایر حرارتی (مطالعه موردی: تهران و ورامین)
الموضوعات :حسن جعفری سیریزی 1 , مجتبی جعفری سیریزی 2 , لیلا حسینجانی 3 , سیده الهام داوری 4
1 - گروه جغرافیا،اقلیم شناسی گرایش شهری،دانشگاه تهران
2 - کارشناسی ارشد جغرافیای روستایی گرایش مدیریت توسعه پایدار روستایی دانشگاه تربیت مدرس. تهران .ایران
3 - دکتری آب و هوا شناسی،دانشگاه زنجان،ایران
4 - دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد
الکلمات المفتاحية: آسیب پذیری, جزیره حرارتی, تراکم شهری, تهران, ورامین,
ملخص المقالة :
جزایرحرارتی شهری (UHI) منعکس کننده مقدار تفاوت مشاهده درجه حرارت بین شهرستانها و مناطق اطراف خود هستند. شناسایی پدیده جزیره حرارتی در دو شهرستان، تهران با یک پس زمینه کسب و کار صنعتی و ورامین در حال رشد با پس زمینههای کشاورزی است. هدف شناسایی آسیب¬پذیری جامعه به اثرات جزیره حرارتی و تلاش در جهت سازگاری جامعه مربوط به جزیره حرارتی است. پژوهش حاضر، از ترکیب روشهای تحقیق کمّی و کیفی بهره گرفته شد. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS EXCEL, ENVI, و ARCGIS انجام گردید. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ساختارمند بر اساس شاخص LVI و با توجه به ویژگیهای مناطق مورد مطالعه است. روایی پرسشنامه به کمک پانل متخصصین تأیید و پایایی پرسشنامه حاضر ازروش آلفای کرونباخ استفاده گردید. جامعه آماری شامل 99 سرپرست خانوار در سه منطقه در تهران و دو منطقه در ورامین میباشد. نتایج نشان داد، تهران آسیب پذیری بیشتری نسبت به ورامین دارد. بخش اول این پژوهش به بررسی و شناسایی جزیره حرارتی شهری اختصاص دارد که با استفاده از دادههای اندازه گیری میدانی دما و تصاویر ماهوارهای بررسی شد. نتایج نشان داد که تجمع حرارت شهری در هر دو شهرستان وجود دارد، اما تهران شدت بییشتری دارد. جزیره حرارتی در در تهران نسبت به ورامین در روزهای صاف و افتابی کاملا مشخص بود. در روزهای ابری اختلاف دما بین مناطق کم بود و هم چنین در روزهای همراه با وزش باد تهران دمای شبانه بیشتری نسبت به ورامین داشت که این دمای بالا در ارتباط به تراکم بالا و گستردگی بیشتر این شهر است. بخش دوم این پژوهش براساس شاخص LVI به ارزیابی آسیب¬پذیری جزیره حرارتی شهری پرداخته شده است. سطح متوسط آسیب¬پذیری در ورامین به دلیل پایین بودن سطح آگاهی جامعه از تغییرات دما و اثرات آن است اما نشانهای از سازگاری وجود داشت که در قالب سازگاری طبیعی است. ورامین هم چنین در زمینه تعامل و روابط وضعیت بهتری نسبت به تهران دارد. تهران با افزایش دما و هم چنین سطح سازگاری پایین مواجه است که از دلایل آن تراکم شهری است.
پاک اندیش، آرش، حبیب، فرح، و خانلو، نسیم. (1398). ارزیابی وضعیت تاب آوری شهری در برابر جزایر حرارتی شهری (مطالعه موردی: مناطق 11 و 6 شهرداری تهران). علوم و تکنولوژی محیط¬زیست، 21(7)، 255-265.
پورامین، کتایون، خاتمی، سیدمهدی و شمس¬الدینی، علی. (1398). عوامل موثر بر شکل¬گیری جزایر حرارتی شهری؛ با تاکید بر ویژگیها و چالشهای طراحی شهری، گفتمان طراحی شهری، 1(1)، 69-83
رحیمی، عاطفه. (1400). پایان نامه کارشناسی ارشد نقش کاربری اراضی بر الگوی جزایر حرارتی (مطالعه موردی: شهر اصفهان)،استادراهنما،محمد سلیمانی مقدم، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار.
رنجبر سعادت آبادی، عباس، علی اکبری بیدختی، عباسعلی و صادقی حسینی، سیدعلیرضا. (1385). آثار جزیره گرمایی و شهرنشینی روی وضع هوا و اقلیم محلی در کلان شهر تهران بر اساس دادههای مهرآباد و ورامین. محیط شناسی، 32(39)، 59-68.
سلطانی مقدس، ریحانه. (1398). پیامدهای مکانی- فضایی تغییر کاربری اراضی سکونتگاههای روستایی (مطالعه موردی: شهرستان قرچک – استان تهران، برنامه¬ریزی توسعه کالبدی، (2)6، 79-94.
صفرزاده، حسین و فرهنگی، علیاکبر. (1392). روشهای تحقیق در علوم انسانی (با نگرشی بر پایاننامهنویسی)، انتشارات پاپ.
فربودی، مرضیه و زمانی، زهرا. (1401). کاهش جزایر حرارتی شهری از طریق افزایش سبزینگی و سطوح نفوذپذیر در تهران علوم و تکنولوژی محيط زيست، 24(2)، 45-31.
موسوی بایگی، محمد، اشرف، بتول، فرید حسینی، علیرضا و میانآبادی، آمنه. (۱۳۹۱). بررسی جزیره حرارتی شهر مشهد با استفاده از تصاویر ماهوارهای و نظریه فرکتال، مجلّه جغرافیا و مخاطرات محیطی، 1(1)، 35-۴۹.
ونگ، تای چی و وبلیندا، یوئن. (1392). برنامه¬ریزی شهری اکولوژیك؛ سیاستها تجارب و طراحی، ترجمه محمد رحیم رهنما و الهه کریمی، انشارات جهاد دانشگاهی مشهد. چاپ اول، مشهد.
References
Amiri, K., Q., Weng., A., Alimohamadi., & Alavipanah, K. (2009). Spatial–temporal dynamics of land surface temperature in relation to fractional vegetation cover and land use/cover in the Tabriz urban area Iran. Remote Sensing of Environment, Vol. 113, 2606-2617.
Balling R. C. & Brazell, S. W. (1988).High Resolution Surface Temperature Patterns in a Complex Urban Terrain,” Photogrammetric Engineering & Remote Sensing, 59(4), 1289-1293.
Falahatkar, S., Hosseini, M., & Soffianian, A. (2011).The relationship between land cover changes and spatial-temporal dynamics of land surface temperature. Indian Journal of Science and Technology, 4(2), 76-81.
Farboudi, M., & Zamani, Z. (2021).Reduction of urban heat islands through increasing greenery and permeable surfaces in Tehran, Environmental Science and Technology, twenty-fourth vol 2(2), 45-31.
Farboudi, M., & Zamani, Z. (2022). Reducing urban heat islands through increasing greenery and permeable surfaces in Tehran, Environmental Science and Technology, 24(2), 31-45. (In Persian)
Gallo K.P., & Owen, T. W. (1998). Assessment of urban heat island: A multi-sensor perspective for the Dallas-Ft. Worth, USA region. Geocarto International, 13(4), 35-41.
Gallo, K.P., McNab., A. L. Karl., T. R. Brown., J. F. Hood., J. J. & Tarpley, J. D. (1993). The use of NOAA AVHRR data for assessment of the urban heat island effect. Journal of Applied Meteorology. 32(5), 899-908.
Hahn, M., Riederer., & Foster, Q. (2011).The livelihood vulnerability index: a pragmatic approach to assessing risks from climate variability and change: a case study in mozambique. Global Environmental Change 19(1), 74–88.
HolySultani, R. (2018). Spatial-spatial consequences of land use change in rural settlements (case study: Qarchak city - Tehran province) Physical Development Planning, 2(6), 94-79..
Larsen, J. (2003). Record heat wave in Europe takes 35,000 lives. Earth Policy Institute.
Liu, L., & Zhang, Y. (2011).Urban heat island analysis using the Landsat TM data and ASTER data: A case study in Hong Kong. Remote Sensing, 3(7), 1535-1552.
Mousavi Baighi, M., Ashraf, B., Farid Hosseini, A., & Mianabadi, A. (2019). Investigating the thermal island of Mashhad city using satellite images and fractal theory, Geography and Environmental Hazards Magazine, 1, 35-49.
Mousavi Baighi, M., Ashraf, B., Farid Hosseini, A., & Mianabadi, A. (2012). Investigating the thermal island of Mashhad city using satellite images and fractal theory, Journal of Geography and Environmental Hazards, 1(1), 35-49. (In Persian)
Namdari, S. (2009). Extraction of urban heat island in urban regions by satellite images (the case study: Tehran). A dissertation submitted to shahidbeheshti University for degree of MA of remote sensing and GIS, department of geology sciences
Okumus, D., Erdem Terzi, F. (2021). Evaluating the role of urban fabric on surface urban heat island: The case of Istanbul, Sustainable Cities and Society, Vol 73, 103128.
Pakandish, A., Habib, Farah, & Khanlou, N. (2018). Evaluation of the state of urban resilience against urban heat islands (case study: Districts 11 and 6 of Tehran Municipality). Environmental Science and Technology, 21(7), 255-265. (In Persian)
Pakandish, A., Habib,F., .F., Khanlou, N. (2018). Assessing the state of urban resilience against urban heat islands (case study: Districts 11 and 6 of Tehran Municipality). Environmental Science and Technology, 21, 255-265.
Pouramin, K., K., S, M., & Shams-Aldini, A. (2018). Factors affecting the formation of urban heat islands; Emphasizing the features and challenges of urban design, Urban Design Discourse, 1(1), 69-83. (In Persian)
Pouramin,K., Khatami, S..& Sham Aldini, A. (2018). Factors affecting the formation of urban heat islands; Emphasizing the characteristics and challenges of urban design, urban design discourse, first term, 1, 69-83.
Rahimi, A. (2021). Master's thesis on the role of land use on the pattern of thermal islands (case study: Isfahan city), supervisor, Mohammad Soleimani Moghadam, Hakim Sabzevari University, Sabzvar.
Rahimi, A. (2021). Master's thesis on the role of land use on the pattern of thermal islands (case study: Isfahan city), supervisor, Mohammad Soleimani Moghadam, Hakim Sabzevari University, Sabzevar. (In Persian)
Ranjbar Saadat Abadi, A., Ali Akbari Bidakhti, A., & Sadeghi Hosseini, S. A. R. (2006). Effects of heat island and urbanization on weather and local climate in Tehran metropolis based on Mehrabad and Varamin data. Ecology, 32(39), 59-68. (In Persian)
Ranjbarsaadabadi, A., Ali, A., Bidakhti, A., & SadeghiHosseini, S. (2006). Effects of heat island and urbanization on weather and local climate in Tehran metropolis based on Mehrabad and Varamin data. Environment, 32, 59-68.
Safarzadeh, H., & Farhani, A. (2012).Research methods in the humanities (with an attitude towards thesis writing), Barayin Puish Publications, Pop 15.
Safarzadeh, H., & Farhani, A. A. (2012). Research methods in human sciences (with an attitude towards thesis writing), Pop Publications. (In Persian)
Sharon, L., Harlan, Anthony, J., Brazel, L., Prashad, L., Stefanov, L. (2006). Neighborhood microclimates and vulnerability to heat stress, Social Science & Medicine, Volume 63, Issue 11, December 2006, Pages 2847-2863.
Shi,Y., & Katzschner, L., Ng, E. (2017).Modelling the fine-scale spatiotemporal pattern of urban heat island effect using land use regression approach in a megacity, Science of the Total Environment, 618(15), 891-904.
Soltani Moghadas, R. (2018). Spatial-spatial consequences of land use change in rural settlements (case study: Qarchak city - Tehran province, physical development planning, (2) 6, 79-94. (In Persian)
Weng Q., Lu, D., &Liang. B. (2006). Urban Surface Biophysical Descriptors and Land Surface Temperature Variations. Photogrammetric Engineering & Remote Sensing, 72(11), 1275–1286.
Weng, Q. (2001). A remote sensing-GIS evaluation of urban expansion and its impact on surface temperature in the Zhujiang Delta. China.International Journal of Remote Sensing, 22(10), 1999-2014.
Weng, Q., Lu, D., & Schubring, J. (2004). Estimation of land surface temperature–vegetation abundance relationship for urban heat island studies. Remote sensing of Environment, 89(4), 467-483.
Wong, E., Akbari, H., Bell, R., & Cole, D. (2011). Reducing Urban Heat Islands: Compendium of Strategies.Environmental Protection Agency, retrieved May, 12, 2011.
Wong, T & Linda,Y.(2012).Ecological urban planning; Policies, experiences and design, translated by Mohammad Rahim Rahnama and Elaha Karimi, Mashhad Academic Jihad Publications. First edition, Mashhad.
Wong, T. C., & Weblinda, Y. (2012). ecological urban planning; Policies, experiences and design, translated by Mohammad Rahim Rahnama and Elaha Karimi, Mashhad Academic Jihad Publications. First edition, Mashhad.