تجلی روح خلوت بر خانه های برونگرای ایرانی(نمونه موردی:خانه کلبادی استان مازندران)
الموضوعات :
امیرحسین شیردل
1
,
جمال الدین مهدی نژاد
2
,
روشنک ناصری اکبر
3
1 - دانشگاه تربیت دبیر شهیدرجایی تهران
2 - استادگروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی، تهران، ایران
3 - مدرس ، دانشکده معماری و شهرسازی ، دانشگاه تربیت دبیر شهیدرجایی تهران،ایران
الکلمات المفتاحية: خلوت, خانه ایرانی, معماری ایرانی-اسلامی, برونگرایی , خانه کلبادی,
ملخص المقالة :
خلوت به عنوان یک نیاز مهم، نتیجه تنظیم تعامل بین انسان در محیط است. تأثیر پارادایم های جاری فعالیت و مسائل فرهنگی، اجتماعی و عقیدتی، خلوت مطلوب را به همراه دارد. ایجاد فضای مناسب برای خلوت در خانه های ایران، یک ویژگی بنیادین در معماری ایران است که از ابتدا تأثیر قابل توجهی در ساختار خانه ها داشته است. در این راستا این سوال پیش می آید که آیا شهرهای حاشیه دریای خزر با معماری برونگرا، تحت تأثیر الگوهای خلوت قرار می گیرند؟ بررسی راهکارهایی معمارانه برای برطرف کردن خلوت در این نوع خانه ها، به طور کافی توجه پژوهشگران را به خود جلب نکرده است. لذا با هدف شناسایی الگوهای رایج در خانه‌های برونگرا، این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی به جمع‌آوری مطالب پرداخته است. مقاله حاضر در قالب یک پژوهش تفسیری-تاریخی تنظیم شده است که از اطلاعات جمع آوری شده به صورت توصیفی-تحلیلی برای تجزیه و تحلیل استفاده گشته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بسیاری از خانه‌های برونگرا در ایران در محوطه‌های بزرگ ساخته شده‌اند و کاشت درختان در داخل حیاط به طور قابل توجّهی دید به داخل فضای زندگی را محدود می‌کند. همین عامل نقش بسزائی در تعریف مرز و حدود ساختمان دارد. ورودی نقشی اساسی در پیوند فضای عرصه خصوصی و عمومی در تأمین خلوت ایفا می‌کند. همچنین با ایجاد شکستگی‌ها و زوایا و وجود اختلاف ارتفاع و قرارگیری اتاق‌ها در طبقات بالای خانه، دید مستقیم محدود شده و حریم بصری و خلوت را برطرف می‌کند. نتایج حاصل از بررسی سازوکارهای مؤثر خلوت در خانه برونگرای عمارت خانه کلبادی نشان می‌دهد در عین وجود رابطه بین داخل و خارج بنا، نظم و سازوکارهایی برای حفظ و ایجاد حالت محرمانگی، خلوت و محدودیت اعمال می‌شود.
1-اخوت،هانیه،الماسیفر،نینا،بمانیان،محمدرضا(1391)معماری و شهرسازی سنتی-در کشورهای اسلامی ،تهران:انتشارات هله.
2-ارژمند،م،خانی،س(1391)نقش خلوت در معماری خانه ایرانی .مطالعات معماری شهر ایرانی اسلامی(شماره7)،ص27-39
3-آلتمن ،ایروین (1382)محیط و رفتارهای اجتماعی : خلوت ، فضای شخصی ، قلمرو، ازدحام ترجمه : علی نمازیان
4-باصولی،مهدی،امیدواری،سمیه(1400)صندوق خانه منظر خلوت در خانه ایرانی(بررسی خانه های سنتی یزد)18(104)44-29
5-بیگدلی،ح،باقری،م،اسدِی،ف(1396) بررسی نقش خلوت در معماری خانه های سنتی،فصلنامه معماری شناسی ،سال اول، شماره 4
6-پلاسما، یوهانی(1397)پدیدارشناسی مفهوم خانه در نقاشی، معماری و سینما (هویت،حریم خصوصی و مأوا.) تدوین توسط امیر مجدصنعت سینما97
7-جباران،فاطمه،طلیسچی،غلامرضا،دیماری،نیما،دری،علی(1397)سازوکارهای تنظیم خلوت در خانه های برونگرای گیلان(نمونه موردی:خانه -های روستایی)فصلنامه پژوهش های معماری اسلامی،6(21)103-119
8-یوسف نیا پاشا،مجید(1385)فضاهای نال و ستون دار در معماری مازندران،فصلنامه آبادی،سال شانزدهم،شماره50،صص78-87
9-چرمایف، س، الکساندر ک(1395) عرصه های زندگی جمعـی و زنـدگی خصوصی به جانب يک معماری انسانی منوچهر مزینی ترجمه تهران: انتشارات دانشگاه تهران
10-حائری، حمیدرضا ( )1388خانه، فرهنگ، طبیعت، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری، تهران
11-خانی، سمیه و ارژمند، محمود(1391)نقش خلوت در معماری خانه ایرانی،شهر ایرانی اسلامی 2(7)38-27
12-داراب،دیبا،یقینی،شهریار(1372)تحلیل و بررسی معماری بومی گیلان،نشریه معماری و شهرسازی،شماره 24،صص16-6
13-دهخدا،ع(1377)،لغت نامه دهخدا، انتشارات و چاپ دانشگاه تهران،تهران
14-راپاپورت، آموس. (1392الف.) انسانشناسی مسکن ترجمه خسرو افضلیان.) تهران: کتابکده کسری
15-سجادی ، س (1366)فرهنگ معارف اسلامی ، شرکت مولفان و مترجمان ایران
16-شیبانی،مهدی و پورسلیمان امیری،زهرا(1396).نقش محیط طبیعی در ایجاد حس مکان در مسکن شهری،منظر9(41)،59-46
17-صارمی،ح،خلاق دوست،م،خدابخشی،س(1395)روان شناسی محیطی ،انتشارات اول وآخر،تهران
18-صائینی،محمدحسین،حسن لو،حیدر،مغازه ای،نازیتا(1393)سلوک طوایف در عرفان(با رویکرد به مرصاد العباد نجم الدین رازی)نشریع عرفان اسلامی(ادیان و عرفان)دوره11،شماره 42،89-109
19-علی الحسابی،مهران،قربانی،ابوالفضل(1395)بررسی سیر کاربست تزئینات در عرصه عمومی سکونتگاه های تاریخی(نمونه موردی:بندر لافت)،فصلنامه مسکن و محیط روستا،جلد35،شماره 155،صص3-18
20 -عینی فرد، علیرضا(1379)عوامل انسانی-محیطی موثر در طراحی مجموعه های مسکونی،هنرهای زیبا 8:118-109
21-فاتح. د(1388) مبانی نظری معماری، انتشارات علم و دانش، تهران
22-فتاحی ، ذ ، پازوکی ، ش (1393)بررسی خلوت و تحول ان در تصوف ، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی ، سال 10، شماره 34
23-فلامکی، منصور ، حریم گذاری بر ثروت های فرهنگی ایران ، چاپ نخست ، تهران ، نشر فضا، 1394
24-قبادیان،وحید(1387)بررسی اقلیم ابنیه سنتی ایران،چاپ هشتم،تهران،انتشارات دانشگاه تهران
25-کسمایی،مرتضی(1382)اقلیم و معماری،نشرخاک تهران،ایران
26-لنگ، جان(1395)، آفرینش نظریه معماری؛ نقش علوم رفتاری در طراحی محیط.ترجمة دکتر علیرضا عینی فر، چاپ سوم، دانشگاه تهران، تهران
27-معماریان، غ (1373)اشنایی با معماری مسکونی ایرانی : گونه شناسی درونگرا، تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران
28-معماریان،غلامحسین(1371)آشنایی با معماری مسکونی ایرانی-گونه شناسی برونگرا،انتشارات دانشگاه علم و صنعت،تهران،ایران
29-معین،م(1387)فرهنگ معین،انتشارات امیرکبیر، تهران
30-معینی،م،زندی،م(1394)بررسی خلوت در معماری ایرانی و تاثیر نادیده گرفتن ان در معماری معاصر ،همایش ملی فرهنگ ،گردشگری و هویت شهری
31-مهدی نژاد،جمال الدین،شیردل،امیرحسین(1401)بازشناسی عوامل تأثیرگذار بر شکل گیری خانه های ایرانی مبتنی بر فرهنگ و هویت اسلامی،دومین همایش بین المللی و هفتمین همایش ملی معماری و شهرپایدار،تهران،ایران
32-هال، ادوارد(1393)بعد پنهان،با ترجمه منوچهر طبیبیان. تهران: دانشگاه تهران
33-لنگ، جان(1394)آفرینش نظریه معماری:نقش علوم رفتاری در طراحی محیط،با ترجمه علیرضا عینیفرد. تهران: دانشگاه تهران
34-آلتمن، ایروین(1395)محیط و رفتار اجتماعی: خلوت، فضای شخصی، قلمرو، ازدحام،ترجمه علی نمازیان. تهران: دانشگاه شهید بهشتی-35-آرشیو و اطلاعات اداره میراث فرهنگی
.-36Rapoport, Amos. 1969. House Form and Culture (Foundations of Cultural Geography Series. New Jersey: Prentice-Hall
.
.Rapoport, Amos. 1977. Human aspects of urban form. Oxford: Pergamon.
-38Hall, Edward T. 2004. the silent language. New York: Doubleday and Com
-39Omer, Spahic. 2010. Islam & housing. 40Westin, Alan F. 1968. Privacy and freedom. Washington and Lee Law Review
