بررسی رفتارهای ناکارآمد در منظومه لیلی و مجنون براساس نظریه آلبرت الیس
مریم ولی زاده
1
(
گروه علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران
)
کامران پاشایی فخری
2
(
گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
)
پروانه عادل زاده
3
(
گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
)
الکلمات المفتاحية: آلبرت الیس, رفتارهای ناکارآمد , رفتاردرمانی عقلانی هیجانی, لیلی و مجنون, باورهای غیرمنطقی , تحریف‌های شناختی, مدل ABC,
ملخص المقالة :
این پژوهش، با رویکردی نوآورانه، به تحلیل روانشناختی «رفتارهای ناکارآمد» شخصیت‌های اصلی «منظومه لیلی و مجنون» نظامی گنجوی، از منظر « نظریه رفتاردرمانی عقلانی هیجانی» (REBT) «آلبرت الیس» می‌پردازد. با تمرکز بر مدل ABC الیس (رویدادهای فعال‌کننده» باور، پیامد)، این مطالعه به شناسایی و تبیین « باورهای غیرمنطقی» و « تحریف‌های شناختی » زیربنای واکنش‌های هیجانی و رفتاری لیلی و مجنون می‌پردازد. پژوهش حاضر، با بررسی دقیق چگونگی تأثیر رویدادهایی نظیر جدایی، محدودیت‌های اجتماعی و انتظارات فرهنگی بر شکل‌گیری باورهای غیرمنطقی (مانند فاجعه سازی ، تحمل پایین ناکامی، و نیاز شدید به تایید) و پیامدهای ناشی از آن‌ها (از قبیل انزوا، خیال‌پردازی افراطی و واکنش‌های هیجانی شدید) می‌کوشد تا نشان دهد چگونه این عوامل در تعامل با یکدیگر، رفتارهای ناکارآمد این دو شخصیت را رقم می‌زنند. این تحلیل، با ارائه یک دیدگاه روانشناختی بدیع، درک عمیق‌تری از رنج و مصائب لیلی و مجنون فراهم می‌آورد و نقش کلیدی باورهای غیرمنطقی در تشدید واکنش‌های هیجانی و رفتارهای ناکارآمد را برجسته می‌سازد. یافته‌های این پژوهش، علاوه بر غنا بخشیدن به تحلیل‌های ادبی، امکان به‌کارگیری اصول REBT در تفسیر متون ادبی را فراهم آورده و دریچه‌ای نو به سوی درک ارتباط پیچیده بین افکار، احساسات و رفتارها در شرایط دشوار عاطفی و اجتماعی می‌گشاید.
