شناسایی مبانی نظری حاکم بر اصل حداقلی بودن حقوق کیفری
الموضوعات :
علی موحدی
1
,
علی نجفی توانا
2
,
محمد آشوری
3
,
پرویز ذکاییان
4
1 - گروه حقوق، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
2 - گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
3 - گروه حقوق، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - گروه فقه و حقوق، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.
الکلمات المفتاحية: جرم انگاری حداکثری, جرم انگاری حداقلی, اصل حداقلی, مبانی نظری, حقوق کیفری,
ملخص المقالة :
امروزه حقوق کیفری به تنها داروی شفابخش برای پیشگیری و درمان بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی تبدیل شده است. حجم وسیع قوانین کیفری، نوع و میزان پاسخ های کیفری و جمعیت کیفری زندان ها نشان می دهد که حقوق کیفری در بیشتر موارد به عنوان نخستین و تنهاترین راه‌حل قانونگذار دیده شده است. این دیدگاه مطابق با جرم انگاری حداکثری یا جرم انگاری امنیت مدار می باشد. در مقابل در سالیان اخیر دیدگاه جرم انگاری حداقلی در حقوق کیفری مطرح شده است. مطابق این اصل، انتخاب حداقل مجازات از میان اقل و اکثر یا جرم انگاری به عنوان آخرین راه منظور نبوده که این معنا بیشتر با لفظ کلمه همخوانی دارد، بلکه مفهومی وسیع تر به معنای عدم جرم انگاری در موارد غیرضرور، حذف عناوین مجرمانه، کاهش مراجع قانونگذاری امور کیفری، عدم افزایش دامنه تعریف شخص بزهکار، استفاده از مجازات های فعلی به عنوان آخرین چاره، استفاده از جایگزین های حبس یا شلاق منظور بوده است. اصل حداقلی، امروزه در کنار سایر اصول اساسی مانند اصل برائت، اصل ضرورت، اصل شفافیت و... مطرح شده است و می توان به آن استناد کرد. پایه و اساس این اصل، در تلاش است تا قلمرو مجاز مداخله کیفری که دست اندازی در حقوق و آزادی های افراد و نیازمند حداکثر توجیه است را تبیبن نماید. لذا این مقاله از رهگذر روش توصیفی- تحلیلی (مطالعه کتابخانه ای) درتلاش است مبانی حاکم و قواعد کلی مشروعیت این اصل را ارائه تا لزوم پذیرش آن در نظام حقوقی و در بخش های مختلف حقوق جزا توجیه گردد.
1. اردبیلی، محمدعلی (1385)، حقوق جزای عمومی، جلد نخست، تهران، نشر میزان، چاپ نهم.
2. آشوری، محمد (1394)، جایگزین های زندان یا مجازات های بینابین، تهران، انتشارت گرایش، چاپ سوم.
3. اَویلا، اومبِرتو (1397)، نظریه ی اصول حقوقی، ترجمه علی شجاعی، تهران، انتشارات سمت، چاپ اول.
4. بروکس، تام (1395)، مجازات، ترجمه محمدعلی کاظمی نظری، تهران، نشر میزان، چاپ اول.
5. بکاریا، سزار (1374)، رساله جرایم و مجازاتها، ترجمه دکتر محمدعلی اردبیلی، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، چاپ دوم.
6. بی دردی، شهرام (1395)، «حق بر مجازات نشدن از دیدگاه کیفرشناختی با تأملی بر قانون مجازات اسلامی 1392»، مجله کانون وکلای دادگستری اردبیل، 2(2)، صص 17-32.
7. پرادل، ژان (1373)، تاریخ اندیشه‌های کیفری، مترجم دکتر علی حسین نجفی ابرندآبادی، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، چاپ اول.
8. پیوندی، غلامرضا و سیدعلیرضا میربد (1397)، «کیفرگذاری در پرتو اصل کرامت انسان»، مجله حقوق اسلامی، 15(56)، صص 131-166.
9. تاج آبادی، فاطمه و امیرحسین مشکانی (1400)، جرم انگاری حداکثری در حقوق کیفری ایران (سیاست جنایی مبتنی بر تسامح صفر)، تهران، انتشارات حقوق یار، چاپ اول.
10. جعفری، مجتبی (1399)، مقدمه علم حقوق کیفری، تهران، نشر میزان، چاپ سوم.
11. جوادی آملی، عبداله (1383)، ولایت فقیه (ولایت فقاهت و عدالت)، تنظیم و ویرایش محمد محرابی، قم، انتشارات مرکز نشر اسراء، چاپ چهارم.
12. جوادی آملی، عبداله (1383)، سرچشمه اندیشه، جلد ششم، تدوین:عباس رحیمیان محقق، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ اول.
13. جوانمردی صاحب، مرتضی (1393)، نظریه قلمرو زدایی سرزمینی از حقوق جزا (ماهیت، مبانی و ساختار)، تهران، انتشارات شهر دانش، چاپ اول.
14. حسینی، سیدحمید و فیروز محمودی جانکی (1399)، «ارزیابی مبانی نظری حق بر مجازات نشدن در حقوق کیفری»، مجله حقوقی دادگستری، ۸۴ )۱۱۲)، صص 107-133.
15. داوید، رنه (1378)، نظام های بزرگ حقوقی معاصر، ترجمه حسین صفایی، محمدآشوری و عزت‌الله عراقی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ چهارم.
16. دلماس مارتی، می ری (1387)، نظام های بزرگ سیاست جنایی، جلد دوم، برگردان علی حسین نجفی ابرندآبادی، تهران، انتشارات میزان. چاپ اول.
17. دلماس مارتی، می ری (1378)، «جهانی شدن حقوق: فرصت ها و خطرات»، ترجمه اردشیر امیرارجمند، مجله حقوقی بین المللی، 17(24)، صص 105- 128.
18. دومیشل، آندره و پی یر لالومی یر (1376)، حقوق عمومی، مترجم ابوالفضل قاضی شریعت پناهی، تهران، نشر دادگستر، چاپ اول.
19. دهخدا، علی اکبر (1373)، لغت نامه، جلد یازدهم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
20. دهقان، مجید (1396)، «بررسی اصل حداقل بودن جرم در قانون اساسی»، مجله مطالعات علوم اجتماعی، 3 (1)، صص 94-106.
21. راسخ، محمد (1393)، حق و مصلحت (مقالاتی در فلسفه حقوق، فلسفه حق و فلسفه ارزش)، تهران، نشر نی، چاپ سوم.
22. رحیمیان، رضا و فرید محسنی (1399)، حبس گذاری و حبس گزینی حداقلی (مطالعه تطبیقی حقوق ایران و فرانسه)، تهران، انتشارات دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، چاپ اول.
23. رحیمی نژاد، اسماعیل (1387)، کرامت انسانی در حقوق کیفری، تهران، انتشارات میزان، چاپ اول.
24. روسو، ژان ژاک (1358)، قرارداد اجتماعی، ترجمه: غلامحسین زیرک زاده، تهران، انتشارات شرکت سهامی چهره، چاپ ششم.
25. شریفی طرازکوهی، حسین (1375)، قواعد آمره و نظم حقوق بین الملل، تهران، موسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ اول.
26. شهسواری، سجاد (1396)، «اصل حداقلی بودن حقوق جزا در پرتو قاعده لاضرر»، مجله راه وکالت (دوفصلنامه کانون وکلای دادگستری گیلان)، 9 (18)، صص 52 – 64 .
27. صلاحی، جاوید (1392)، کیفرشناسی و دیدگاه های جدید، تهران، نشر میزان، چاپ سوم.
28. صفاری، علی (1390)، کیفرشناسی (تحولات، مبانی و اجرای کیفر سالب آزادی)، تهران، انتشارات جنگل، چاپ هجدهم.
29. طاهری، ابوالقاسم (1381)، تاریخ اندیشه های سیاسی در غرب، تهران، انتشارات نشر قومس، چاپ سوم.
30. طاهری، آزاده السادات و فائزه منطقی (1399)، «حدود مداخله کیفری دولت درحقوق کار در پرتو اصل حداقل بودن حقوق کیفری»، مجله مطالعات حقوق عمومی، 50 (2)، صص 513-531 .
31. طه، فریده و لیلا اشرافی(1386)، دادرسی عادلانه، تهران، انتشارات میزان، چاپ اول.
32. عسگري نسب، کاظم (1397)، «جايگاه اصل حداقل بودن حقوق جزا در نظام سياسي حقوقي مبتني بر مباني جمهوريت و اسلاميت»، مجله مطالعات حقوق، 3 (27)، صص 165-190 .
33. عمید، حسن (1384)، فرهنگ فارسی عمید، جلد اول، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ دهم.
34. غلامی، حسین (1391)، «اصل حداقل بودن حقوق جزا»، مجله پژوهش حقوق کیفری، 1 (2)، صص 41-66 .
35. غلامی، حسین (1396)، اصل حداقل بودن حقوق جزا، تهران، انتشارات میزان، چاپ دوم.
36. غلامی، حسین (1399)، کیفرشناسی (کلیات و مبانی پاسخ شناسی جرم)، تهران، نشر میزان، چاپ سوم.
37. غلامی، حسین (1390)، «درآمدی برسیاست جنایی توتالیتر، جرم و مجازات درکره شمالی»، مجله مطالعات پیشگیری از جرم، 6 (19)، صص 191-218 .
38. فخارطوسی، جواد (1391)، حقوق متهمان (بررسی فقهی-حقوقی)، قم، انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول.
39. فضائلی، مصطفی (1387)، دادرسی عادلانه (محاکمات کیفری بین المللی)، تهران،انتشارات شهر دانش، چاپ اول.
40. فوکو، میشل (1393)، مراقبت و تنبیه؛ تولد زندان، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نشر نی، چاپ دوازدهم.
41. کوشا، جعفر (1389)، جرایم علیه عدالت قضایی، تهران، انتشارات میزان، چاپ دوم.
42. مرادی پسند، گلناز و تهمورث بشیریه و حسین غلامی (1399)، «مبانی کیفرزدایی میان کنشی اخلاقی فلسفی وحقوقی»، مجله پژوهش های اخلاقی، 10(3)، صص 263- 286 .
43. مشهدی، علی (1391)، صلاحیت تخییری (نظام حقوقی صلاحیت های تخییری در قوه مجریه)، تهران، انتشارات معاونت تحقیقات، آموزش و حقوق شهروندی، چاپ اول.
44. مصطفوی، سیدکاظم (1397)، یکصد قاعده فقهی (حقوقی- جزایی- عبادی)، ترجمه و تنظیم دکتر عزیزاله فهیمی، تهران، انتشارات خرسندی، چاپ اول.
45. مظفری اناری، مهدی (1401)، راهکارهای بهره وری در تقنین مجازات های تعزیری در پرتو مبانی و اهداف کیفر، تهران، انتشارات امجد، چاپ اول.
46. موذن زادگان، حسنعلی و حامد رهدارپور (1397)، «اصل شفافیت قانون و جایگاه آن در رویه قضایی دیوان اروپایی حقوق بشر و حقوق کیفری ایران»، مجله دیدگاه های حقوق قضایی، 23 (81)، صص 193-220 .
47. ناجی زواره، مرتضی (1389)، دادرسی بی‌طرفانه در امور کیفری، تهران، انتشارات شهر دانش، چاپ اول.
48. نجفی توانا، علی و فهیم مصطفی زاده (1392)، «جرم انگاري در نظام كيفري جمهوري اسلامي ايران»، مجله مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 5 (8)، صص 149-169.
49. نوبهار، رحیم (1396)، اصل کاربرد کمینه حقوق کیفری، تهران، نشر میزان، چاپ دوم.
50. والنتاین، پیتر (1392)، «لیبرتاریانیسم»، ترجمه محمد زمان زمانی جمشیدی، مجله فلسفه، 6 (78)، صص 78-92 .
51. ویلیامز، فرانک پی و ماری لین دی مک شین (1398)، نظریه های جرم شناسی، ترجمه حمیدرضا ملک محمدی، تهران، نشر میزان، چاپ هفتم.
52. Cassese, Antonio (2003). International Criminal Law, Oxford: University Press.
53. Eliescu, M. (1967). Civil law enforcement in time and space, conflict of laws in Treaty of civil law, Vo l. I, General part, by Tr. Ionascu and pthers, Academiei publishing house, Bucharest.
54. Esser, Josef. (1990). Grundsatz und Norm in der richterlichen Fortbildung des Privatrechts. 4th printing. Tubingen: Mohr Siebeck.
55. Harriman, David Bruce. (1953). The Void for Vagueness Rule in California, California Law Review, Volume 41, Issue. 3.
56. Husak, Douglas. (2004). “The Criminal Law as Last Resort”, Oxford Journal of Legal Studies, Vol. (24),207-235.
57. Jarborg, Nils (2004). Criminalization Last Resort ultimaratio, Ohio State Journal of Criminal Law. Vol 2(2004), 70-95.
58. Pieter, van Dijk. (1983). The Right of the Accused to a fair trial under international law, SIM special no.1.
59. The Oxford Encyclopedia. (1996). Newyork, Oxford University press.
60. Von Hirsh, Andrew. (1993). Censure and Sanctions, Oxford, Clarendon.
61. Zappala, S. (2003). Human Rights in International Criminal Proceeding, Oxford: OUP.
