تأثیر علم در عزت و اقتدار حکومت از منظر قرآن و نهج‌البلاغه با تأکید بر حدیث «العلم السلطان»
الموضوعات :
طیبه زارعی
1
,
صدیقه مهدویان پور
2
1 - استادیار گروه معارف،واحد کرمانشاه،دانشگاه آزاد اسلامی،کرمانشاه،ایران.
2 - گروه معارف، دانشکده انسانی، واحد دشتستان، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران
الکلمات المفتاحية: علم و دانش, عزت ملی, اقتدار ملی, حکومت, قرآن, نهج‌البلاغه,
ملخص المقالة :
ارزش و جایگاه علم در پیشرفت، اقتدار و عزت حکومت¬ها بر کسی پوشیده نیست و نزول اولین آیات قرآن پیرامون علم‌آموزی، نشان از اهمیت دانش در زندگی دارد. علم و دانش با تمام جوانب زندگی مرتبط است و برتری علمی و حرکت در مرزهای دانش، سبب قدرت و عزت بیشتر است. در نهج‌البلاغه دانش از عوامل عزت و اقتدار دانسته شده است. هدف پژوهش حاضر که به شیوه¬ توصیفی- تحلیلی و با روش کتابخانه¬ای انجام شده است، بررسی تأثیر و نقش علم با تأکید بر حدیث «العلم السلطان» در عزت و اقتدار حکومت از دیدگاه نهج‌البلاغه است. نتایج نشان می‌دهد که علم و دانش از مبانی و اصول اساسی عزت و اقتدار حکومت بوده و در نهج‌البلاغه نیز امام علی (ع) دانش و آگاهی را عامل پیروزی بر دشمن، علم را ابزار قدرت و حکومت را در زمینه¬های نظامی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، در پرتو علم و دانش، توانمند می¬داند تا بدین وسیله عزت و اقتدار خود را حفظ و ارتقا دهد.
الف- منابع فارسی و عربی
قرآن کریم
ابن ابی الحدید (1404)، شرح نهج البلاغه، قم: مکتبة آیة الله العظمي المرعشي النجفي العامة.
نهج‌البلاغه (1396)، ترجمه محمد دشتی، قم : مؤسسه تحقیقاتی فرهنگی امیرالمؤمنین.
اکبری، عسگر (1401). علم‌سنجی فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، پژوهشنامه نهج‌البلاغه، سال 10، شماره 38، صص 93-111.
بهنیافر، احمدرضا (1388). آسیب‌شناسی فرهنگ و تمدن اسلامی در زمینه تولید علم در جهان امروز، فصلنامه علوم اسلامی، سال4، شماره 13.
پاینده، ابوالقاسم (1382). نهج الفصاحه (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلی الله علیه و آله)، چاپ چهارم، تهران: دنیای دانش.
خامنه¬ای، سیدعلی (1400). علم به معنای واقعی کلمه قدرت است، ارتباط تصویری با مردم آذربایجان شرقی، 8/11/1400، قابل بازبینی در لینک زیر؛
https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=1158&npt=8
خامنه‌ای، سیدعلی (1379)، بیانات، 9/12/1379.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1394). اصول و مبانی روابط بین‌الملل، تهران: سمت.
رحیمی¬راغب، مهین؛ قیم، بهادر (1394). جایگاه علم و علم‌آموزی در اسلام، فصلنامه جندی‌شاپور، دانشگاه شهید چمران اهواز، سال 1، شماره 2، صص 41-50.
سعادت¬نیا، رضا؛ کریمی رکن‌آبادی، اصغر؛ عبدلی مهرجردی، حمیدرضا (1392). راهکارهای ارتقاء عزت و اقتدار امت¬های اسلامی از منظر قرآن کریم (نقش تجربه و خردگرایی)، مجموعه‌مقالات هفتمین همایش پژوهش‌های قرآنی، قم: دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم.
سنچولی، دوست‌علی و ابویسانی، ملیحه (1397). نقش قدرت و اقتدار سیاسی حکومت‌های اسلامی در شکوفایی تمدن نوین اسلامی، تحقیقات بنیادین علوم انسانی، شماره پیاپی 12، صص 95-116.
سیدباقری، سیدکاظم (1390). ماهیت و مؤلفه‌های قدرت سیاسی از نگاه قرآن کریم، کتاب نقد، شماره 13، صص 67-111.
شاه¬آبادی، ابوالفضل؛ جامه¬بزرگی، آمنه (1392). نظریه حکمرانی خوب از دیدگاه نهج‌البلاغه، پژوهشنامه نهج‌البلاغه، سال اول، شماره 2، ص 1-17.
شبلی، احمد (1361). تاریخ آموزش در اسلام، ترجمه محمد حسین ساکت، تهران: فرهنگ اسلامی.
شهید ثانی، زین‌الدین علی (1359). منیه المدید فی آداب المفید و المستفید، محمد باقر حجتی کرمانی، تهران: دفتر نشر و فرهنگ در اسلام.
شیخ صدوق؛ محمد بن علی بن حسین ابن بابویه (1403). الخصال، قم: جامعه مدرسین.
عباسی دره‌بیدی، احمد، افضل، عاطفه (1402). الزامات تحقق حکمرانی اسلامی با الهام از آموزه-های دینی و سیره رضوی از نگاه نخبگان (یک مطالعه کیفی)، فرهنگ رضوی، فرهنگ رضوی، در دست انتشار.
کلینی، محمدبن یعقوب (1363). اصول کافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (1403). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
محمدی ری‌شهری، محمد (1376). العلم و الحکمه فی الکتاب و السنه، قم: دارالحدیث.
مکارم شیرازی، ناصر (1394). رابطه علم و قدرت، پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مکارم شیرازی به نشانی زیر؛
https://makarem.ir/main.aspx?lid=0&typeinfo=42&mid=359258
موسوی زارع، سیدجواد؛ زرقانی، سیدهادی؛ اعظمی، هادی (1396). بررسی و تحلیل جایگاه علم و فناوری در قدرت ملی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 33، شماره 3، پیاپی 130، صص 90-105.
نای، جوزف (2010). قدرت نرم، ترجمه سید محسن روحانی و مهدی ذوالفقاری، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
ب. منابع لاتین
Chalmers, A. F. (1999). What is this thing called science? (3rd ed.). Open University Press.
Dewey, J. (1938). Logic: The theory of inquiry. Henry Holt.
Kuhn, T. S. (1962). The structure of scientific revolutions. University of Chicago Press.
Merton, R. K. (1973). The sociology of science: Theoretical and empirical investigations. University of Chicago Press.
Popper, K. (1959). The logic of scientific discovery. Routledge.
Bar-Tal, D. (2013). Intractable conflicts: Socio-psychological foundations and dynamics. Cambridge University Press.
Dahl, R. A. (1957). The concept of power. Behavioral Science, 2(3), 201–215. https://doi.org/10.1002/bs.3830020303
Morgenthau, H. J. (1948). Politics among nations: The struggle for power and peace. Alfred A. Knopf.
Nye, J. S. (1990). Bound to lead: The changing nature of American power. Basic Books.
Nye, J. S. (2004). Soft power: The means to success in world politics. Public Affairs.
