بررسی کارکردهای هوش مصنوعی از منظر روانشناسی تربیتی در تحقق عدالت آموزشی
الموضوعات : روانشناسی مثبت نگر اسلامی
فاطمه فرامرزی
1
,
هستی عبدالشاهی راد
2
1 - دانشجوی دانشگاه فرهنگیان، سمنان، ایران
2 - دانشجوی دانشگاه فرهنگیان، سمنان، ایران
الکلمات المفتاحية: عدالت آموزشی, هوش مصنوعی, شکاف دیجیتال, آموزش شخصی‌سازی‌شده, روانشناسی تربیتی.,
ملخص المقالة :
نقش هوش مصنوعی در تحقق عدالت آموزشی از منظر روانشناسی تربیتی در دو استان تهران و سمنان انجام شد. عدالت آموزشی به معنای فراهم‌سازی فرصت‌های برابر یادگیری، فارغ از موقعیت جغرافیایی طبقه اجتماعی یا دسترسی به منابع فناورانه است و شامل ارتقای کیفیت یادگیری، شناسایی تفاوت‌های فردی و تقویت انگیزش و خودکارآمدی دانش‌آموزان می‌شود. پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و روش مطالعه موردی تطبیقی، داده‌ها را از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۲۰ نفر از معلمان، مدیران و کارشناسان فناوری آموزشی جمع‌آوری کرده و با روش تحلیل مضمون بررسی کرده است. یافته‌ها نشان داد که در استان تهران، دسترسی گسترده به زیرساخت‌ها و منابع فناورانه موجب استفاده مؤثر از ابزارهای هوش مصنوعی مانند تحلیل‌گرهای عملکرد درسی و سیستم‌های آموزش شخصی‌سازی‌شده شده و به تقویت عدالت فردمحور، ارتقای کیفیت آموزش و حمایت از دانش‌آموزان با نیازهای خاص کمک کرده است. در مقابل، در استان سمنان، محدودیت‌های زیرساختی، فقدان آموزش و پشتیبانی نهادی، مانع بهره‌برداری عادلانه از هوش مصنوعی شده و شکاف دیجیتال و نابرابری آموزشی را تشدید کرده است. همچنین تفاوت در سیاست‌های مدرسه‌ای و سطح آگاهی معلمان، از عوامل کلیدی در نابرابری دسترسی به فناوری شناسایی شد. نتایج نشان می‌دهد که تحقق عدالت آموزشی از طریق هوش مصنوعی، مستلزم سیاست‌گذاری هدفمند، توانمندسازی معلمان و توسعه متوازن زیرساخت‌ها است و تنها در صورت توجه به جنبه‌های روان‌شناختی و تربیتی می‌توان از ظرفیت کامل هوش مصنوعی بهره برد.
• Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101.
• Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (2018). The SAGE Handbook of Qualitative Research (5th ed.). SAGE Publications.
• Holmes, W., Bialik, M., & Fadel, C. (2019). Artificial Intelligence in Education: Promises and Implications for Teaching and Learning. Center for Curriculum Redesign.
https://curriculumredesign.org/wp-content/uploads/AI-in-Education.pdf
• Lee, K., Cho, H., & Kim, J. (2021). Teachers’ digital readiness in rural schools: Opportunities and constraints. Computers & Education, 160, 104034.
https://doi.org/10.1016/j.compedu.2020.104034
• Luckin, R., Holmes, W., Griffiths, M., & Forcier, L. B. (2016). Intelligence Unleashed: An Argument for AI in Education. Pearson.
• Russell, S., & Norvig, P. (2021). Artificial Intelligence: A Modern Approach (4th ed.). Pearson.
• Selwyn, N. (2019). Should Robots Replace Teachers? AI and the Future of Education. Polity Press.
https://politybooks.com/bookdetail/?isbn=9781509528967
• UNESCO. (2020). Global Education Monitoring Report 2020: Inclusion and Education – All Means All.
• Williamson, B., & Piattoeva, N. (2022). Education governance and datafication: Reassembling knowledge infrastructures through digital technologies. European Educational Research Journal, 21(1), 3–19.
https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/14749041211054325
• Yin, R. K. (2018). Case Study Research and Applications: Design and Methods (6th ed.). SAGE Publications.
• Zawacki-Richter, O., Marín, V. I., Bond, M., & Gouverneur, F. (2019). Systematic review of research on artificial intelligence applications in higher education. International Journal of Educational Technology in Higher Education, 16(1), 1–27. https://educationaltechnologyjournal.springeropen.com/articles/10.1186/s41239-019-0171-0
• تقی‌زاده، م. (۱۳۹۹). بررسی موانع به‌کارگیری هوش مصنوعی در آموزش متوسطه از دیدگاه معلمان. فصلنامه پژوهش در برنامه‌ریزی درسی ایران، ۱۶(۶)، ۱۱۵–۱۳۲. https://www.jicsr.ir/article_107321.html
• رحمانی، ف. (۱۴۰۰). چالش‌ها و فرصت‌های عدالت آموزشی در عصر فناوری. فصلنامه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی در آموزش و پرورش، ۱۲(۳)، ۵۱–۷۰.
• کاظمی، س. (۱۳۹۸). تحلیل نابرابری آموزشی در ایران: تأثیر ساختار اقتصادی-اجتماعی. فصلنامه اقتصاد آموزش، ۵(۱)، ۶۵–۸۴.
• کریمی، ن. (۱۴۰۰). نقش فناوری‌های هوشمند در بهبود یادگیری دانش‌آموزان مناطق محروم. فصلنامه آموزش و توسعه انسانی، ۷(۲)، ۸۹–۱۰۵.
• میرزایی، م. (۱۴۰۱). بررسی تأثیر سیستم‌های آموزش هوشمند بر کاهش شکاف یادگیری در مدارس روستایی. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، ۱۰(۴)، ۷۷–۹۵.
