واکاوی گفتمان نوسازی و توسعه در ایران معاصر
الموضوعات :ابوالفضل سلیمان فلاح 1 , رضا شیرزادی 2 , فخرالدین سلطانی 3
1 - گروه روابط بین الملل، واحد کرج.دانشگاه آزاد ، کرج ایران
2 - دانشگاه آزاد
3 - استادیار گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل ، واحد کرج ، دانشگاه آزاد اسلامی ، کرج ، ایران.
الکلمات المفتاحية: نوسازی, توسعه, برنامه¬ریزی, توسعه اقتصادی, ایران.,
ملخص المقالة :
تاریخ معاصر ایران شاهد تلاش طیفی از دست اندرکاران سیاسی- اداری برای نوسازی، آبادانی، عمران، پیشرفت و توسعه کشور بوده است. نوسازی و توسعه ایران در دو سده گذشته با فراز و فرودها و رونق و رکودهایی همراه بوده است. با شتاب گرفتن اندیشههای توسعه، ضرورت برنامهریزی بیش از پیش آشکار و سازمان برنامه و بودجه کشور تأسیس شد. در دهههای پیش از 1327 نیز اقدامات جسته و گریختهای درخصوص ایجاد یک نظام برنامهای در عرصه اقتصاد انجام گرفت ولی با تولد سازمان برنامه و بودجه، این اقدامات نظم یافت و تبدیل به یک نظام شد.سؤالی که در اینجا قابل طرح میباشد، این است که جهتگیری این برنامهها (اقتصادی، سیاسی یا جامع)، چه بوده است؟ در پاسخ باید اذعان داشت که تاريخ نوسازي و توسعه در ايران بيشتر گرايش به جنبه‌هاي اقتصادي داشته است. اين مسئله از دورة پهلوي تا سالهای پس از انقلاب اسلامي نیز ادامه یافته است. تنها در برنامه پنجم قبل از انقلاب اسلامی، و نیز از برنامه سوم پس از انقلاب اسلامی است که میتوان شاخصهای غیراقتصادی را در برنامههای توسعه ملاحظه کرد. در در دوره پس از انقلاب اسلامی، با توجه به نيازهاي داخلي و الزامات بين‌المللي، برنامه‌هاي اقتصادي ـ اجتماعي با توسعة سياسي، تنش‌زدايي و تعامل با نظام بين‌الملل آميخته مي‌شوند و توجه به توسعة همهجانبه در دستور كار قرار مي‌گيرد.
- آبراهامیان، یرواند(1377). ایران بین دو انقلاب: از مشروطه تا انقلاب اسلامی، مترجمان: کاظم فیروزمند، حسن شمس‌آوری، محسن مدیر شانه‌چی، تهران: نشر مرکز.
- آدميت، فريدون(1353). اميركبير و ايران، تهران: خوارزمي.
- احمدیان، رضا(1383). تأثیر دگرگونی¬های اقتصادی- اجتماعی ایران در شکلگیری نظام برنامه¬ریزی شهری ایران، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 210-209.
- ازغندی، علیرضا(1386). تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران(1357-1320)، تهران: سمت.
- ایزدی، رجب و حیدرپور اینانلو، مرتضی(1394). بررسی پیامدهای برنامه¬های پنج¬گانه توسعه اقتصادی دوره اول و دوم و نقش آن در شکل¬گیری انقلاب اسلامی ایران، دوفصلنامه جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، سال چهارم، پاییز و زمستان.
- تابش، احمد(1383). اندیشه توسعه و برنامه ریزی در ایران و چگونگی تشکیل سازمان برنامه، تهران: سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.
- خلیلی¬خو، محمدرضا(1373). توسعه و نوسازی ایران در دوره رضا شاه(1320-1290)، تهران: جهاد دانشگاهی شهید بهشتی.
- رزاقی، ابراهیم(1369). الگوی توسعه اقتصادی ایران، تهران: نشر توسعه.
- زاكس، ولفگانگ(1377). نگاهي نو به مفاهيم توسعه، ترجمه فريده فرهي و وحيد بزرگي، تهران: نشر مركز.
- سازمان برنامه و بودجه(1362). سابقة برنامهریزی در ایران، تهران: دفتر برنامهریزی منطقه‌ای.
- سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور(1382). قانون برنامة سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (83-1379)، تهران: مرکز مدارک علمی و انتشارات.
- سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور(1383). قانون برنامة چهارم توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1388-1384)، تهران: مرکز مدارک علمی، موزه و انتشارات.
- سازمان برنامه و بودجه- سازمان ملل متحد(1378). اولین گزارش ملی توسعه انسانی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی- اجتماعی و انتشارات.
- شيرزادي، رضا(1399). نوسازي، توسعه، جهاني¬شدن: مفاهيم، مكاتب و نظريه‌ها، تهران: آگه.
- عظیمی، حسین(1380). تحلیل شرایط و سیاستهای اقتصادی در دورة جنگ ایران و عراق، فصلنامة مطالعات دفاعی و امنیتی، سال هشتم، شماره 27، تابستان.
- عظیمی، حسین(1380). تحلیل شرایط و سیاستهای اقتصادی در دورة جنگ ایران و عراق، فصلنامة مطالعات دفاعی و امنیتی، سال هشتم، شماره 27، تابستان.
- فوران، جان(1377). تاریخ تحولات اجتماعی ایران، ترجمه احمد تدین، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
- معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری(1389). مجموعه برنامه پنج ساله پنجم توسعه ج.ا.ا، تهران: معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری.
- مک¬لئود، تاس اچ(1379). برنامه ریزی در ایران، ترجمه علی اعظم بیگی، تهران: نشر نی.
- موثقی، احمد(1385). نوسازی و اصلاحات در ایران(از اندیشه تا عمل)، تهران: قومس.
