نقش حقوق بین‌الملل در مدیریت بحران‌های زیست‌محیطی: بررسی تطبیقی جنگ روسیه و اوکراین

الموضوعات :

عباس مثنوی ¹ , افشین زرگر ² , آرمین امینی ³

1 - جنت اباد جنوبی، مجاهد کبیر لاله ششم پلاک 21 واحد 6
2 - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد واحد کرج
3 - دانشگا ه آزاد

تاريخ الإرسال : 22 السبت , صفر, 1447 تاريخ التأكيد : 01 السبت , جمادى الثانية, 1447 تاريخ الإصدار : 22 الأحد , ربيع الأول, 1447

الکلمات المفتاحية: جنگ روسیه و اوکراین, بحران‌های زیست‌محیطی, حقوق بین‌الملل محیط‌زیست, حقوق بین‌الملل بشردوستانه, محیط‌زیست در جنگ,

ملخص المقالة :

بحران‌های زیست‌محیطی یکی از چالش‌های اصلی جهان امروز است که نگرانی‌های زیادی را در خصوص آینده کره زمین به همراه داشته است. این چالش‌ها مسئولیت حفاظت از محیط‌زیست را به یک وظیفه انسانی برای تمامی مردم جهان تبدیل کرده است. سازمان ملل متحد از سال 1972 (کنفرانس استکهلم) در راستای آموزش و آگاهی‌بخشی جهانی نقش مؤثری ایفا کرده و بر اساس موافقت‌نامه‌ها و کنوانسیون‌های بین‌المللی، الزامات حقوق بین‌الملل محیط‌زیست را در نظام حقوقی جهانی پی‌ریزی کرده است. این الزامات نگاهی جامع به بحران‌های زیست‌محیطی و مدیریت آن دارند، اما اجرای آنها در شرایط جنگی با چالش‌هایی مواجه است. جنگ وضعیت اجرای قوانین را دگرگون کرده و بسیاری از الزامات حقوق بین‌الملل محیط‌زیست در چنین شرایطی نادیده گرفته می‌شود. در این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده، بحران‌های زیست‌محیطی ناشی از جنگ روسیه-اوکراین مورد بررسی قرار گرفته و ابزارهای حقوق بین‌الملل در مدیریت بحران های زیست‌محیطی این جنگ ارزیابی شده است. نتایج نشان می‌دهد که عدم ضمانت اجرایی و ضعف در اجرای الزامات حقوقی، موجب نادیده‌گرفتن حفاظت از محیط‌زیست در شرایط جنگی شده است. مدیریت این بحران نیازمند اصلاح ساختار نهادهای بین‌المللی، تقویت ضمانت اجرایی قوانین و استفاده از فناوری‌های نوین است تا در شرایط بحرانی، عملکرد مؤثرتری در حفاظت از محیط‌زیست داشته باشد.

المصادر:

دیتر، فلک. (۱۳۸۷). حقوق بشر دوستانه در مخاصمات مسلحانه (س. ق. زمانی و ن. ساعیف، مترجمان). تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
رضایی، سجاد. (۱۳۹۹). محدودیت‌های حاکمیت ناشی از اسناد حقوق بشری سازمان ملل متحد (نسل دوم حقوق بشر). همایش کنفرانس بین‌المللی و ملی مطالعات مدیریت، حسابداری و حقوق.
رضایی، علی؛ و جلالیان، عسکر. (۱۳۹۶). نفوذ بیانیه استکهلم ۱۹۷۲ در روند آموزش و نهادینه شدن اصول و مفاهیم حاکم بر محیط زیست در حوزه حقوق بین‌الملل. آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، ۶(۲)، ۵۵-۷۰.
رئیسی، لیلا. (۱۴۰۲). صیانت از حقوق شهروندی در فضای سایبر در پرتو نسل سوم حقوق بشر با تأکید بر حقوق ایران. فصلنامه مطالعات بین‌المللی، ۲۰(۳)، ۴۵-۶۲.
زمانی، قاسم؛ و اسفندیاری، مرضیه. (۱۳۹۶). تعلیق اجرای قواعد بین‌المللی حقوق بشر در وضعیت‌های عمومی فوق‌العاده. پژوهش‌های حقوقی، ۳۱(۳)، ۷-۲۸.
سایبانی، علیرضا؛ و شهبازی، علیداد. (۱۳۹۶). حمایت از حقوق محیط زیست از منظر حقوق بین‌الملل بشر. ماهنامه پژوهش ملل، ۲(۱۶)، ۸۱-۹۶.
سمیعی اصفهانی، علیرضا؛ و فرحمند، سارا. (۱۴۰۱). جنگ روسیه-اوکراین و آینده نظم بین‌الملل. فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ۲۸(۱۱۸)، ۸۷-۱۱۳.
شیرازیان، شیرین؛ حیدری، فلورا؛ و حیدری، مهدی. (۱۳۹۸). ضرورت اجرای اصل احتیاطی در حفاظت از محیط زیست. علوم و تکنولوژی محیط زیست، ۲۱(۵)، ۲۰۷-۲۱۸.
طیبی، سبحان؛ زمانپور، بهاره؛ و طیبی، سجاد. (۱۳۹۸). رویکرد طرح مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها نسبت به نقض هنجارهای حقوقی و عدم پیروی معاهداتی. پژوهشنامه حقوق فارش، ۲(۵)، ۹-۲۶.
فریادی، مسعود. (۱۳۹۸). انتخاب ابزارهای مقررات‌گذاری برای حفاظت محیط زیست. مجلس و راهبرد، ۲۶(۹۸)، ۱۱۹-۱۴۶.
کمالی، حمید. (۱۴۰۲، اردیبهشت). پیامدهای جنگ اوکراین بر سیاست‌های روسیه در خاورمیانه. ارائه شفاهی در اولین همایش بین‌المللی علوم سیاسی، حقوق و حوزه‌های دینی و مذهبی با رویکردی به آینده، بوشهر.
لانگ، وینفرید؛ سند، پیتر؛ و کیس، آلکساندر. (۱۳۹۲). حقوق محیط زیست (جلد ۱) (م. ح. حبیبی، مترجم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ماده ۴۷ کنوانسیون اول ژنو (۱۹۴۹). قاعده ۱۴۲ راجع به بهبود شرایط مجروحین، بیماران و نیروهای مسلح. حقوق بین‌الملل عرفی کمیته بین‌الملل صلیب سرخ. قابل دسترسی در: https://ihl-databases.icrc.org/customary-ihl/eng/docs/v1_rul_rule142
مقتدایی، عباس. (۱۳۹۰). بررسی مقایسه‌ای نسل اول حقوق بشر جامعه مدنی غرب با مبانی اسلامی. جامعه‌شناسی کاربردی، ۲۲(۳)، ۱۱۵-۱۳۴.
موقوفه ئی، مهری؛ رنجبر، ایرج؛ و آزادبخت، فرید. (۱۴۰۰). جبران خسارت قربانیان زیست محیطی در فقه و حقوق بین‌الملل محیط زیست. مطالعات فقه اقتصادی، ۳(۴)، ۱۲۵-۱۴۳.
مولایی، یوسف. (۱۳۸۶). نسل سوم حقوق بشر و حق به محیط زیست. فصلنامه حقوق مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ۳۷(۴۰)، ۱۷۳-۲۹۶.
English References Afzal, H., Ferdous, N., & Ferdous, E. (2023). Crisis-driven disruptions in global waste management: Impacts, challenges and policy responses amid COVID-19, Russia-Ukraine war, climate change, and colossal food waste.
Environmental Challenges. https://doi.org/10.1016/j.envc.2023.100807. Bassiouni, C. (2011). Crimes against humanity: Historical evolution and contemporary application. Cambridge
University Press.
Boyle, A. (1996). Human Rights and the Environment. International Journal of Human Rights, 1(2), 460–472. Britannica. (2021). Killed, wounded, and missing in World War I. https://www.britannica.com/event/World-War-
I/Killed-wounded-and-missing
Convention on Biological Diversity (CBD). (1992). Text of the Convention.
Dardane, M. (2014). Principles of International Environmental Law. Environmental Law Review, 16(3), 15–35. Dieter, M. (2017). Human Rights and Humanitarian Law: A Distinction to Consider. International Humanitarian
Law Journal, 5(1), 30–50. European Commission. (2023). Biodiversity Strategy for 2030: Protecting Europe’s Nature.
https://ec.europa.eu/info/strategy/biodiversity-strategy-2030_en European Court of Justice. (2022). Environmental Protection in EU Law: The Role of Member States. https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?
text=&docid=260123&pageIndex=0&doclang=EN&mode=req&dir=&occ=first&part=1&cid=657 Food Security and the Ukraine Crisis. (2023). Center for Strategic and International Studies (CSIS).
https://www.csis.org Gormley, W. P. (1988a). The Right to a Safe and Decent Environment. Indiana Journal of International Law, 28, 1–
32. Gormley, W. P. (1988b). The Relationship Between Human Rights and the Environment. Environmental Law
Journal, 10(1), 12–20. Gormley, W. P. (1988c). The Right to a Healthy Environment: A Comparison of International Human Rights
Systems. Environmental Law and Policy Review, 12, 1–25.
Gormley, W. P. (1988d). Rights and the Environment: A Reassessment. Human Rights Quarterly, 18(3), 460–478. Guillot, L. (2022, June 21). How Ukraine wants to make Russia pay for war's environmental damage. Politico.
Retrieved from https://www.politico.eu/article/environment-scars-russia-war-ukraine-climate-crisis/ Hashimy, S. Q., & Ramesh, P. (2023). Impact of War on the Environment: A Critical Study of Afghanistan. Social
Science Research Network. https://ssrn.com/abstract=4352538 Heiderscheidt, D. (2018). The Impact of World War One on the Forests and Soils of Europe [Unpublished
undergraduate thesis]. University of Northern Colorado. Hryhorczuk, D., Levy, B., Prodanchuk, M., Kravchuk, O., Bubalo, N., Hryhorczuk, A., & Erickson, T. (2024). The environmental health impacts of Russia’s war on Ukraine. Journal of Occupational Medicine and Toxicology.
https://occup-med.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12995-023-00398-y International Committee of the Red Cross (ICRC). (1977). Protocol Additional to the Geneva Conventions of 12
August 1949, and relating to the Protection of Victims of International Armed Conflicts (Protocol I). International Law Commission (ILC). (2001). Draft Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful
Acts. International Food Policy Research Institute (IFPRI). (2023). Food system repercussions of the Russia-Ukraine
war. https://www.ifpri.org Kälin, W. (2015). Human Rights and the Environment: A Global Perspective. Environmental Law Review, 17(2), 139–
156. Kälin, W., et al. (2023). The Environmental Impact of Military Operations in Ukraine. Environmental Law Review,
25(2), 5–15. Kraemer, N., & Hans, M. (2022). The Impact of the Russia-Ukraine War on Global Energy Supply. Energy Policy
Journal, 156, 4–12. Laoutaris, N., & others. (2013). International Environmental Law: Law and Policy Context. Environmental
Governance, 1(2), 15–25. Lawrence, M., Stemberger, H., zolderdo, A., Struthers, D., & Cooke, S. (2015). The effects of modern war and military activities on biodiversity and the environment. Environmental Reviews, 23(4), 433–447.
https://cdnsciencepub.com/doi/pdf/10.1139/er-2015-0039 Lima, D., Bezerra, M., Neves, E., & Moreira, F. (2011). Impact of ammunition and military explosives on human health and the environment. Reviews on Environmental Health, 26(2), 101–110.
https://doi.org/10.1515/reveh.2011.014
Long, W., et al. (2012). The International Regulation of Marine Pollution: An Overview. Marine Policy, 36(1), 78–85.
Louise, D. (2022). Environmental losses in Ukraine. Ministry of Environmental Protection of Ukraine. McGoldrick, D. (2011). The Right to a Healthy Environment as a Human Right. Environmental Policy and Law, 41(2),
129–137. Nuttall, P. (2022, May 22). How Vladimir Putin weaponised the environment in Ukraine. The New Statesman
.
https://www.newstatesman.com/long-reads/2022/05/how-vladimir-putin-weaponised-environment-in-ukraine PAX. (2023). Research: Bombing of agro-industry in Ukraine poses serious environmental health risks. https://paxforpeace.nl/news/research-bombing-of-agro-industry-in-ukraine-poses-serious-environmental-
health-risks/ Pereira, P., Bašić, F., Bogunovic, I., & Barcelo, D. (2022). Russian-Ukrainian war impacts the total environment. Science of The Total Environment, 837.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S004896972202962X Peter, C. M. (2008). The protectors: Human rights commissions and accountability in East Africa. Kituo Cha
Katiba. Politico. (2023). The environmental scars of Russia’s war in Ukraine. https://www.politico.eu/article/environment-
scars-russia-war-ukraine-climate-crisis/
Raisi, L. (2023). The Human Right to a Healthy Environment. Journal of Environmental Law and Policy, 8(1), 52–74. Rascoe, A., & Muffett, C. (2022, April 24). How the war in Ukraine affects the environment. NPR.
https://www.npr.org/2022/04/24/1094538498/how-the-war-in-ukraine-affects-the-environment Rawtani, D., Gupta, G., Khatri, N., Rao, P. K., & Hussain, C. M. (2022). Environmental damages due to war in Ukraine: A perspective. Science of The Total Environment,
850.#https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0048969722050318 Reuters. (2023). Russia rejects U.N. help as death toll from breached dam rises.
https://www.reuters.com/world/europe/death-toll-rises-flooding-after-ukraine-dam-breach-2023-06-18/
Rezai, M. (2020). The Second Generation of Human Rights. International Social Policy Review, 5(3), 128–145.
Riofrio, A. (2014). Emerging Trends in Human Rights and Technology. Journal of Digital Rights, 10(1), 22–34. Sabbe, B. (2023, March). The Ukraine war, environmental destruction and the question of ecocide. IPIS. https://ipisresearch.be/weekly-briefing/the-ukraine-war-environmental-destruction-and-the-question-of-
ecocide/
Sassòli, M., Bouvier, A. A., & Quintin, A. (2001). How does law protect in war? ICRC. Sethi, M. (2023, June 18). Nuclear Power Plants in War Zones: Risks and Remedies. IPCS Institute Of Peace And
Conflict Studies. https://www.ipcs.org/comm_select.php?articleNo=5845 Sommerville, D. (2008). The complete illustrated history of World War Two: An authoritative account of the deadliest conflict in human history with analysis of decisive encounters and landmark engagements. Lorenz
Books. TRT WORLD. (2022). ‘An Ecocide’: How the conflict in Ukraine is bombarding the environment. https://www.trtworld.com/magazine/an-ecocide-how-the-conflict-in-ukraine-is-bombarding-the-environment-
56730 United Nations. (1945). Charter of the United Nations.
https://unic.un.org/aroundworld/unics/common/documents/publications/uncharter/tehran_charter_persian.pdf United Nations Environment Programme. (2023). Environmental and Health Effects of Depleted Uranium.
https://www.unep.org/resources/report/environmental-and-health-effects-depleted-uranium United Nations Human Rights Council. (2018). The human rights to a clean, healthy and sustainable environment
(A/HRC/RES/40/1).
Vienna Convention on the Law of Treaties, 1155 U.N.T.S 331, 8 I.L.M. 679 (1969). Vilchesa, D., Alburquerqueb, G., & Ramirez-Tagle, R. (2016). One hundred and one years after a milestone:
Modern chemical weapons and World War I. Educación Química, 27(3), 234–240. https://www.elsevier.es/es-
revista-educacion-quimica-78-articulo-one-hundred-one-years-after-S0187893X16300064 World Animal Protection. (2022). Animals suffering during the war in Ukraine - Statement.
https://www.worldanimalprotection.org/latest/news/animals-suffering-war-ukraine-statement/ World Health Organization. (2023). Health effects of depleted uranium. https://www.who.int/news-
room/questions-and-answers/item/depleted-uranium Zakharchenko, A. (2022a). Responsibility and Accountability in the Context of Environmental Damage during
Conflicts. Journal of Environmental Law and Policy, 7(4), 45–62. Zakharchenko, A. (2022b). Human Rights and Environmental Protection in International Law. Journal of
Environmental Law and Policy, 7(4), 45–60. Zakharchenko, O. (2022). Sustainable Development and Human Rights in the Context of Environmental Law.
Journal of Environmental Law and Policy, 7(4), 45–60.