ارزیابی مطلوبیت ساختار و بافت شهر قزوین از دیدگاه ساکنین منطقه 3 شهر قزوین در انطباق با مولفه ها و شاخص های زمینه گرایی کالبدی

الموضوعات : معمار شهر

نفیسه جمالی ¹ , Seyed Mohammadreza Khatibi ² , منوچهر طبیبیان ³

1 - پژوهشگر دوره دکتری شهرسازی
2 - Department of Urban Planning, Qa .c., Islamic Azad University, Qazvin, Iran.
3 - استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، دانشکده معماری و شهرسازی

تاريخ الإرسال : 23 الأحد , صفر, 1447 تاريخ الإصدار : 12 السبت , ربيع الثاني, 1447

الکلمات المفتاحية: زمینه گرایی کالبدی , مورفولوژی شهری, ساختار شهر, رضایتمندی ساکنین, شهر قزوین,

ملخص المقالة :

زمینه‌گرایی در شهرسازی رویکردی برای هماهنگی طرح‌های شهری با ویژگی‌های فیزیکی، تاریخی، و اجتماعی یک مکان است که در پاسخ به چالش‌های شهرسازی مدرن، مانند بی‌هویتی و ناهماهنگی فضایی، مورد توجه واقع شد. این مفهوم در ایران اغلب در سطح نظری باقی مانده و کاربرد عملی آن کمتر بررسی شده است. این پژوهش با هدف ارزیابی مطلوبیت ساختار و بافت شهر قزوین از دیدگاه ساکنان منطقه ۳، با تمرکز بر شاخص‌های زمینه‌گرایی کالبدی، انجام شد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه بود. جامعه آماری شامل ۱۱۸۵۸۲ نفر ساکن منطقه ۳ قزوین (بر اساس سرشماری ۱۳۹5) و حجم نمونه ۱۹۶ نفر با استفاده از فرمول کوکران (با خطای ۰.۰۷) تعیین شد. داده‌ها با آزمون t تک‌نمونه‌ای و آزمون فریدمن در نرم‌افزار SPSS.27 تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان داد که 6 مولفه اصلی به ترتیب بازارهای سنتی و مراکز تجاری، فضاهای شهری عمده، عناصر طبیعی، دسترسی و حمل و نقل، کاربریهای شهری و ویژگیهای محلات مسکونی از جمله مهمترین عناصر در مطالعات زمینه گرایانه بشمار می روند. شاخصهای هر یک از این عناصر مورد سنجش از نظر شهروندان واقع شده است.  نتایج تحلیلی نشان می دهد میان مولفه های زمینه گرایی کالبدی و مطلوبیت در  ساختار و بافت شهر قزوین روابط معنا داری وجود دارد.  از آن جمله می توان گفت میان شاخص های اصلی مطلوبیت فضای شهری زمینه گرا (5 شاخص) در شهر قزوین بیشترین اهمیت مربوط به شاخص های "هویت جمعی"(میانگین امتیاز 4.2  از 5)، "انعطاف پذیری" (4)و "دسترسی پذیری"(3.8)؛ است. 

المصادر:

منابع و مآخذ:
- الکساندر، کریستوفر؛ 1390؛ سرشت نظم (جلد اول، ساختارهای زنده در معماری)؛ ترجمه رضا سیروس صبری و علی اکبری؛ پرهام نقش
- افشاری، محسن، پوردیهیمی، شهرام؛ 1395، مقیاس های روش زندگی در مسکن، مسکن محیط و روستان، دوره 35، شماره 154، 3-16
- پاكزاد، جهانشاه ، 1388 ، سير انديشه ها در شهرسازي. جلد سوم. نشر شركت عمران شهرهاي جديد، تهران.
- پورمحمدی، محمدرضا؛ صدر موسوی، میرستار؛ جمالی، سیروس، 1390، واکاوی مکتب های مورفولوژی شهری، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، شماره 5، دوره 2، 1-16
- تولایی، نوین؛ زمینه گرایی در شهرسازی، 1380، هنرهای زیبا، شماره 10، 34-43
- غلامی، یونس؛ حیاتی، سلمان؛ قنبری، محمد، 1394؛ شناخت الگوی رشد کالبدی-فضایی کلان شهرهای ایران (مطالعه موردی: کلان شهرهای مشهد، شیراز، اصفهان، تبریز، مطالعات نواحی شهری دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره3، دوره 2، 79-100
- بحرینی و ولدخانی، 1397، دهکده شهری، انتشارات دانشگاه تهران
- بحريني، سيد حسين و ديگران ، 1388 ، طراحي شهري معاصر. انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
- بحرینی، سیدحسین؛ حسینی وحدت، عبدالکریم؛ شکل گیری و شکل دهی شهر در دو پارادایم مدرنیسم و پست مدرنیسم، 1393، محیط شناسی، دوره 40، شماره 3، 541-558
- بحرینی، سید حسین، تجدد، فراتجدد و پس از آن در شهرسازی، 1378 انتشارات دانشگاه تهران
- بذر افکن، کاوه؛ اکبری، علی اکبر، 1396، تبیین روش های طراحی زمینه گرایی و منطقه گرایی در معماری ایران (نمونه مطالعاتی: اثرهایی شاخص با دوره های زمانی متفاوت از معماری شهر تهران، مدیریت شهری، شماره 48، 327-342
- دانشپور، عبدالهادی و روستا، مریم، خوانش ساختار شهر؛ گامی به سوی شکل شناسی شهری، نشریه علمی-پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران شماره 4- بهار و تابستان 1391- 45-54
- شکیبایی بیدرونی، فاطمه؛ طبیبیان، منوچهر؛ سنجش تطبیقی اثرات فرم کالبدی محله های شهری بر سرمایه اجتماعی میان ساکنین، مورد مطالعاتی: شهر قزوین، 1397، معماری و شهرسازی آرمانشهر، شماره 23، 295-306
- قلعه نویی، محمود، زمستان 1401، خاستگاه های اندیشه و روش زمینه گرایی در شهرسازی، معماری و حوزه های تأثیرگذار بر این دو از دهه 1960 تا کنون، فصلنامه پژوهش های مکانی فضایی، سال هفتم، شماره 1، پیاپی 25، 5-28
- گروتر، یورگ کورت، ت جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون، زیبایی شناسی در معماری، 1393، دانشگاه شهید بهشتی، تهران
- گنجی، محمد، حیدریان، امین، 1393، سرمایه فرهنگی و اقتصاد فرههنگ (با تأکید بر نظریه های پی یر بوردیو و دیوید تراسبی)، راهبرد، دوره 23-شماره 72، 77-98
- گيدئون، زيگفرد، 1383 ، فضا، زمان، معماري، ترجمه منوچهر مزيني. انتشارات علمي و فرهنگي. تهران.
- لینچ، کوین، تئوری شکل شهر، ترجمه سید حسین بحرینی، 1381، دانشگاه تهران
- نقوی، پویان؛ حامد مظاهریان؛ 1398، تحلیل نظریات معاصر در مواجهه با زمینه در طراحی معماری؛ باغ نظر، شماره 16؛ دوره 74؛ 69-80
- جمالی، سیروس، ،1394بررسی جایگاه گونه-ریخت شناسی شهری در طرح های توسعه کالبدی ایران (مطالعه موردی کلان شهر تبریز)، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال پنجم، شماره 19، 85-102
- حبيب، فرح 1385 ، كند و كاوي در معناي شكل شهر، نشريه هنرهاي زيبا، شماره 2
- حبيب، فرح ، 1387 ،جزوه درس شكل شناسي شهري. دانشگاه آزاد اسلامي. واحد علوم و تحقيقات. دانشكده هنر و معماري، تهران.
- رفیعیان، مجتبی؛ شاهی زارعی، ساحل؛ کرمی، اسلام؛ 1398؛ تجزیه وتحلیل کیفیت سکونت در مجتمع های مسکونی شهری از طریق مؤلفه های زمینه گرایی نمونه موردی: شهر اردبیل؛ محیط شناسی، شماره 3، دوره 54، 431-451
- عزیزی، محمدمهدی، 1388، تراکم در شهرسازی، انتشارات دانشگاه تهران
- محملی ابیانه، حمیدرضا، 1390، مقایسه تطبیقی مطالعات موفولوژی شهری به منظور تکمیل آن بر اساس دستگاه تحلیلی مکتب اقتصاد سیاسی فضا، آرمان شهر، شماره 7، 159-171
- موید حکما، ناهید، 1392، درآمدی بر رویکرد روش شناختی پیر بوردیو به مفهوم سرمایه فرهنگی، جامعه پژوهی فرهنگی دوره 4-شماره 1- 178-155
- هاشم پور،پریسا؛ نژاد ابراهیم، احد؛ یزدانی، ثنا؛ 1397؛ کاربست رویکرد زمینه گرایی در بازآفرینی بافت های تاریخی (نمونه موردی: میدان صاحب الامر تبریز) شماره 1، دوره 6، 105-126

- Ahmadi , Ghader, Mohamad Mehdi,Zebardast , Es¬fandiyar , 1389 , A comparative study of sprawl in three cities in central Iran Case study: Arde¬bil, Sanandaj Kashan, Journal of Architecture and Urbanism,P 25-43
- Ashihara, Y. (1983). The aesthetic townscape.
- Bourdieu, P. (1984). Distinction (R. Nice Trans.). London:Routledge.
- Brdulak, Anna , Brdulak, Halina, (2017), Happy City - How to Plan and Create the Best Livable Area for the People, Springer International Publishing (305)
- Chen, Yan, (2019), ANALYZING DETERMINANTS OF URBAN VIBRANCY – A BIG DATA APPROACH ON CONNECTING BUILT ENVIRONMENT, SOCIAL ACTIVITY, AND IMAGES OF PLACES, Chapel Hill, Published by ProQuest LLC 2020
- Clifton, Kelly et al (2008): “Quantitative analysis of urban form: A multidisciplinary review” in Journal of Urbanism. Vol.1, No.1, March 2008, pp 17-45.
- Cutsinger, J., Galster, G., Wolman, H., Hanson, R., & Towns, D. (2005). Verifying the multidimensional nature of metropolitan land use: Advancing the understanding and measurement of sprawl. Journal of Urban Affairs, 27(3), 235–259. http://doi.org/10.1111/j.0735-2166.2005.00235.x
- EVANS, ROGER & ASSOCIATES (2007): DELIVERING QUALITY PLACES URBAN DESIGN COMPENDIUM 2, ENGLISH PARTNERSHIPS THE HOUSING CORPORATIO, www.urbandesigncompendium.co.uk
- Jeddi Farzaneh, Daryani , Mokhberkia, Explanation of Urban Development Patterns in Order to Susainable Development, (2017), Urabn Manage Energy Susainability, vol 13, issu 1, p 15-23
- Lamont, M. & Lareau, A. (1988). Cultural Capital:Allusions, Gaps and Glissandos in Recent Theoretical Developments. Journal of Sociological Theory, 6(2), 153-168.
- Mouratidis, Kostas, (2017), Built environment and social Well-being: How dose urban form affected social life and personal relationships, jornal of Cities, Department of urban and regional Planning, Norweging University of Life Sciences, Az Norway
- Moudon, A.V. (1997). Urban Morphology as an Emerging Interdisciplinary Field. Urban morphology (pp. 3-10).UK: Northumbria University.
- Ozten, U. & Anay, H. (2017). Contextualism as a basis for an environmental architectural design in a globalized world. International Journal of Advances in Mechanical Civil Engineering, 4(4), 91-95.
- Pour Mohamadi , Mohamad reza, Jam kasra,Mohamad, 1390, Analysis of the pattern of uneven development Tabriz, Research in Hu¬man Geography,No 100,P 31-55
- Tole, L., (2008). Changes in the built vs. non-built environment in a rapidly urbanizing region: A case study of the Greater Toronto Area, Computers. Environment and Urban Systems. No.32, pp: 355-364.
- Wang, J. 2012. Searching for the Urban Development pattern, http:\\www.uncp.edu\mpa\ papers\ profesional papers.